Προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν τις αλματώδεις αυξήσεις στις τιμές του κακάο και με την επίκληση της προστασίας του Θεού, όπως λένε οι ίδιοι, αγρότες στην Ακτή Ελεφαντοστού, στην Γκάνα και σε άλλες αφρικανικές χώρες στρέφονται όλο και περισσότερο στο λαθρεμπόριο του πολύτιμου καρπού, το οποίο τους διασφαλίζει εβδομαδιαίο εισόδημα τρεις φορές πάνω από τον μισθό διαβίωσης της χώρας.
Οι τιμές του κακάο στην παγκόσμια αγορά έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί από το 2023, φθάνοντας περίπου τα 13.000 δολάρια ανά τόνο τον Δεκέμβριο, πριν υποχωρήσουν σε περίπου 9.000 δολάρια. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες και οι επιδημίες ασθενειών έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα εφοδιασμού που προκλήθηκαν από δεκαετίες υποεπενδύσεων στις μεγάλες χώρες παραγωγής, οδηγώντας σε σοβαρές ελλείψεις.
Καθώς οι τιμές εκτοξεύονται, οι αγρότες στην Ακτή Ελεφαντοστού, τον μεγαλύτερο εξαγωγέα της καλλιέργειας κακάο, δυσκολεύονται να εξαργυρώσουν. Το εμπόριο κακάο στη χώρα ελέγχεται από μια κυβερνητική ρυθμιστική αρχή, το Conseil du Café-Cacao, η οποία καθορίζει τις τιμές. Η τρέχουσα τιμή είναι περίπου το ένα τρίτο της τιμής της παγκόσμιας αγοράς, γεγονός που έχει δημιουργήσει ισχυρό κίνητρο για λαθρεμπόριο της σοδειάς σε γειτονικές χώρες που δεν έχουν την ίδια κεντρική τιμολόγηση.
Η έξαρση του λαθρεμπορίου έχει δυσκολέψει την προμήθεια κόκκων για τους διεθνείς αγοραστές, καθώς οι προμηθευτές της Ακτής Ελεφαντοστού αγωνίζονται να εκπληρώσουν τα συμβόλαιά τους. Εχει καταστήσει πιο δύσκολη την ιχνηλασιμότητα, ένα σημαντικό πρόβλημα για τις εταιρείες που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα μακροχρόνια ζητήματα της αποψίλωσης των δασών και της παιδικής εργασίας στις αλυσίδες εφοδιασμού τους.
Για την κυβέρνηση της Ακτής Ελεφαντοστού, το λαθρεμπόριο έχει μειώσει τα έσοδα, υπονομεύοντας τον εθνικό της προϋπολογισμό και την ικανότητά της να επενδύσει στο μακροπρόθεσμο μέλλον της βιομηχανίας κακάο.
Η CCC πωλεί τις καλλιέργειες κακάο μήνες πριν από τη συγκομιδή, γεγονός που τη βοηθάει να καθορίσει μια εγγυημένη τιμή για τους αγρότες στην αρχή της περιόδου. Αυτό σήμαινε ότι καθώς οι τιμές ανέβηκαν πέρυσι, οι ρυθμιστικές αρχές είχαν ήδη δεσμευτεί να πουλήσουν το μεγαλύτερο μέρος του κακάο τους πολύ κάτω από την τιμή της παγκόσμιας αγοράς.
Οι αγρότες συνήθως πωλούν σε μεσίτες και μεσάζοντες που συγκεντρώνουν τις σοδειές και πωλούν σε μεγάλους αγοραστές.
Η παραγωγή στην Γκάνα, τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό στον κόσμο, μειώθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας την περασμένη σεζόν.
Η Γκάνα, ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, έχει παρόμοιο σύστημα με αυτό της Ακτής Ελεφαντοστού, με την Cocobod να ενεργεί ως κεντρικός αγοραστής. Η παραγωγή στην Γκάνα μειώθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας την περασμένη σεζόν. Το λαθρεμπόριο επιδείνωσε την έλλειψη προσφοράς.
Τον Απρίλιο, οι τιμές στη Γουινέα, στο Τόγκο και στη Λιβερία ήταν υπερδιπλάσιες από αυτές που προσέφερε η CCC, δημιουργώντας ένα αρμπιτράζ, που ορισμένοι αγρότες και μεσάζοντες εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο.
Το μέγεθος του λαθρεμπορίου μπορεί να εκτιμηθεί από την αυξανόμενη διαφορά μεταξύ της παραγωγής και των εξαγωγών της Γουινέας. Η Γουινέα δεν έχει επενδύσει αισθητά στην αύξηση της εγχώριας καλλιέργειας κακάο, αλλά κατά την καλλιεργητική περίοδο 2023-24 οι αποστολές από τη χώρα αυξήθηκαν κατά 15% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με την Trade Data Monitor. Η αύξηση αυτή συνεχίστηκε, και κατά τους τρεις πρώτους μήνες της τρέχουσας περιόδου, αρχής γενομένης από τον Οκτώβριο, οι αποστολές κακάο της Γουινέας ήταν υπερδιπλάσιες σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
«Μπορείτε να υποθέσετε ότι η Γουινέα απολαμβάνει καλές τιμές και αυξάνει την παραγωγή της, οπότε ίσως μια αύξηση 10% θα ήταν ήδη ένα καλό επίτευγμα, αλλά όχι αρκετό για να μετακινηθεί από 25.000 σε 95.000 τόνους», δήλωσε ο Fabrice Laurent, ιδρυτής της εταιρείας ερευνών για το κακάο Forestero.
Το μεγαλύτερο μέρος του κακάο της Γουινέας καταλήγει στην Ευρώπη, με την Ολλανδία να αντιπροσωπεύει περίπου το 70% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας μεταξύ Ιανουαρίου και Δεκεμβρίου.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου 2023-24 οι κόκκοι που έφτασαν για εξαγωγή στα λιμάνια της Ακτής Ελεφαντοστού μειώθηκαν κατά 30%. Μέρος της πτώσης οφείλεται στις κακές καιρικές συνθήκες που έπληξαν τις καλλιέργειες, αλλά ο Laurent εκτιμά ότι περίπου 100.000 τόνοι βγήκαν λαθραία από τη χώρα, κυρίως στη Γουινέα, το Τόγκο και τη Λιβερία. Αυτό συγκρίνεται με τη συνολική συγκομιδή του περίπου 1,7 εκατ. τόνων. Με κάθε λαθραίο τόνο κόκκων, η χώρα χάνει εξαγωγικούς δασμούς. Ο τομέας του κακάο αντιπροσωπεύει περίπου το 40% των εξαγωγικών εσόδων της Ακτής Ελεφαντοστού, καθιστώντας τον ζωτικής σημασίας πηγή συναλλάγματος.
Η διαρροή των καλλιεργειών, πέραν των άλλων διαρθρωτικών προκλήσεων του κλάδου, οδηγεί σε απογοήτευση όλη την αλυσίδα εφοδιασμού.
