Ηταν καιρός το υπουργείο Ανάπτυξης να ενδώσει στις εκκλήσεις της αγοράς και να παρέμβει στο επί σειράν ετών καθεστώς της ολιγοπωλιακής διάρθρωσης της ολοκληρωμένης διανομής στη χώρα μας.
Εστω καθυστερημένα, η παρέμβαση αυτή ήταν αναγκαία και νομίζω ότι επισπεύσθηκε από την προσφάτως προκύψασα διένεξη μεταξύ δύο συνασπισμένων πλέον ομάδων των μεγάλων αλυσίδων του λιανεμπορίου.
Η μία πλευρά (αποτελούμενη από το προεδρείο του ΣΕΣΜΕ και επτά επιχειρήσεις, ελληνικών κυρίως συμφερόντων) ισχυρίζεται ότι το καθεστώς των «συμφωνιών» με το υπουργείο για ενιαία συμπεριφορά στη διαμόρφωση των τιμών γινόταν επί σειράν ετών με την προτροπή και τις υποδείξεις του υπουργείου και ότι αδικαιολόγητα η σημερινή ηγεσία του υπουργείου όχι μόνον απορρίπτει, αλλά και το χαρακτηρίζει απαράδεκτη «εναρμονισμένη πρακτική» και το παραπέμπει στην Επιτροπή Ανταγωνισμού για την επιβολή των προβλεπομένων κυρώσεων. Η ίδια πλευρά (ΣΕΣΜΕ) ζητεί όπως ο προσδιορισμός του ελεγχόμενου κόστους παραμείνει ως έχει μέχρι σήμερα, δηλαδή να προσμετρείται το τιμολογιακό κόστος (με την όποια έκπτωση αναγράφεται σ’ αυτό), που δεν είναι όμως και το τελικό κόστος, αφού παρέχονται μεταγενέστερα πολλές και μεγάλες εκπτώσεις.
Η άλλη πλευρά (αποτελούμενη από δύο ή τρεις γιγαντιαίες σε μέγεθος και με φιλόδοξες προοπτικές εταιρείες, αποκλειστικά ξένων συμφερόντων) ζητεί και αποδέχεται την αυστηρή (και πλέον σωστή) εκδοχή του τελικού κόστους (όπως και την προωθεί θεσμικά το υπουργείο) πέραν του τιμολογιακού, το οποίο (τιμολογιακό) κατά κανόνα είναι προσωρινό.
Η πλευρά αυτή δεν συμμετείχε, ή μάλλον δεν προσεκλήθη από τον ΣΕΣΜΕ, στις διαβουλεύσεις και συζητήσεις που έγιναν προ ημερών στο υπουργείο για τα θέματα του κλάδου και της αγοράς γενικότερα, ενώ ποτέ δεν έβλεπαν με καλό μάτι τις συμφωνίες κυρίων του κλάδου που δυσκόλευαν την πολιτική πλέον ανταγωνιστικών κινήσεών τους.
Πιστεύω ότι το υπουργείο Ανάπτυξης χειρίστηκε με απόλυτη επιτυχία τόσο το ξεκαθάρισμα πότε μια πώληση γίνεται σε τιμή κάτω του (πραγματικού και όχι του προσωρινού τιμολογιακού) κόστους, όσο και με την καταδίκη μεθόδων συμφωνημένων τιμών και αυξήσεων, έστω και αν αυτές γίνονταν με πρωτοβουλία και σύμπραξη του κράτους.
Τα σούπερ μάρκετ όλα αυτά τα χρόνια ακολουθούν τις επικρατούσες παγκοσμίως τάσεις μιας διεθνοποιημένης αγοράς που πετυχαίνει μεγάλους τζίρους με οικονομίες κλίμακος που αφήνουν μεγάλα κέρδη και που δημιουργούν μεγάλη διαπραγματευτική ισχύ έναντι των αδύναμων προμηθευτών τους για μεγάλες εκπτώσεις.
Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι το καθεστώς των συμφωνιών κυρίων βόλευε επί σειράν ετών τόσο τους πολιτικούς που πίστευαν ότι η «ιερή συμμαχία» συγκρατούσε τις ανατιμήσεις και τον πληθωρισμό, όσο και την ολοκληρωμένη διανομή να πουλάει σε τιμές χαμηλότερες από το κόστος (όχι το δικό της) αλλά των μικρών ανταγωνιστών της!!
Ο μακαρίτης Κ. Βερόπουλος, σωστός και έντιμος επιχειρηματίας, μου είπε κάποτε, όταν βρήκα την ευκαιρία να του τονίσω ότι είναι απαράδεκτες οι μεγάλες εκπτώσεις που ζητάνε από τους προμηθευτές τους, ότι «τα σούπερ μάρκετ κερδίζουν από τις αγορές τους και όχι από τις πωλήσεις τους»!!
Τα σούπερ μάρκετ εξυπηρετούν αναμφίβολα την κατανάλωση με σύγχρονες μεθόδους διοίκησης και χαμηλό κόστος λειτουργίας τους. Δεν ευθύνονται για τον γιγαντισμό και την απόκτηση μεγάλης συναλλακτικής δύναμης που είναι και σκοπός κάθε θεμιτής επιχειρηματικής προσπάθειας.
Απασχολούν μεγάλο αριθμό εργαζόμενων και δεν παραβιάζουν, απ’ όσα γνωρίζω, φορολογικές, υγειονομικές, αγορανομικές και εργατικές διατάξεις. Είναι γνωστή στην αγορά η συνέπεια που χαρακτηρίζει τις υποχρεώσεις τους έναντι του κράτους. Αυτό να λέγεται!!
Ημουν όμως από εκείνους που πίστευα ότι ο γιγαντισμός την ολοκληρωμένης διανομής θα έπρεπε να μας ανησυχεί, όπως ανησυχούσε και την Ευρωπαϊκή Ενωση αλλά και πολλά από κράτη-μέλη της. Είχα τολμήσει να αρθρογραφήσω το 1994 (όντας ακόμη εν ενεργεία) στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» με τον προφητικό τίτλο «Τι κρύβουν οι πωλήσεις κάτω του κόστους και οι μεγάλες προσφορές στην κατανάλωση». Ο αντίλογος των πολιτικών ήταν αλήθεια ισχυρός και σε μεγάλο βαθμό αφοπλιστικός. Προτιμότερη έλεγαν μια νομικά και δεοντολογικά αμφισβητούμενη μείωση τιμών, παρά μια ανεπιθύμητη αύξησή τους. Σιγά σιγά ωρίμασε η άποψη της αναγκαίας παρέμβασης και πρώτη η Κοινότητα καθιέρωσε κανόνες όπως:
α) Σειρά θεσμικών και συμβουλευτικών κινήτρων και διευκολύνσεων προς τους μικρομεσαίους (όπως χρηματοδότηση για προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες, εκπαιδευτικά προγράμματα και ενθάρρυνση για διείσδυση και των μικρών στη γνώση και την καινοτομία κ.λπ.).
β) Απαγόρευση των πωλήσεων κάτω του πραγματικού κόστους (και όχι του τιμολογιακού όπως ορθώς αποφασίστηκε από το ΥΠ.ΑΝ.).
γ) Εκτοκισμός των οφειλών προς προμηθευτές όταν η εξόφλησή τους γίνεται πέραν ορισμένου (εύλογου) χρόνου.
δ) Απόδοση του ΦΠΑ από πωλήσεις προς πολυκαταστήματα, όχι σύμφωνα με την ημερομηνία έκδοσης του τιμολογίου, αλλά σύμφωνα με την ημερομηνία εξοφλήσεώς του.
ε) Υποχρεωτική αναγραφή συμφωνημένης και γνωστής κατά την έκδοση τιμολογίου εκπτώσεως, καθώς επίσης και υποχρεωτική καταχώριση κάθε άλλης εκπτώσεως (πέραν αυτής του τιμολογίου) σε αφαιρετική του κόστους αγορών λογιστική καταχώριση και όχι σε αύξηση ουδέτερων λογαριασμών εσόδων (π.χ. εκ διαφημίσεων που μάλιστα επιβαρύνονται οι ταλαίπωροι προμηθευτές και με δημοτικά τέλη διαφημίσεως!!).
Οι Οδηγίες της Ε.Ε.
Οι παραπάνω οδηγίες της Ε.Ε. νομίζω ότι έχουν γίνει και ελληνικές διατάξεις (εκτός από τις δύο τελευταίες).
Βρίσκω επικίνδυνη, όχι μόνο για το εμπόριο αλλά κυρίως για την εγχώρια παραγωγή, τη γιγάντωση πολυεθνικών συγκροτημάτων ολοκληρωμένης διανομής.
Για τις «συμφωνίες κυρίων» βρίσκω να αποτελούν προφανή εναρμονισμένη πρακτική, αλλά υπάρχει το ελαφρυντικό για τα σούπερ μάρκετ το γεγονός ότι την πρωτοβουλία της διαδικασίας αυτής την είχε όλα τα χρόνια το ίδιο το κράτος και το κράτος έχει συνέχεια όχι μόνο σε καλές αλλά και σε ατυχείς προσπάθειές του.
Οι «συμφωνίες κυρίων» (με τις οποίες καθορίζονταν ενιαία ποσοστά αυξήσεων στις τιμές ή ενιαίο πάγωμα για ορισμένο χρόνο) αποτελούσαν οπωσδήποτε εναρμονισμένη πρακτική (καρτέλ) και ορθώς παραπέμφθηκαν στην Επιτροπή Ανταγωνισμού οι επιχειρήσεις που συμμετείχαν στη διαδικασία αυτή. Το ελαφρυντικό, που νομίζω ότι θα λάβει σοβαρά υπόψη της η Επιτροπή που θα εκδικάσει την υπόθεση, είναι ότι το καθεστώς αυτό είχε καθιερωθεί επί σειράν ετών από το ίδιο το κράτος που ήταν και «αντισυμβαλλόμενο». Και ακόμη, πιστεύω ότι ο ΣΕΣΜΕ πορευόταν σύμφωνα με τις επιθυμίες μιας πολιτικής που ήθελε περισσότερο να επιδεικνύει (για επικοινωνιακούς λόγους) και λιγότερο να καταπολεμάει την ακρίβεια και τον πληθωρισμό.
Τελειώνω με την επισήμανση ότι «κατευθυνόμενη» από το κράτος εναρμονισμένη πρακτική αποτελούν σε καθεστώς ελεύθερης αγοράς και οι αγορανομικές διατάξεις που ορίζουν για όλους τις ίδιες τιμές (διατίμηση) ή τα ίδια ποσοστά κέρδους ή ακόμη και το πάγωμα των τιμών.
Πιστεύω ότι η Πλατεία Κάνιγγος ανταποκρίνεται στις αγωνίες και στα προβλήματα της αγοράς κι εγώ βρίσκω την ευκαιρία να προτείνω ξανά την ολοσχερή κατάργηση του δυνάστη της, τον Αγορανομικό μας Κώδικα, που άλλες εποχές και σε άλλες συνθήκες μπορεί να ήταν χρήσιμος. Σήμερα αποτελεί ένα άχρηστο και σκουριασμένο από τον χρόνο εργαλείο.
*Ο κ. Σταύρος Τσουκαντάς είναι τέως γενικός διευθυντής του υπουργείου Εμπορίου.
