Το ότι η Ελλάδα έχει έναν από τους υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ (24%) το γνωρίζαμε. Το ότι αφορά ωστόσο μόλις το 43% της τελικής κατανάλωσης, όπως αναφέρουν τα στοιχεία του ΟΟΣΑ που επεξεργάστηκε το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, θα χρειαστούμε χρόνο για να το εμπεδώσουμε.
Μια χώρα ολόκληρη συζητάει επί περίπου τέσσερα χρόνια για το εάν πρέπει να μειωθεί ή να μη μειωθεί ο βασικός συντελεστής ΦΠΑ, τη στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας υπάγεται είτε σε χαμηλότερο συντελεστή είτε απαλλάσσεται.
Στη Δανία και στη Σουηδία, ο ΦΠΑ είναι 25%, αλλά επιβάλλεται σχεδόν σε ολόκληρη την κατανάλωση, χωρίς καμία εξαίρεση. Στη Γαλλία, η ύπαρξη πολλών μειωμένων συντελεστών (20%, 10%, 5,5%) συνοδεύεται από ένα πυκνό σύστημα ελέγχων που κρατά την πραγματική φορολογική βάση επί του βασικού συντελεστή (20%) κοντά στο 60%-65%.
Εμείς; ΦΠΑ 24%, αλλά στενότερη βάση και από οικονομίες με κατά κεφαλήν εισόδημα κατά πολύ χαμηλότερο από το δικό μας, ακόμη και σε επίπεδο Βαλκανίων. Τσακωνόμαστε για ένα φόρο που ούτε επιβάλλεται στον βαθμό που θα έπρεπε, ούτε βέβαια εισπράττεται, παρά τη σημαντική βελτίωση που υπάρχει στο κενό ΦΠΑ.
Το αποτέλεσμα; Για να μαζέψει το κράτος τα έσοδα που χρειάζεται (ο ΦΠΑ είναι το βασικό έσοδο του κράτους), διατηρεί τον βασικό συντελεστή σε τροχιά «στρατοσφαιρική». Την ίδια στιγμή που κάθε εξαίρεση από τον υψηλό ΦΠΑ συνοδεύεται από ένα αίτημα κλάδου, μια κοινωνική πίεση, έναν προεκλογικό υπολογισμό.
Η διεθνής εμπειρία λέει: διεύρυνε τη βάση, εξορθολόγισε τους συντελεστές, πάταξε τη φοροδιαφυγή και μετά –όχι πριν– μείωσε τον συντελεστή. Αλλιώς πας ανάποδα σε μονόδρομο.
Υπάρχει λοιπόν λύση στο πρόβλημα; Ναι, αλλά δεν είναι ευχάριστη πολιτικά. Χρειάζεται σταδιακή διεύρυνση της βάσης, δηλαδή επί της τελικής κατανάλωσης που επιβάλλεται, προς το 55%-60%, ώστε να σταθεροποιηθούν τα έσοδα. Αυτό θα επιτευχθεί με επανεξέταση όλων των μειωμένων συντελεστών που έχουν δοθεί, ώστε να παραμείνουν στο 13% ή στο 6% αυτοί με το μεγαλύτερο αποτύπωμα στην οικονομία και στην κοινωνία. Για να ακολουθήσει, μετά, η συζήτηση για μια ελεγχόμενη μείωση του βασικού συντελεστή π.χ. στο 22%, αργότερα ίσως στο 20%. Παράλληλα με μια στοχευμένη ενίσχυση των ευάλωτων νοικοκυριών, όχι μέσω χαμηλού ΦΠΑ, αλλά μέσω επιδομάτων ή ειδικών ενισχύσεων.
Αν συνεχίσουμε να φορολογούμε έντονα ένα κομμάτι της οικονομίας για να υποφορολογούμε ή να κλείνουμε το μάτι σε ένα μεγαλύτερο κομμάτι, τότε απλώς θα παίζουμε μέχρι τέλους το ίδιο έργο. Η Ελλάδα είναι μια χώρα υψηλών φόρων και χαμηλής συμμόρφωσης. Δαπανηρό, αναποτελεσματικό και προβληματικό σκηνικό για την ανάπτυξη.
