Εκ νέου στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου τίθεται η βιωσιμότητα του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος, καθώς οι δημογραφικές εξελίξεις και η υπερβολική εξάρτηση από τον πρώτο πυλώνα ασφάλισης δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για το μέλλον των συντάξεων. Η πρόσφατη ετήσια έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τα δημόσια οικονομικά του 2024 αναδεικνύει με σαφήνεια την ανάγκη ενίσχυσης των συμπληρωματικών πυλώνων –της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ασφάλισης–, ώστε να απορροφηθούν οι αναπόφευκτοι κραδασμοί που αναμένεται να προκύψουν από τη γήρανση του πληθυσμού και τη συρρίκνωση του ενεργού εργατικού δυναμικού.
Η έκθεση δημοσιεύθηκε τις προηγούμενες ημέρες και αναφέρεται και στον δημογραφικό κίνδυνο που ελλοχεύει από το αναδιανεμητικό σύστημα. Συγκεκριμένα, και ως προς τη βιωσιμότητα της δημόσιας ασφάλισης, η έκθεση διαπιστώνει ότι «το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα στηρίζεται σε υπερβολικό βαθμό (περίπου 95%) στον πρώτο πυλώνα (δημόσια ασφάλιση), καθώς οι λοιποί δύο πυλώνες (επαγγελματική ασφάλιση, ιδιωτική ασφάλιση) αντιστοιχούν σε πολύ μικρό μέρος των συνολικών παροχών (1% και 4%, αντίστοιχα)». Λόγω της ιδιαιτερότητας αυτής, σύμφωνα με το Ελεγκτικό Συνέδριο, «η βιωσιμότητα του συστήματος επηρεάζεται έντονα από τα δημογραφικά δεδομένα, τα οποία κατά τον παρόντα χρόνο είναι δυσμενή και εκτιμάται ότι θα επιδεινωθούν περαιτέρω μελλοντικά, καθώς αναμένεται αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων και συρρίκνωση του αριθμού των ασφαλισμένων». Και καταλήγει πως «οι βασικές προκλήσεις για τη χώρα αναφέρονται στην άμβλυνση ή αντιστροφή της τάσης των δυσμενών δημογραφικών δεδομένων, στη διαρκή παρακολούθηση των όρων και προϋποθέσεων συνταξιοδότησης ώστε να αποτραπεί η διόγκωση της συνολικής συνταξιοδοτικής δαπάνης, στη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών ώστε να βελτιωθούν τα έσοδα του συστήματος μέσω της ανάπτυξης και της αύξησης της απασχόλησης, καθώς και στην αποτελεσματική διαχείριση των ασφαλιστικών οφειλών, οι οποίες συνεχώς αυξάνονται».
Σε αυτό το περιβάλλον, το υπό κατάρτιση νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας για την επαγγελματική ασφάλιση αποτελεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, μια κρίσιμη θεσμική ευκαιρία για την ουσιαστική ανάπτυξη του δεύτερου πυλώνα. Μάλιστα οι εκπρόσωποι των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), εκτός από το αίτημα για μείωση της φορολογίας που προτείνουν, και είναι πιθανό να γίνει αποδεκτό σε κάποιο βαθμό, ζητούν και την υποχρεωτική εγγραφή σε κάποιο επαγγελματικό ταμείο όσων εισέρχονται στην αγορά εργασίας για πρώτη φορά.
Στο ίδιο μήκος κύματος και βάσει των ευρωπαϊκών εξελίξεων, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA), Πέτρα Χίλκεμα, σε συνέντευξή της στην «Κ» χαρακτήρισε μονόδρομο τις συμπληρωματικές συντάξεις και «κλειδί» τα επαγγελματικά ταμεία, όπως επίσης και το καθεστώς αυτόματης εγγραφής σε αυτά, για τη βιωσιμότητα των κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων. Οπως χαρακτηριστικά ανέφερε, η επαγγελματική ασφάλιση είναι αναγκαία για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων και την ενίσχυση της συνταξιοδοτικής επάρκειας των πολιτών. Και τάχθηκε υπέρ της θεσμοθέτησης και εφαρμογής του συστήματος αυτόματης εγγραφής των εργαζομένων στα ΤΕΑ, κατεύθυνση που έχει υιοθετηθεί και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα στηρίζεται σε υπερβολικό βαθμό, περίπου 95%, στον πρώτο πυλώνα (δημόσια ασφάλιση).
Πρόκειται για μια πρόταση που θέτει παγίως και η Ελληνική Ενωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛΕΤΕΑ). Στην πράξη προτείνεται η υιοθέτηση του καθεστώτος της υποχρεωτικής αυτόματης εγγραφής του συνόλου των εργαζομένων στην αγορά εργασίας για ένα έτος σε κάποιο ταμείο επαγγελματικής ασφάλισης, με δυνατότητα οικειοθελούς αποχώρησής τους μετά το διάστημα αυτό, προκειμένου να καταστεί εφικτή η ραγδαία επέκταση της κλίμακας των επαγγελματικών συντάξεων και του 2ου πυλώνα στο εγχώριο ασφαλιστικό μας σύστημα. Σύμφωνα μάλιστα με την ΕΛΕΤΕΑ, το υπό επεξεργασία νέο νομοσχέδιο του αρμόδιου υπουργείου Εργασίας για την επαγγελματική ασφάλιση αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τη θεσμοθέτηση του καθεστώτος αυτού, που θα δώσει ριζική ώθηση στην ανάπτυξη του 2ου πυλώνα στην Ελλάδα.
Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι ουραγός μεταξύ των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ με βάση την αξία περιουσιακών στοιχείων των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης ως ποσοστό του ΑΕΠ, με μόλις 0,1%, ή 1% εάν συμπεριληφθούν και τα τέσσερα ΤΕΑ υποχρεωτικής ασφάλισης.
Εχει ονομαστικό χρέος πολύ μεγαλύτερο από το ονομαστικό ΑΕΠ και σοβαρούς δημοσιονομικούς περιορισμούς την επόμενη 20ετία. Το δημογραφικό προφίλ της χώρας είναι εξαιρετικά δυσμενές.
Το 30% των Ελλήνων είναι άνω των 60 ετών, το 18% άνω των 70 ετών, ενώ έχει τους πιο γηρασμένους συνταξιούχους σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιπλέον, 1 από τα 2 ευρώ των συντάξεων καταβάλλεται από το κράτος, γεγονός που κατατάσσει τη χώρα μας στην 3η υψηλότερη θέση όσον αφορά τις συνταξιοδοτικές δαπάνες.
