Ενα περιστατικό στοιχειώνει από την προηγούμενη εβδομάδα το αμερικανικό χρηματιστήριο και μαζί ολόκληρο τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Η φράση δε του επικεφαλής της JPMorgan, Τζέιμι Ντίμον, ότι «όταν βλέπεις μια κατσαρίδα υπάρχουν κι άλλες», εκτόξευσε την αίσθηση κινδύνου.
Εν προκειμένω, δύο περιφερειακές τράπεζες, που δεν τις λες και κολοσσούς της Wall Street, η Zions και η Western Alliance, εμφάνισαν σημαντικά προβλήματα. Η πρώτη διέγραψε δύο «κακά» δάνειά της, περίπου 50 εκατ. ευρώ, από τη θυγατρική California Bank & Trust στο Σαν Ντιέγκο. Η δεύτερη ανέφερε ότι διαχειρίζεται ένα πρόβλημα με δανειολήπτη, ο οποίος αποδείχθηκε ότι διέπραξε απάτη, από τον τομέα των αυτοκινήτων. Αυτόματα ενεργοποιήθηκαν τα αντανακλαστικά της αγοράς, καταγράφοντας μεγάλη πτώση, καθώς τα προβλήματά τους εκλήφθηκαν ως ενδείξεις ότι οι τραπεζικοί όμιλοι που λειτουργούν εκτός των μεγάλων τραπεζών, άρα και με χαλαρότερη εποπτεία, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πιέσεις. Για όσους δεν θυμούνται, κάπως έτσι ξεκίνησε και η κρίση στην αγορά ενυπόθηκων δανείων πριν από σχεδόν 18 χρόνια.
Τα δύο πιστωτικά ιδρύματα δεν είναι ούτε η JPMorgan ούτε η Goldman Sachs. Είναι αυτό που θα λέγαμε «μεσαία κατηγορία» και κάτω. Αρκετά μεγάλες για να ενοχλήσουν, αλλά όχι αρκετά ισχυρές για να καθησυχάσουν. Κι όταν αυτές οι τράπεζες γράφουν επισφάλειες από «κακά δάνεια», ή –ακόμη χειρότερα– αποδεικνύεται ότι έχουν δανείσει σε απατεώνες, τότε η αγορά αντιδρά σαν να άκουσε γδούπο μέσα στη σιωπή.
Η μεγάλη ανησυχία εντοπίζεται πλέον στο αν όλο το οικοδόμημα των μεσαίων τραπεζών στηρίζεται πάνω σε ένα ασταθές μείγμα χαμηλής εποπτείας, υψηλού ρίσκου και μεγάλης αυταπάτης. Ο περίφημος «σκιώδης δανεισμός», με δάνεια κάτω από το τραπέζι, που παρουσιάζουν υποχρεώσεις έως και πενήντα φορές πάνω από τα δηλωμένα assets. Κι όλα αυτά σε μια περίοδο όπου το χρήμα δεν είναι πια φθηνό.
Με λίγα λόγια, ένα «καμπανάκι» κινδύνου χτύπησε. Η Ελλάδα και η Ευρώπη –όσο κι αν παρηγορούνται με το αφήγημα της αυστηρής εποπτείας– δεν είναι ούτε κι αυτές άτρωτες. Στο τραπεζικό σύστημα η ψευδαίσθηση της ασφάλειας είναι συνήθως η αρχή της ανασφάλειας, ειδικά σε μια οικονομία όπως η ελληνική με πολλούς «σκελετούς» από το παρελθόν.
Κανείς δεν λέει ότι αύριο θα ξυπνήσουμε σε νέα κρίση τύπου 2008. Αλλά αν αρχίσεις να βλέπεις κατσαρίδες στην κουζίνα, καλό είναι να ψάξεις και πίσω από τα ντουλάπια.
Κι αυτό ισχύει παντού, από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Αθήνα…
