Η Κίνα εξελίσσεται ραγδαία σε παγκόσμια ηγετική δύναμη στην πυρηνική ενέργεια, ενώ η κλιματική κρίση επαναφέρει στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος αυτήν την αμφιλεγόμενη πηγή ενέργειας που δεν εκπέμπει καυσαέρια όπως τα ορυκτά καύσιμα και μπορεί να παράγει ηλεκτρισμό σε 24ωρη βάση χωρίς να εξαρτάται από άλλους παράγοντες, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια. Στην Κίνα βρίσκονται υπό κατασκευήν σχεδόν όσοι αντιδραστήρες υπάρχουν σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, ενώ κατασκευάζονται ταχύτερα και φθηνότερα.
Οπως επισημαίνει σχετικό ρεπορτάζ των New York Times, το 2013 άρχισε στις ΗΠΑ η κατασκευή δύο νέων πυρηνικών αντιδραστήρων, αλλά πέρασαν επτά χρόνια για να ολοκληρωθούν και για την κατασκευή τους χρειάστηκαν τελικά 17 δισ. δολ. περισσότερα από όσα είχαν προβλεφθεί αρχικά. Ηταν εν ολίγοις πανάκριβοι και τουλάχιστον στις ΗΠΑ το σχέδιο της επιστροφής στην πυρηνική ενέργεια φαινόταν καταδικασμένο. Στο ίδιο χρονικό διάστημα η Κίνα κατασκεύασε 13 αντιδραστήρες παρεμφερείς με τους αμερικανικούς, ενώ αυτή τη στιγμή έχει υπό κατασκευήν άλλους 33. Πολλοί από τους αντιδραστήρες της έχουν κατασκευαστεί βάσει αμερικανικών και γαλλικών σχεδίων, αλλά η Κίνα έχει κατορθώσει να αποφύγει τις καθυστερήσεις και τις υπερκοστολογήσεις που έχουν υπονομεύσει τις προσπάθειες του δυτικού κόσμου να αναπτύξει περαιτέρω και να εκμεταλλευθεί την πυρηνική ενέργεια. Και παράλληλα η Κίνα καταγράφει πρόοδο στις πυρηνικές τεχνολογίες νέας γενιάς που δεν έχουν αναπτυχθεί στη Δύση.
Απώτερος στόχος του Πεκίνου είναι στο μέλλον να είναι η Κίνα αυτή που θα προμηθεύει τον υπόλοιπο κόσμο με πυρηνική ενέργεια και να ενταχθεί έτσι στην ολιγομελή λέσχη των χωρών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία και Νότια Κορέα, που έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν και να εξάγουν ορισμένα από τα πλέον σύνθετα μηχανήματα που έχουν κατασκευαστεί ποτέ. «Οι Κινέζοι κινούνται ταχύτατα», τονίζει ο Μαρκ Χιμπς, συνεργάτης του Ιδρύματος Κάρνετζι για την Ειρήνη και συγγραφέας βιβλίου με θέμα το πυρηνικό πρόγραμμα της Κίνας. Οπως εξηγεί ο ίδιος, «οι Κινέζοι βιάζονται να δείξουν στον κόσμο πως δεν μπορεί τίποτε να ανακόψει το πρόγραμμά τους». Τώρα που εντείνεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου με ζητούμενο την παγκόσμια κυριαρχία, η ενέργεια αποτελεί πεδίο γεωπολιτικής αναμέτρησης. Η Ουάσιγκτον, και ιδιαιτέρως τώρα υπό τον πρόεδρο Τραμπ, παρουσιάζεται ως ο κυριότερος στον κόσμο προμηθευτής ορυκτών καυσίμων, πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα. Η Κίνα, αντιθέτως, κυριαρχεί στην κατασκευή φωτοβολταϊκών, ανεμογεννητριών και μπαταριών για ηλεκτροκίνητα οχήματα, καθώς έχει αντιμετωπίσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες ως τη μελλοντική αγορά των πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Στόχος του Πεκίνου είναι στο μέλλον να προμηθεύει τον υπόλοιπο κόσμο με κινεζική πυρηνική ενέργεια.
Η κυβέρνηση Τραμπ σχεδιάζει να τετραπλασιάσει την παραγωγική δυνατότητα των ΗΠΑ σε πυρηνική ενέργεια έως το 2050 μολονότι αδιαφορεί για την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή. Ευελπιστεί πως θα αναπτύξει τη νέα γενιά τεχνολογίας αντιδραστήρων προκειμένου να τροφοδοτεί με ενέργεια τα ενεργοβόρα κέντρα δεδομένων στην επικράτεια των ΗΠΑ αλλά και να εξάγει ενέργεια σε άλλες χώρες που τη χρειάζονται. Στο μεταξύ, όμως, στελέχη της κυβέρνησης Τραμπ εκφράζουν φόβους πως αν η Κίνα επικρατήσει και στην πυρηνική ενέργεια, τότε θα ενισχυθεί δραματικά η παγκόσμια επιρροή της, επειδή η κατασκευή πυρηνικών μονάδων καλλιεργεί μακροπρόθεσμους και στενούς δεσμούς ανάμεσα στις χώρες. Στην παγκόσμια κούρσα για την ατομική ενέργεια, η Κίνα έχει αδιαμφισβήτητα ένα σαφές πλεονέκτημα: έχει κατορθώσει να κατασκευάζει αντιδραστήρες σχετικά γρήγορα και φθηνά. Σήμερα τους συναρμολογεί μέσα σε πέντε έως έξι χρόνια, δηλαδή με διπλάσια ταχύτητα από εκείνη των δυτικών χωρών.
Οσον αφορά το κόστος, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε προσφάτως το επιστημονικό περιοδικό Nature, στις ΗΠΑ εκτοξεύθηκε στα ύψη μετά τη δεκαετία του 1960, αλλά στην Κίνα μειώθηκε κατά το ήμισυ μέσα στη δεκαετία του 2000 και έκτοτε έχει σταθεροποιηθεί. Μια σύγχρονη πυρηνική μονάδα είναι ένα από τα πλέον περίπλοκα κατασκευαστικά σχέδια στον πλανήτη. Η χρηματοδότηση αυτών των σχεδίων που έχουν προϋπολογισμό πολλών δισ. δολ. είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ακόμη και προβλήματα ήσσονος σημασίας, όπως για παράδειγμα η ανάγκη να δώσει την έγκρισή της η αρμόδια ρυθμιστική αρχή για την τροποποίηση ενός εξαρτήματος, μπορεί να προκαλέσει τεράστιες καθυστερήσεις και να εκτοξεύσει το κόστος στα ουράνια. Οπως και σε όλα τα υπόλοιπα, όμως, στην Κίνα υπάρχει η αμέριστη στήριξη του κράτους. Σήμερα τρεις κρατικές κατασκευαστικές πυρηνικών μονάδων χρηματοδοτούνται με φθηνά δάνεια για να κατασκευάσουν αντιδραστήρες. Παράλληλα το Πεκίνο επιβάλλει στις εταιρείες διαχείρισης του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας να αγοράζουν τμήμα της ενέργειας από πυρηνικές μονάδες και με ευνοϊκούς όρους.
Η στροφή των τεχνολογικών κολοσσών
Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και η αύξηση των κέντρων δεδομένων δημιουργούν μια πρωτοφανή ενεργειακή «δίψα» που απειλεί να κατακλύσει τα ενεργειακά δίκτυα παγκοσμίως. Αυτή η εξέλιξη ωθεί τους τεχνολογικούς κολοσσούς σε μια απροσδόκητη στροφή: την επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια ως μια αξιόπιστη πηγή ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Αντιμέτωποι με την πρόκληση της ακόρεστης ενεργειακής ζήτησης των data centers, υπογράφουν μακροχρόνιες συμφωνίες για την προμήθεια πυρηνικής ενέργειας.
Σύμφωνα με το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), η ζήτηση ενέργειας από τα κέντρα δεδομένων θα μπορούσε να αυξηθεί δραματικά, από 4 GW το 2024 σε 84 GW έως το 2030, μια αύξηση της τάξης του 2.100%. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, επισημαίνει το Bloomberg, τα κέντρα δεδομένων θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν το 7% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ από περίπου 4% που είναι σήμερα. Αντιμέτωποι με τη διπλή πρόκληση της ακόρεστης ενεργειακής ζήτησης και των δεσμεύσεων για μείωση των εκπομπών άνθρακα, τεχνολογικοί κολοσσοί όπως oι Microsoft, Google, Amazon και Meta στρέφονται ενεργά στην πυρηνική ενέργεια. Η Meta, λ.χ., έχει υπογράψει μακροχρόνιες συμφωνίες για την προμήθεια πυρηνικής ενέργειας από υπάρχοντα εργοστάσια, διασφαλίζοντας τη λειτουργία τους και επεκτείνοντας την παραγωγή τους.
Η Google και η Amazon την ίδια στιγμή επενδύουν ή συνεργάζονται με προγραμματιστές μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMRs) που θεωρούνται το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας, καθώς είναι μικρότεροι, ευκολότεροι στην κατασκευή και τοποθέτηση, και μπορούν να τροφοδοτήσουν απευθείας μελλοντικά κέντρα δεδομένων. Και η Microsoft, τέλος, έχει συνάψει συμφωνία με την αμερικανική εταιρεία πυρηνικής σύντηξης Helion Energy για την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αντίθεση με τους σημερινούς αντιδραστήρες σχάσης, η πυρηνική σύντηξη θα μπορούσε να προσφέρει ηλεκτρική ενέργεια χωρίς ραδιενεργά απόβλητα μεγάλης διάρκειας ζωής. Η αναγέννηση της πυρηνικής ενέργειας συνοδεύεται βέβαια από μεγάλες προκλήσεις. Το μεγάλο επενδυτικό κόστος των παραδοσιακών πυρηνικών σταθμών, οι μακροχρόνιες διαδικασίες αδειοδότησης και το ζήτημα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων παραμένουν σημαντικά εμπόδια, τονίζουν οι αναλυτές. Οι επενδυτές επιμένουν παρ’ όλα αυτά να στοιχηματίζουν σε κέντρα δεδομένων που θα τροφοδοτούνται με πυρηνική ενέργεια. Η άνθηση της τεχνητής νοημοσύνης μετατρέπει τις μετοχές της πυρηνικής βιομηχανίας στη νέα εμμονή της αγοράς.
Η Nano Nuclear Energy, λ.χ., δεν έχει έσοδα, ούτε άδεια από την Επιτροπή Ρύθμισης Πυρηνικής Ενέργειας των ΗΠΑ. Οι επενδυτές ωστόσο έχουν οδηγήσει την αποτίμησή της σε πάνω από 2,3 δισ. δολάρια. Στο ίδιο μήκος κύματος, οι μετοχές της Oklo έχουν εκτοξευθεί πάνω από 1.000% τον τελευταίο χρόνο, ενώ η NuScale Power Corp. και η Nano Nuclear έχουν τριπλασιαστεί σε αξία. Η Centrus Energy, η οποία πουλάει καύσιμα αντιδραστήρων, έχει σημειώσει άνοδο άνω του 400%. Για ορισμένους αναλυτές που παρακολουθούν τον κλάδο εδώ και χρόνια, αυτή η αισιοδοξία μοιάζει πρόωρη. Η Ντιμπλ Γκοσάι της Bank of America υποβάθμισε πρόσφατα τόσο την Oklo όσο και τη NuScale, προειδοποιώντας ότι οι αποτιμήσεις τους «προηγούνται της πραγματικότητας». Επισήμανε τους μεγάλους χρόνους υλοποίησης, τα επίμονα κανονιστικά εμπόδια και την αβέβαιη προμήθεια καυσίμων που θα μπορούσαν να καθυστερήσουν τα έργα την επόμενη δεκαετία.
