Χιλιάδες ακίνητα και περιουσιακά στοιχεία που για δεκαετίες έμεναν στο περιθώριο, παγιδευμένα σε νομικές εκκρεμότητες και γραφειοκρατικά αδιέξοδα, μπαίνουν πλέον στο επίκεντρο της κυβερνητικής πολιτικής. Με το νομοσχέδιο που δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση, η κυβέρνηση επιχειρεί να ενεργοποιήσει περισσότερες από 2.000 αδρανείς κοινωφελείς περιουσίες και 7.000 σχολάζουσες κληρονομιές, ανοίγοντας τον δρόμο για την αξιοποίησή τους. Ενα σημαντικό μέρος αυτής της ανεκμετάλλευτης μέχρι σήμερα περιουσίας πρόκειται να κατευθυνθεί στην κάλυψη στεγαστικών αναγκών ευάλωτων νοικοκυριών.
Κεντρικό ρόλο στο νέο πλαίσιο αναλαμβάνει ίδρυμα ειδικού σκοπού, το οποίο θα διαχειρίζεται και θα αξιοποιεί ενιαία όλες τις κοινωφελείς περιουσίες και τις σχολάζουσες κληρονομιές, βάζοντας τάξη σε ένα πεδίο που για δεκαετίες παρέμενε κατακερματισμένο και αδιαφανές.
Κεντρικό ρόλο αναλαμβάνει ίδρυμα ειδικού σκοπού το οποίο θα διαχειρίζεται ενιαία όλες τις περιουσίες.
Για παράδειγμα, η καταχώριση σε επτά διαφορετικά μητρώα οδηγούσε σε έλλειψη ομοιόμορφης αντιμετώπισης των κοινωφελών περιουσιών. Μεγάλος αριθμός ιδρυμάτων δεν υπέβαλλε οικονομικές καταστάσεις, καθιστώντας αδύνατο τον έλεγχο της ορθότητας της διαχείρισης. Επίσης, δεν υπήρχε ορισμός ή μηχανισμός για την αντιμετώπιση της αδράνειας. Χιλιάδες περιουσίες παρέμεναν και παραμένουν ανενεργές και ανεκμετάλλευτες επί δεκαετίες, με αποτέλεσμα να απομειώνονται συνεχώς και να μην εκτελείται ο σκοπός του ιδρυτή.
Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης είχε εξαρχής θέσει ως προτεραιότητα την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, το οποίο βασίζεται σε προεργασία του προκατόχου του, Κωστή Χατζηδάκη, επιχειρείται αυτή η προτεραιότητα να συνδυαστεί με την κάλυψη μιας βασικής κοινωνικής ανάγκης, της στέγασης.
Η νέα πλατφόρμα
Σε πρώτη φάση, όλες οι σχολάζουσες κληρονομιές θα καταγραφούν και θα χαρτογραφηθούν ψηφιακά μέσω της νέας πλατφόρμας σχολαζουσών κληρονομιών (e-diadoxi), η οποία θα διασυνδεθεί με τα μητρώα του Δημοσίου. Το ίδρυμα ειδικού σκοπού θα λειτουργεί ως κηδεμόνας και εκκαθαριστής για περιουσίες χωρίς κληρονόμους ή έπειτα από αποποίηση, έως ότου περιέλθουν στο Δημόσιο. Οι λεγόμενες σχολάζουσες κληρονομιές είναι εκείνες οι κληρονομιές που είτε τις έχουν αποποιηθεί οι δικαιούχοι κληρονόμοι είτε δεν υπήρξαν κληρονόμοι, άρα ήταν ουσιαστικά στα αζήτητα, καταλήγοντας στο τέλος στο Δημόσιο.
Η πλατφόρμα e-diadoxi αποτελεί το ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα για τον εντοπισμό, την καταγραφή, επεξεργασία, παρακολούθηση, διαχείριση και εκκαθάριση των σχολαζουσών κληρονομιών. Η πλατφόρμα διαλειτουργεί με: α) το Μητρώο Πολιτών, β) τα Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα (ΟΠΣ) της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), γ) το Μητρώο Διαθηκών, δ) τα πληροφοριακά συστήματα του υπουργείου Δικαιοσύνης, ε) τα ληξιαρχεία των δήμων, στ) το Εθνικό Κτηματολόγιο, ζ) το Ενιαίο Μητρώο Ακινήτων (ΕΜΑ), η) το Μητρώο Ιδιοκτησίας και Διαχείρισης Ακινήτων (ΜΙΔΑ) και θ) τα πληροφοριακά συστήματα των πιστωτικών ιδρυμάτων και των χρηματοοικονομικών οργανισμών της ημεδαπής.
Η πλατφόρμα υποστηρίζει τον αυτοματοποιημένο εντοπισμό σχολαζουσών κληρονομιών και την αυτοματοποιημένη εύρεση: α) των εγγυτέρων συγγενών έως και την πέμπτη τάξη, β) των πράξεων αποποίησης κληρονομιάς και γ) της ύπαρξης ή μη διαθήκης.
Το ηλεκτρονικό μητρώο
Παράλληλα, όλες οι κοινωφελείς περιουσίες θα καταγραφούν στο νέο Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών, όπου θα αναρτώνται υποχρεωτικά όλες οι πράξεις διοίκησης και διαχείρισης, όχι μόνο των αδρανών ιδρυμάτων. Η προετοιμασία έχει ήδη αρχίσει με στόχο το σύστημα να λειτουργεί εντός τριμήνου από την ψήφιση του νομοσχεδίου. Το νέο πλαίσιο λειτουργίας για τα κοινωφελή ιδρύματα εστιάζει ιδίως στα αδρανή, δηλαδή όσα δεν λειτουργούν όπως προβλέπεται – για παράδειγμα, δεν αναρτούν οικονομικές καταστάσεις για τρία χρόνια ή δεν αξιοποιούν την περιουσία τους. Το ίδρυμα ειδικού σκοπού θα αναλαμβάνει την προσωρινή διοίκηση αυτών των ιδρυμάτων, ενώ θεσπίζεται και μηχανισμός εξυγίανσης για όσα αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Με το ψηφιακό σύστημα το υπουργείο θα παρακολουθεί την περιουσία και τις αποφάσεις της διοίκησής τους.
Για όλα τα κοινωφελή ιδρύματα, η σύσταση πλέον θα γίνεται με κοινή υπουργική απόφαση αντί προεδρικού διατάγματος. Οι διαδικασίες διαχείρισης και αξιοποίησης της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους θα διέπονται από έναν πρότυπο κανονισμό κοινωφελών ιδρυμάτων, ενώ θα πραγματοποιούνται τακτικοί και έκτακτοι διαχειριστικοί έλεγχοι. Τα μέλη των διοικήσεων θα έχουν αυξημένες ευθύνες και θα υποχρεούνται να αναρτούν στο ηλεκτρονικό μητρώο τις βασικές πράξεις διαχείρισης. Στόχος είναι η απλοποίηση και η επιτάχυνση στην εκμίσθωση ή πώληση περιουσιακών στοιχείων.
Στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας θα συσταθεί κεντρικό συμβούλιο κοινωφελών περιουσιών, το οποίο θα γνωμοδοτεί για σημαντικές υποθέσεις, ενώ όλα τα αντίστοιχα συμβούλια των αποκεντρωμένων διοικήσεων θα καταργηθούν. Σημαντική καινοτομία αποτελεί η δυνατότητα παραχώρησης ακινήτων για στεγαστική πολιτική ή άλλες κοινωνικές δράσεις του Δημοσίου.
