Την επιτάχυνση των ανακατατάξεων στον χάρτη του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων αναμένεται να προκαλέσουν οι δραστικές αλλαγές που επέρχονται στο θεσμικό καθεστώς λειτουργίας της αγοράς, μέσα από την απλούστευση σωρείας αδειοδοτικών διαδικασιών, αλλά κυρίως μέσα από την άρση πολλών περιορισμών στην πώληση προϊόντων. «Ακόμη και το 60% αυτών που μας λένε αν γίνει, εμείς θα είμαστε ικανοποιημένοι», έλεγε χαρακτηριστικά μιλώντας σε «πηγαδάκι» με δημοσιογράφους επικεφαλής πολύ μεγάλης αλυσίδας σούπερ μάρκετ ένα μήνα περίπου πριν, όταν είχαν προβεί στις σχετικές ανακοινώσεις ο υφυπουργός Ανάπτυξης κ. Θ. Σκορδάς και η γενική γραμματέας του υπουργείου Υγείας κ. Χρ. Παπανικολάου.
Σε πρώτη φάση η οικονομική κρίση ήταν αυτή που είχε επιταχύνει τις εξελίξεις στον κλάδο, είτε επιδεινώνοντας τα προβλήματα ρευστότητας που ήδη αντιμετώπιζαν οι επιχειρήσεις, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ατλάντικ που πτώχευσε το 2011, είτε οδηγώντας τις εκτός Ελλάδος, όπως συνέβη με τη γερμανική Aldi και τη γαλλική Carrefour.
Ξεκαθάρισμα
Στην παρούσα φάση το «ξεκαθάρισμα» αναμένεται να γίνει μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων των «παικτών» που έχουν παραμείνει στην ελληνική αγορά. Οι πιο ισχυροί είναι αυτοί που θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις αλλαγές που επέρχονται στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των σούπερ μάρκετ και προβαίνοντας στις αναγκαίες επενδύσεις θα καταφέρουν να συγκεντρώσουν ακόμη μεγαλύτερα μερίδια αγοράς.
Δεν είναι τυχαίο ότι η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης φέρεται να έχει δηλώσει σε συζητήσεις με επενδυτές ότι μέσα στην επόμενη διετία προσδοκά επενδύσεις στο λιανεμπόριο από 6 έως 10 δισεκατομμύρια ευρώ, επενδύσεις ικανές να προκαλέσουν την ανάκαμψη του κλάδου.
Ενδεικτικό του πόσο ευνοούνται οι αλυσίδες από το άνοιγμα των αγορών είναι το παράδειγμα της Lidl Hellas. Μετά την ψήφιση του νόμου 4072/2012 την περασμένη άνοιξη στο πλαίσιο του οποίου περιλαμβανόταν διάταξη για την άρση των περιορισμών στο bake off (ολοκλήρωση έψησης κατεψυγμένης ζύμης εντός των σούπερ μάρκετ) η γερμανική εκπτωτική αλυσίδα προχώρησε στη δημιουργία «θερμών γωνιών» σε επτά καταστήματα του δικτύου της.
Μετά την ψήφιση του πολυνομοσχεδίου την Τετάρτη, ανοίγει επίσης ο δρόμος έτσι ώστε τα σούπερ μάρκετ να πωλούν γάλα πρώτης βρεφικής ηλικίας, προϊόντα καπνού, εφημερίδες, ενώ από την άνοιξη έχει διευκολυνθεί η διαδικασία για τη λειτουργία πρατηρίων καυσίμων στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων.
Επιπλέον, με τη νέα υγειονομική διάταξη αίρονται οι περιορισμοί και απλουστεύεται η διαδικασία για την τυποποίηση, συσκευασία και πώληση από τα σούπερ μάρκετ κρεάτων, αλιευμάτων, αλλαντικών και τυροκομικών προϊόντων. Τα μόνα ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά -ίσως όχι για πολύ ακόμη- είναι αυτό της διάθεσης φαρμάκων από τα σούπερ μάρκετ καθώς και της διεύρυνσης του ωραρίου λειτουργίας. Για το μεν πρώτο και ειδικά σε ό,τι αφορά τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα το αίτημα έχει τεθεί από μεγάλες αλυσίδες (π.χ. τον όμιλο Μαρινόπουλου) και τυγχάνει αποδοχής από μερίδα της ηγεσίας τόσο του υπουργείου Ανάπτυξης όσο και του υπουργείου Υγείας. Για το δε δεύτερο, το έδαφος έχει προλειανθεί επίσης με το πολυνομοσχέδιο, καθώς αντικαταστάθηκε η διάταξη που προέβλεπε ότι στα εμπορικά καταστήματα καθιερώνεται πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, από νέα σύμφωνα με την οποία «με Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας μπορούν να καθορίζονται ζητήματα που αφορούν τις ημέρες εβδομαδιαίας απασχόλησης εργαζομένων στα καταστήματα για συνολικό εβδομαδιαίο συμβατικό ωράριο 40 ωρών». Δύο λοιπόν αναμένεται να είναι τα κύρια χαρακτηριστικά στον κλάδο του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων το επόμενο διάστημα:
Πρώτον, δεν προβλέπεται να εισέλθει στην ελληνική αγορά κάποια άλλη ξένη αλυσίδα πέρα από όσες ήδη δραστηριοποιούνται. Η πίτα των μεριδίων έχει συρρικνωθεί σε μια αγορά που έτσι κι αλλιώς είναι μικρή.
Δεύτερον, οι μικρότεροι και κυρίως οι πιο ευάλωτοι, όσοι είναι ανοιχτοί σε μεγάλο δανεισμό και δεν έχουν στα μετόπισθεν έναν ισχυρό ελληνικό ή ξένο όμιλο να καλύπτει τα κενά χρηματοδότησης, θα οδηγηθούν νομοτελειακά είτε στο «λουκέτο» είτε στην «αγκαλιά» των ισχυρών.
Κι αυτό για τρεις λόγους που όλοι σχετίζονται με την έλλειψη ρευστότητας: πρώτον, δεν θα μπορέσουν να εφαρμόσουν ανταγωνιστική τιμολογιακή πολιτική. Δεύτερον, δεν θα μπορέσουν να εκμεταλλευθούν τις αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο. Τρίτον, το επόμενο διάστημα οι πιέσεις από τους προμηθευτές για την αποπληρωμή των οφειλών θα γίνουν ακόμη πιο ασφυκτικές.
Δεν είναι δε λίγες εκείνες οι βιομηχανίες (από τον κλάδο των γαλακτοκομικών, των αλεύρων, των μπισκότων) που έχουν σταματήσει να εφοδιάζουν αλυσίδες σούπερ μάρκετ που είναι ασυνεπείς.
Αύξηση του τζίρου για το 2011
Με αύξηση του κύκλου εργασιών έκλεισε το 2011 για τον κλάδο των σούπερ μάρκετ. Ωστόσο, η αύξηση αυτή, όπως επισημαίνεται και στην ειδική έκδοση «Πανόραμα των ελληνικών σούπερ μάρκετ», η οποία αναλύει τους ισολογισμούς 68 αλυσίδων, δεν αποδίδεται στην αύξηση της ζήτησης, η οποία βαίνει μειούμενη, αλλά σε ανάπτυξη των δικτύων των «μεγάλων» και βελτίωση του μεριδίου του κλάδου των σούπερ μάρκετ, πρώτον σε σχέση με τις επιχειρήσεις που αποχώρησαν από την αγορά και δεύτερον, σε σχέση με τα μικρά και παραδοσιακά σημεία πώλησης, τα οποία δεν μπορούν να ανταποκριθούν το ίδιο ικανοποιητικά στις ανάγκες του καταναλωτή για χαμηλότερες τιμές.
Από πλευράς μεριδίων αγοράς την πρώτη θέση διατηρεί η Carrefour-Μαρινόπουλος η οποία το 2011 έκλεισε τη χρονιά με διεύρυνση των ζημιών και των υποχρεώσεών της, φιλοδοξεί όμως να εισέλθει σε περίοδο ανάπτυξης μετά τις αλλαγές στη μετοχική της σύνθεση. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η ΑΒ Βασιλόπουλος, αυξάνοντας συνεχώς το δίκτυό της, ενώ η Lidl πέρασε από τη δεύτερη στην τρίτη θέση. Με αύξηση του τζίρου, αλλά και με διευρυμένες υποχρεώσεις βρίσκεται στην τέταρτη θέση η Σκλαβενίτης, ενώ την πρώτη πεντάδα συμπληρώνει η Βερόπουλος η οποία αντισταθμίζει τις απώλειες στην εγχώρια αγορά με την αύξηση του τζίρου της σε ΠΓΔΜ και Σερβία.
