Το «μυστικό» πίσω από την εντυπωσιακή σύγκλιση των spreads των κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης είναι το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως επισημαίνει η Allianz Research. Οι εκταμιεύσεις και ιδίως οι επιχορηγήσεις, που μειώνουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα, έχουν υποστηρίξει την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα του χρέους στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και την Ελλάδα, και όπως υπολογίζει ο οίκος οι επιπτώσεις τους είναι «υπεύθυνες» για το 30%-50% της μείωσης των spreads αυτών των χωρών από το 2021. Ωστόσο, οι εκταμιεύσεις τερματίζονται το 2026 και οι πολιτικές αβεβαιότητες αυξάνονται ενόψει των κρίσιμων εκλογών του 2027 στις χώρες του Νότου, επομένως η διατήρηση της σύγκλισης αποτελεί τεράστια πρόκληση, όπως τονίζει.
Τέλος η «περιφέρεια»
Πιο αναλυτικά, όπως σημειώνει η Allianz, το γεγονός ότι το spread των 10ετών ομολόγων της Γαλλίας πρόσφατα ξεπέρασε αυτό της Ιταλίας, υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη μετατόπιση στην αγορά κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης που ξεκίνησε το 2021, δηλαδή τη σύγκλιση των αποδόσεων. Ταυτόχρονα, η αγορά ομολόγων έχει μετατραπεί από το σύστημα τριών ομάδων του παρελθόντος –τις χώρες του «πυρήνα» (π.χ. Γερμανία, Ολλανδία), της «περιφέρειας» (π.χ. Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) και του «ημι-πυρήνα» (π.χ. Γαλλία, Βέλγιο)– σε ένα σύστημα δύο ομάδων («πυρήνας» και «ημι-πυρήνας»), καθώς η «περιφέρεια» ουσιαστικά δεν υφίσταται πλέον. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να εξηγηθούν από τις διαφορές στην πολιτική σταθερότητα και τις μεταρρυθμίσεις ανά χώρα, αλλά κυρίως από τις πολύ θετικές επιπτώσεις του Ταμείου Ανάκαμψης για τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, τονίζει η Allianz.
Το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο ξεκίνησε το 2020, είχε αξιοσημείωτη επίδραση στις δημοσιονομικές θέσεις και τη δυναμική του χρέους της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας και συνέβαλε στην ισχυρή ανάκαμψή τους μετά την COVID. Αυτές οι οικονομίες ήταν μεταξύ των κύριων δικαιούχων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), δεδομένου του μηχανισμού αναδιανομής που ευνόησε τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση.
H διατήρηση της σύγκλισης αποτελεί τεράστια πρόκληση, καθώς το 2026 το Ταμείο Ανάκαμψης τερματίζεται.
Η ανάληψη χρηματοδότησης από το Ταμείο αποδείχθηκε νικηφόρος στρατηγική, τονίζει η Allianz, καθώς από το 2020 και μετά οι σημαντικές εκταμιεύσεις σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία συμπίπτουν με περιόδους μείωσης των spreads τους. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της, από το 2021, η επίπτωση των εκταμιεύσεων στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών του Νότου ανέρχεται σωρευτικά στο 1%-1,2%, με παράλληλη ενίσχυση της δημοσιονομικής τους θέσης. Αυτή η βελτίωση στα θεμελιώδη μεγέθη ευθύνεται για το 30% έως 50% της συμπίεσης των spreads του Νότου από το 2021, όπως υπολογίζει. Χωρίς το θετικό αποτέλεσμα του Ταμείου Ανάκαμψης, το 10ετές spread της Ιταλίας, για παράδειγμα, θα ήταν σήμερα +51 μονάδες βάσης υψηλότερο και της Πορτογαλίας +40 μ.β. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε εκταμίευση ύψους 1% του ΑΕΠ, το 10ετές spread συμπιέστηκε κατά 2-5 μονάδες βάσης στις χώρες του Νότου.
Η βελτίωση της πολιτικής σταθερότητας στη Νότια Ευρώπη είναι ένας άλλος βασικός παράγοντας μείωσης των spreads, επισημαίνει η Allianz. Ενα σταθερό πολιτικό περιβάλλον βοηθάει στην έγκαιρη εφαρμογή και εμποδίζει τα ασφάλιστρα πολιτικού κινδύνου να αναιρέσουν τις θετικές επιπτώσεις του Ταμείου Ανάκαμψης. Για παράδειγμα, υπογραμμίζει πως σημαντικό ρόλο στο ότι η Ιταλία έχει σήμερα χαμηλότερο spread από τη Γαλλία, έχει παίξει η πολιτική σταθερότητα στη χώρα από το 2022, τη στιγμή που η Γαλλία είναι αντιμέτωπη με αυξανόμενη πολιτική αστάθεια.
Οπως εκτιμά η Allianz, το Ταμείο Ανάκαμψης θα συνεχίσει και το 2026 να βοηθάει στη συγκράτηση των spreads του Νότου, αλλά οι κίνδυνοι θα αρχίσουν να κάνουν την εμφάνισή τους στη συνέχεια. Το μεγάλο ερώτημα είναι «εάν θα επικρατήσει η τάση σύγκλισης μόλις τελειώσει το Ταμείο Ανάκαμψης προς τα τέλη του ερχόμενου έτους και δεν ξεκινήσει κάποιο σημαντικό ανάλογο πρόγραμμα», όπως τονίζει. Επίσης, οι δημοσιονομικές ευπάθειες ενδέχεται να επανεμφανιστούν το 2027, κυρίως επειδή οι επιχορηγήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης μειώνουν μόνο προσωρινά την πίεση στα δημοσιονομικά ελλείμματα.
Επιπλέον, όπως επισημαίνει ο οίκος, το 2027 είναι σημαντική εκλογική χρονιά στη Νότια Ευρώπη, με προγραμματισμένες εκλογές στην Ιταλία, στην Ισπανία και την Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε να μεταβάλει το εποικοδομητικό πολιτικό περιβάλλον που ήταν κρίσιμο για την επιτυχή διάθεση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Για να μετριαστεί ο κίνδυνος επιστροφής του κατακερματισμού, η Allianz προτείνει την έκδοση κοινού χρέους στην Ε.Ε. για τη χρηματοδότηση της άμυνας και άλλων μεγάλης κλίμακας στρατηγικών επενδυτικών προγραμμάτων.
