Πριν από την κρίση υπήρχε ένα από τα πιο έξυπνα και αποτελεσματικά μέτρα κατά της φοροδιαφυγής: ήταν η φοροαπαλλαγή ενοικίου. Οι φορολογούμενοι δήλωναν το ενοίκιό τους για να έχουν έκπτωση φόρου. Ο ιδιοκτήτης αναγκαζόταν να το δηλώσει και αυτός. Και η αγορά ενοικίων ισορροπούσε με φυσικό τρόπο, όχι επειδή το απαιτούσε το κράτος, αλλά επειδή συνέφερε τον πολίτη. Ηταν μία από τις λίγες περιπτώσεις όπου όλοι είχαν όφελος και το κράτος έβλεπε το πραγματικό (όσο είναι δυνατό) εισόδημα από τα ενοίκια. Και ο ενοικιαστής ένιωθε ότι κάτι κέρδιζε από τη δική του προσπάθεια. Η κατάργησή του υπήρξε πολιτικό λάθος, που το πληρώναμε για χρόνια.
Δεκαπέντε χρόνια μετά, η κυβέρνηση επιστράτευσε ένα πιο δυνατό μέτρο. Στα χαρτιά τουλάχιστον, καθώς η αποτελεσματικότητά του θα φανεί στην εφαρμογή. Εντός του μηνός, είναι προγραμματισμένη η πρώτη καταβολή του επιδόματος ενοικίου, που έχει ψηφίσει η κυβέρνηση από την περασμένη άνοιξη ως βασικό μέτρο για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης. Ενα ποσό έως 800 ευρώ τον χρόνο, με προσαύξηση 50 ευρώ για κάθε παιδί θα εισπράξει κάθε ειλικρινής ενοικιαστής, κοντά στη γιορτή του Αγίου Ανδρέα. Οποιος έχει ατύπως –και παρανόμως– συμφωνήσει με τον ιδιοκτήτη του να δηλώνει λιγότερα από όσα πληρώνει, θα ωφεληθεί λιγότερο. Από όσο άφησε να εννοηθεί χθες στη Βουλή ο πρωθυπουργός, χαμένος στην περίπτωση υποδήλωσης του ενοικίου θα βρεθεί και ο ιδιοκτήτης που θα δηλώσει λιγότερα, αφού αν δεν αυξηθούν τα δηλωθέντα ενοίκια, τότε δεν θα μειωθεί και ο φόρος ενοικίων για την επόμενη χρονιά.
Δεν ξέρω αν η λύση για την κινητροδότηση του ασπρίσματος της οικονομίας είναι να χορηγούμε επιδόματα, όμως αν αυτή είναι η αρχή μιας νέας γενιάς κινήτρων, τότε η πολιτική αυτή έχει νόημα.
Και η αλήθεια είναι ότι οι θύλακοι φοροδιαφυγής βρίσκονται παντού γύρω μας. Οταν οι μισοί ελεύθεροι επαγγελματίες δηλώνουν εισοδήματα που δεν φτάνουν μηνιαίως ούτε για την πληρωμή του ηλεκτρικού τους. Οταν η κυβέρνηση νιώθει ενοχικότητα που τους επιβάλλει να πληρώσουν τον φόρο του ανειδίκευτου εργάτη, τότε δεν υπάρχει άλλη λύση από το να αναγκάσει τους πολίτες έναντι «αμοιβής» να συμμετάσχουν στην προσπάθεια δήλωσης των πραγματικών εισοδημάτων. Κι εδώ υπάρχει μια απλή πολιτική, που είναι η ενίσχυση του κινήτρου για συλλογή αποδείξεων.
Οταν οι πολίτες κερδίζουν πραγματικά από τη συλλογή αποδείξεων, όταν υπάρχει σημαντική έκπτωση φόρου, όχι απειλή τιμωρίας (επιπλέον φόρου) όπως προβλέπει το σημερινό σύστημα, τότε η αγορά αλλάζει. Οι αποδείξεις αποκτούν αξία. Οι επαγγελματίες δεν μπορούν να τις αρνηθούν τόσο εύκολα. Και η αδήλωτη οικονομία περιορίζεται με φυσικό τρόπο…
