Ξεπερνάει το 100% του ΑΕΠ το χρέος σε τρεις από τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη και ενώ συνεχίζει να αυξάνεται, οι πολιτικοί φαίνεται πως αδυνατούν να συγκρατήσουν τα ελλείμματα. Στο πλαίσιο αυτό, όπως σχολιάζει η στήλη του Reuters, Breakingviews, τα μαθήματα της Ιστορίας δείχνουν ότι θα επέλθει μια επίπονη επαναφορά, πιθανώς φέρνοντας μεγάλες απώλειες στα ομόλογα και κατάρρευση των νομισμάτων.
Στη Βρετανία, ο δανεισμός αυξάνεται ραγδαία μετά την πανδημία. Στο τέλος του 2024 το χρέος πλησίασε στο 100% του ΑΕΠ και το δημοσιονομικό έλλειμμα ξεπέρασε το 5%. Το Γραφείο Ευθύνης για τον Προϋπολογισμό (OBR) προειδοποιεί ότι χωρίς παρέμβαση το χρέος θα ξεπεράσει το 270% τα επόμενα 50 χρόνια. Η πρόσφατη σχετικά μικρή δράση δημοσιονομικού περιορισμού, η πρόταση των Εργατικών για μείωση του χειμερινού επιδόματος καυσίμων στους πλουσιότερους συνταξιούχους ανακλήθηκε μετά από σφοδρές αντιδράσεις των βουλευτών του κόμματος. Τον περασμένο μήνα η Βρετανία δανείστηκε επιπλέον 21 δισ. λίρες, ο υψηλότερος μηνιαίος δανεισμός στην Ιστορία πλην της χρονιάς της πανδημίας, και 3,6 δισ. περισσότερο απ’ όσο είχε προβλέψει το OBR.
Κι όμως, η Βρετανία δεν είναι η εξαίρεση ανάμεσα στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Το χρέος της Γαλλίας είναι ακόμη υψηλότερο στο 112% του ΑΕΠ το 2024 και το έλλειμμα στο 5,7%. Το αμερικανικό χρέος έφθασε πέρυσι στο 121% του ΑΕΠ και το έλλειμμα κοντά στο 7%. Στο τελευταίο Fiscal Monitor, το ΔΝΤ προτρέπει τις κυβερνήσεις να «βάλουν τα δημοσιονομικά τους σε τάξη».
Σύμφωνα με το Breakingviews, οι κυβερνήσεις μπορούν να λάβουν σκληρά μέτρα για την εξάλειψη των ελλειμμάτων, μεταξύ άλλων με αύξηση της φορολογίας, μείωση των δαπανών και ισχυρές δράσεις για τόνωση της ανάπτυξης. Ωστόσο, η αποφασιστικότητα των πολιτικών λείπει, σύμφωνα με το Breakingviews.
Το βρετανικό OBR σημειώνει ότι «οι προσδοκίες του κοινού για το τι μπορεί και τι πρέπει να κάνει η κυβέρνηση ως απάντηση των αναδυόμενων απειλών και των μελλοντικών έκτακτων αναγκών φαίνεται να αυξάνονται». Ο Γάλλος πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού προειδοποιεί ότι η χώρα του είναι εθισμένη στον δανεισμό και μόνο «ένα βήμα μακριά από τον γκρεμό». Κι όμως, το τελευταίο σχέδιο της Γαλλίας για μείωση του χρέους περιλαμβάνει την ακύρωση δύο εθνικών αργιών, στο οποίο αντιτίθενται και η Δεξιά και η Αριστερά.
Το κόστος εξυπηρέτησης χρέους γίνεται όλο και πιο δυσβάσταχτο και τα κρατικά ταμεία μπαίνουν σε φαύλο κύκλο, εκδίδοντας νέο χρέος για να εξυπηρετήσουν το παλιό.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όσα μπόρεσε να αποταμιεύσει η ομάδα κυβερνητικής αποτελεσματικότητας του Ελον Μασκ, υπερκαλύφθηκαν από το «μεγάλο υπέροχο νομοσχέδιο» του Ντόναλντ Τραμπ, το οποίο σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου υπολογίζεται ότι θα προσθέσει επιπλέον 3,4 τρισ. δολάρια στα ελλείμματα των ΗΠΑ την επόμενη δεκαετία.
Η ρίζα του προβλήματος φαίνεται να είναι πολιτισμική, καθώς οι ανθρώπινες κοινωνίες βιώνουν διαγενεακούς κύκλους. Η πρώτη γενιά είναι ισχυρή, συνεκτική και αισιόδοξη, η δεύτερη αμφισβητεί τις καθιερωμένες αξίες, η τρίτη βλέπει εξασθένηση των θεσμών, της κοινωνικής τάξης και πόλωση της κοινωνίας, ενώ η τέταρτη προχωρεί στην αποκατάσταση της τάξης. Ετσι παρουσιάζεται η πάροδος των ετών στο βιβλίο του δημογράφου Νιλ Χάου, στηρίζοντας την ευρέως αποδεκτή θεωρία του υπερκύκλου του χρέους, μια περίοδος πολλών δεκαετιών κατά την οποία ο δανεισμός αυξάνεται συνεχώς.
Επίσης, στο τελευταίο του βιβλίο ο Ρέι Ντάλιο αμφισβητεί την πεποίθηση ότι το δημόσιο χρέος είναι απεριόριστο, ιδίως για τις χώρες με αποθεματικά νομίσματα. Ο βετεράνος διαχειριστής hedge fund παρουσιάζει έναν «μεγάλο κύκλο χρέους» που διαρκεί περίπου 80 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων ο ιδιωτικός τομέας συγκεντρώνει υπερβολικά υψηλό χρέος, η κυβέρνηση παρεμβαίνει και τα συνολικά χρέη συνεχίζουν να ανεβαίνουν.
Οσο ο κύκλος πλησιάζει στο τέλος του, κάθε χώρα φθάνει να ταλαιπωρείται με διαχρονικά ελλείμματα. Οι χαμηλές αποταμιεύσεις και τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών οδηγούν σε εξάρτηση από ξένους δανειστές. Οσο οι τελευταίοι εκφράζουν ανησυχίες, ο μέσος χρόνος ωρίμανσης του δημόσιου χρέους μειώνεται. Η κεντρική τράπεζα αδυνατεί να θέσει επιτόκια σε επίπεδο που καλύπτει τις ανάγκες και των πιστωτών και των δανειστών. Οταν ανεβαίνουν τα επιτόκια, το κόστος εξυπηρέτησης χρέους γίνεται όλο και πιο δυσβάσταχτο. Τέλος, τα κρατικά ταμεία μπαίνουν σε φαύλο κύκλο εκδίδοντας νέο χρέος για να εξυπηρετήσουν το παλιό.
Κατά το Breakingviews, αυτό λίγο – πολύ περιγράφει την κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα αρκετές ανεπτυγμένες οικονομίες, όπως η Βρετανία, η Γαλλία και οι ΗΠΑ. «Η Ιστορία είναι εποχική, τώρα είναι χειμώνας», γράφει ο Howe. Ο Ντάλιο από την πλευρά του δεν πιστεύει ότι ελλοχεύει άμεσα κάποιος κίνδυνος κρίσης χρέους, αλλά εκτιμά ότι είναι πιθανό να ξεσπάσει εντός δεκαετίας.
