Σε ιστορική συμφωνία για την οριστική απεξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο κατέληξαν οι υπουργοί Ενέργειας των «27», κατά τη σύνοδο που πραγματοποιήθηκε χθες στις Βρυξέλλες. Οι υπουργοί Ενέργειας της Ε.Ε. ενέκριναν τον κανονισμό σταδιακής απαγόρευσης εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, επιβεβαιώνοντας την πλήρη απαγόρευση από 1ης Ιανουαρίου 2028.
O κανονισμός ενσωματώνει τη διάταξη για τον αγωγό TurkStream, που προετοίμασε η Ελλάδα σε συνεργασία με ένα στενό γκρουπ χωρών. Η διάταξη προβλέπει ρητώς ότι όλες οι ροές φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας προς τη Βουλγαρία και την Ελλάδα θεωρούνται εξ ορισμού ρωσικής προέλευσης, εκτός αν προσκομιστούν αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο. Το βάρος της απόδειξης μεταφέρεται στους εισαγωγείς και στις τουρκικές αρχές. Η Ε.Ε. αποκτά νομικό έρεισμα να μπλοκάρει ροές που δεν πιστοποιούνται ως «καθαρά διαφοροποιημένες», κάτι που υποχρεώνει την Τουρκία να επιλέξει εάν θα λειτουργήσει ως νόμιμος κόμβος διαφοροποίησης ή ως διαμεσολαβητής παρακαμπτήριων ροών.
Η πρόβλεψη θωρακίζει την Ελλάδα απέναντι σε πιθανές πιέσεις για «φθηνές» ρωσικές παρακαμπτήριες ροές και παράλληλα δημιουργεί ευκαιρίες ανάδειξης των τερματικών LNG Ρεβυθούσας και Αλεξανδρούπολης σε ασφαλείς πύλες διαφοροποίησης και ενίσχυσης του ρόλου τους ως διαμετακομιστή αερίου.
Τις διαστάσεις αυτές ανέδειξε με τις δηλώσεις του και ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου, που μαζί με τον υφυπουργό Ενέργειας Νίκο Τσάφο εκπροσώπησαν τη χώρα μας στο συμβούλιο υπουργών. «Σήμερα, το κυρίαρχο σημείο σύγκλισης της Ε.Ε. και της Αμερικής στον τομέα της ενέργειας είναι η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Και σε αυτή τη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική, η πατρίδα μας διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Με στρατηγικές υποδομές, Ρεβυθούσα, FSRU, IGB και ενεργή ανάμειξη στον κάθετο διάδρομο. Στηρίζουμε τον κανονισμό REPowerEU, καθώς οδηγεί την Ευρώπη σε ενεργειακή ανεξαρτησία. Απαραίτητη η αυστηρή τήρησή του από όλους. Γι’ αυτό χαιρετίζουμε τη ρητή πρόβλεψη στον αγωγό TurkStream που μας προστατεύει από την καταστρατήγηση του κανονισμού», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο δημιουργεί ευκαιρίες ανάδειξης των τερματικών LNG Ρεβυθούσας και Αλεξανδρούπολης σε πύλες διαμετακομιστή αερίου.
Η απόφαση για οριστική διακοπή των ενεργειακών δεσμών με τη Ρωσία έχει σαφή γεωπολιτικό αποτύπωμα, καθώς επανακαθορίζει τον στρατηγικό προσανατολισμό της Ευρώπης και υπακούει στις σχετικές πιέσεις των ΗΠΑ, όπως εκφράστηκαν και με την πρόσφατη εμπορική συμφωνία που περιλαμβάνει δέσμευση της Ε.Ε. για αγορές ενέργειας και πυρηνικής τεχνολογίας αμερικανικής προέλευσης ύψους 750 δισ. δολαρίων στην επόμενη τριετία.
Σύμφωνα με την απόφαση του συμβουλίου, η πλήρης απαγόρευση ρωσικού αερίου θα ισχύσει από τις αρχές του 2028. Στο μεταξύ, θα υπάρξει μια μεταβατική περίοδος από τις αρχές του 2026 για τα υφιστάμενα συμβόλαια εφοδιασμού. Συγκεκριμένα, τα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια που ολοκληρώθηκαν πριν από τις 17 Ιουνίου 2025 θα συνεχιστούν για ένα έτος, ενώ τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια έως την 1η Ιανουαρίου 2028. Αντιστοίχως, στο ρωσικό πετρέλαιο εφαρμόζεται επίσης πλήρης απαγόρευση των εισαγωγών από τις αρχές του 2028. Στο μεταξύ, τα κράτη-μέλη καλούνται να καταρτίσουν σχέδια με τα οποία θα καθορίζονται οι εναλλακτικές πηγές και οδεύσεις εφοδιασμού.
Στη συζήτηση που αναπτύχθηκε στο χθεσινό συμβούλιο υπουργών, η ελληνική κυβέρνηση τάχθηκε υπέρ μιας ρεαλιστικής και διαχειριζόμενης μετάβασης που θα διασφαλίζει οικονομική προσιτότητα για την ασφάλεια εφοδιασμού. Στο πλαίσιο αυτό, χαρακτήρισε σημαντική την πρόβλεψη διατήρησης σε ισχύ υπό προϋποθέσεις των συμβάσεων προμήθειας από τη Ρωσία που έχουν συναφθεί πριν από το 2025 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2028, ώστε να γίνει ρεαλιστικά η μετάβαση και να αντικατασταθούν ομαλά οι υφιστάμενες συμβάσεις. Ο υπουργός Ενέργειας έθεσε στο συμβούλιο και ζήτημα διαφύλαξης της σταθερότητας των τιμών φυσικού αερίου αναδεικνύοντας την ανάγκη ανέγερσης υποδομών LNG, κάνοντας ειδική αναφορά στο σχέδιο του κάθετου άξονα που προωθεί η Ελλάδα.
Ο αρμόδιος υπουργός και η κυβέρνηση συνολικότερα αναγνωρίζουν ότι για την Ελλάδα το τέλος του ρωσικού αερίου δεν είναι ένας εύκολος δρόμος. Το ρωσικό αέριο, αν και μειούμενο, εξακολουθεί να καλύπτει περίπου το 45% των συνολικών εισαγωγών της χώρας. Εφαρμογή του κανονισμού σημαίνει ότι μέχρι και 1/1/2028, ποσότητες περίπου 3,5 δισ. κ.μ. αερίου που μπαίνουν στο ελληνικό σύστημα ετησίως μέσω του Σιδηροκάστρου βάσει μακροπρόθεσμων συμβάσεων με ελληνικές εταιρείες θα πρέπει να υποκατασταθούν με LNG. Αυτό που προβληματίζει είναι αφενός οι επιπτώσεις στην ασφάλεια τροφοδοσίας της χώρας, καθώς χάνεται η σταθερή ροή που προσφέρουν οι αγωγοί και τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια και η τροφοδοσία της αγοράς εναπόκειται πλήρως στη διαθεσιμότητα των φορτίων LNG, και αφετέρου στις τιμές. Οι υψηλότερες τιμές προμήθειας LNG έναντι του ρωσικού αερίου θα επηρεάσουν αντιστοίχως και τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία παράγεται σε ποσοστό 40% από φυσικό αέριο.
Tις επιπτώσεις από την εφαρμογή του κανονισμού καλούνται να διαχειριστούν οι ελληνικές εταιρείες που διατηρούν μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειας με την Gazprom. H σύμβαση της ΔΕΠΑ για ετήσιες ποσότητες 2 δισ. κ.μ. αερίου λήγει το 2027 και οι επιπτώσεις θα εξαρτηθούν από το πώς η εταιρεία θα διαχειριστεί την πρόβλεψη για ανανέωση για πέντε χρόνια. Η σύμβαση της Metlen για ποσότητες περίπου 1 δισ. κ.μ. ετησίως εκτείνεται έως το 2030, δηλαδή τρία χρόνια μετά το «απαγορευτικό» της 1/1/2028. Η ΔΕΗ δεν επηρεάζεται, καθώς η σύμβασή της για ποσότητες περίπου 0,5 δισ. κ.μ. ετησίως λήγει το 2027. Μetlen και ΔΕΠΑ θα βρεθούν εκτεθειμένες στην περίπτωση που η Gazprom κινηθεί εναντίον τους δικαστικά και δεν γίνει αποδεκτή η επίκληση ανωτέρας βίας.
