Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, η συνολική αξία της αγροτικής παραγωγής στην Ευρωπαϊκή Ενωση φτάνει τα 537 δισ. ευρώ. Μόνο πέντε μεγάλες περιοχές ξεπερνούν τα 55 δισ. ευρώ. Οι τέσσερις από αυτές βρίσκονται σε Γαλλία (δύο), Γερμανία και Ιταλία. Κι όμως, η πρώτη και μεγαλύτερη σε αξία παραγωγής περιοχή δεν ανήκει στις τρεις ισχυρές οικονομίες της ηπείρου. Βρίσκεται στην Ανδαλουσία της Ισπανίας, όπου παράγονται προϊόντα αξίας πάνω από 16 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Η Ισπανία θεωρείται εδώ και δεκαετίες «αγροτική υπερδύναμη». Και όχι τυχαία. Μετά το τεχνολογικά προηγμένο ολλανδικό μοντέλο, το ισπανικό αποτελεί το πιο ολοκληρωμένο και εξωστρεφές της Ευρώπης. Κάθε περιφέρεια λειτουργεί σαν καλά οργανωμένη παραγωγική μονάδα με σαφή ταυτότητα. Η Ανδαλουσία στα θερμοκηπιακά και στο ελαιόλαδο, η Μούρθια στα φρούτα, η Καστίλλη στα δημητριακά, στο αμπέλι και στην αιγοπροβατοτροφία. Ενα μωσαϊκό παραγωγής που επιτρέπει στη χώρα να καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το ευρωπαϊκό καλάθι.
Παράλληλα, η Ισπανία έχει λύσει ζητήματα που για εμάς εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο ατελείωτων συζητήσεων. Για παράδειγμα, το νερό. Εκεί λειτουργούν τα πιο εξελιγμένα συστήματα στάγδην άρδευσης, ενώ τα θερμοκήπια θερμαίνονται με φωτοβολταϊκά. Το αγροτικό τους μοντέλο δεν στηρίζεται στον «παραδοσιακό μικροκαλλιεργητή». Είναι ένα υβρίδιο, εξωστρεφείς επαγγελματικοί συνεταιρισμοί που συνεργάζονται με εξειδικευμένες οικογενειακές φάρμες, εφαρμόζοντας πρακτικές βιομηχανικής παραγωγής. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ισπανία διαθέτει ένα από τα πιο ανεπτυγμένα συνεταιριστικά μοντέλα της Ευρώπης. Συνεταιρισμούς με χιλιάδες μέλη, επαγγελματική διοίκηση –όχι πολιτευόμενους–, πλήρη καθετοποίηση από το χωράφι μέχρι το ράφι, δική τους εφοδιαστική αλυσίδα, αυτόνομα κέντρα διαλογής και απευθείας συμβάσεις με σούπερ μάρκετ. Ετσι εξασφαλίζουν σταθερές τιμές παραγωγού και ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη. Δεν είναι τυχαίο ότι ο μεγαλύτερος συνεταιρισμός στον κόσμο, ο περίφημος Mondragon, βρίσκεται στη Χώρα των Βάσκων και απασχολεί πάνω από 80.000 εργαζομένους.
Στην Ελλάδα, η παραγωγή είναι διάσπαρτη, αποσυντονισμένη και συχνά ασύνδετη με την αγορά. Στις διεθνείς αγορές η Ισπανία παράγει για να εξάγει. Η Ελλάδα εξάγει… όταν προκύψει. Οσο για τις επιδοτήσεις; Και στην Ισπανία είναι σημαντικές. Αλλά συνήθως αντιστοιχούν στο 20%-30% του αγροτικού εισοδήματος. Στην Ελλάδα φτάνουν στο 40%-60% σε πολλές εκτατικές καλλιέργειες. Με άλλα λόγια, στην Ισπανία οι επιδοτήσεις ενισχύουν την παραγωγή. Στην Ελλάδα, συχνά την υποκαθιστούν.
Δύο χώρες του Νότου, με παρόμοιο κλίμα και παρόμοιες δυνατότητες, αλλά εντελώς διαφορετικές επιδόσεις. Η Ισπανία παράγει συστηματικά. Εμείς συνεχίζουμε να το συζητάμε κάθε χρόνο, όταν στραβώνουν τα πράγματα…
