Στην Ελλάδα τα πρόστιμα για αισχροκέρδεια έχουν γίνει σχεδόν πολιτικό έθιμο. Ανακοινώνονται με στόμφο, προκαλούν εντυπώσεις και μετά χάνονται στη σιωπή των δικαστηρίων. Προφανώς πρέπει να υπάρχουν, απλώς η χρησιμότητά τους δείχνει να εξαντλείται στην ημέρα της ανακοίνωσης. Σπάνια αφήνουν πραγματικό αποτύπωμα στις τιμές ή στη δομή της αγοράς.
Ισως το πιο γνωστό σκάνδαλο τη δεκαετία πριν από τη χρεοκοπία ήταν το περίφημο «καρτέλ του γάλακτος» το 2007. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού επέβαλε πρόστιμα ύψους περίπου 48 εκατ. ευρώ σε μεγάλες γαλακτοβιομηχανίες για εναρμονισμένες πρακτικές. Οι υποθέσεις σέρνονταν επί χρόνια στα δικαστήρια, τα περισσότερα πρόστιμα μειώθηκαν ή έπεσαν. Οι τιμές στο γάλα, όμως, δεν έπεσαν ποτέ αισθητά. Η αγορά δεν άλλαξε τη δομή της και οι καταναλωτές συνέχισαν να πληρώνουν ακριβά το γάλα.
Την ίδια δεκαετία, την περίοδο 2005-2008, στην αγορά καυσίμων υπήρχαν υποψίες χειραγώγησης τιμών. Επεσαν πρόστιμα εκατομμυρίων σε εταιρείες καυσίμων. Η συνέχεια ήταν ότι οι τιμές στα καύσιμα παρέμειναν σταθερά υψηλές, ενώ τα πρόστιμα «κουρεύτηκαν» στα δικαστήρια.
Πιο κοντά μας χρονικά, στην πρώτη περίοδο της πανδημίας, τότε που οι μάσκες και τα αντισηπτικά έγιναν χρυσάφι, μπήκε πλαφόν κέρδους και έπεσαν πρόστιμα σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ.
Οι τιμές όμως δεν σταθεροποιήθηκαν λόγω των προστίμων, ούτε καν εξαιτίας του πλαφόν, αλλά μόνο όταν αυξήθηκε η παραγωγή και ο εφοδιασμός της αγοράς. Οταν η προσφορά κάλυψε τη ζήτηση. Τα πρόστιμα ήταν απλώς αναγκαίο «επικοινωνιακό εμβόλιο» για να φανεί ότι το κράτος αντιδρά. Αν δε οι πολιτικές του μείνουν μόνο στα πρόστιμα ή στα κατασταλτικά μέτρα, συνήθως έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Στην Τουρκία του Ερντογάν που επιβλήθηκαν ακόμα πιο αυστηρά μέτρα, όπως υποχρεωτικές μειώσεις τιμών σε βασικά αγαθά, το τίμημα ήταν τεράστιο.
Μεγάλες στρεβλώσεις στην αγορά, ελλείψεις προϊόντων και πληθωρισμός που εκτοξεύτηκε. Με λίγα λόγια, το κράτος μπορεί με κατασταλτικά μέτρα να μειώσει τις τιμές μόνο για λίγο, μετά ξεσπά το πρόβλημα χειρότερο.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρόστιμα υπάρχουν παντού στη Δυτική Ευρώπη, αλλά μόνο σε ακραίες περιπτώσεις επιβάλλονται. Συνήθως επιλέγεται η συνεργασία με τις επιχειρήσεις, όπως αυτή με τις μειώσεις σε 1.000 προϊόντα που δρομολογείται αυτή την περίοδο στην Ελλάδα. Επίσης εφαρμόζονται στοχευμένες επιδοτήσεις και πολλές διαρθρωτικές αλλαγές στην κατεύθυνση μείωσης του ενεργειακού κόστους και της ενίσχυσης του ανταγωνισμού.
Η πραγματική μάχη κατά της ακρίβειας κερδίζεται με περισσότερη παραγωγή, ανταγωνισμό και επενδύσεις.
