Ολοένα και περισσότερους «θαυμαστές» από το χώρο των σούπερ μάρκετ κερδίζει το σύστημα δικαιόχρησης (franchising), το οποίο την τελευταία δεκαετία κυρίως τυγχάνει μεγάλης αποδοχής, ιδιαίτερα στη μαζική εστίαση. Μέσω του franchising το οργανωμένο λιανεμπόριο μεταξύ άλλων αποκτά τη δυνατότητα να επεκταθεί σε περιοχές όπου για διάφορους λόγους κρίνεται αδύνατη ή ασύμφορη η εξαπλωσή του (π.χ. μικρές πληθυσμιακά πόλεις, συνοικίες).
Από την άλλη πλευρά, η όξυνση του ανταγωνισμού στον κλάδο έχει δημιουργήσει συνθήκες ασφυξίας για τα μικρά καταστήματα τα οποία δυσκολεύονται να επιβιώσουν ως ανεξάρτητες μονάδες. Οι επιλογές τους δεν είναι πολλές. Λουκέτο ή ενσωμάτωση σε μεγαλύτερους επιχειρηματικούς σχηματισμούς. Κάπως έτσι το franchising αποτελεί μια καλή λύση, αφού τους δίνει τη δυνατότητα να λειτουργήσουν υπό μία γνωστή επωνυμία, έχοντας και την ανάλογη υπόστηριξη. Βεβαίως η επιλογή franchising αποτελεί μεγάλο στοίχημα και για τα δύο μέρη. Για τις μεν αλυσίδες σούπερ μάρκετ, εάν οι συνεργάτες που θα επιλεγούν θα μπορέσουν να ενσωματωθούν πλήρως στη φιλοσοφία τους και να διατηρήσουν αναλλοίωτη την ταυτότητα που έχει επιλεγεί και για τους μικρούς εάν πραγματικά ο εταίρος τους θα μπορέσει να τους υποστηρίξει αποτελεσματικά.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι το franchising δεν αποτελεί εντελώς καινούργια ιδέα για τον κλάδο των σούπερ μάρκετ. H πρώτη απόπειρα να συγκεντρωθούν μικρά καταστήματα ειδών διατροφής υπό τη σκέπη μιας επωνυμίας, έγινε στη δεκαετία του 1970 από τον Κώστα Βερόπουλο. H προσπάθεια των Spar όμως δεν στέφθηκε τελικώς με επιτυχία, με τα αίτια να αναζητούνται στις συνθήκες και τη νοοτροπία που επικρατούσε την εποχή εκείνη στο λιανεμπόριο. Πολλά χρόνια αργότερα, αρχές της δεκαετίας του 1990, το «πείραμα» επαναλαμβάνει ο επιχειρηματίας κ. Δημ. Σπανός -βασικός τότε μέτοχοςτου ομίλου Τροφό- για την ανάπτυξη του cash & carry ENA. Σήμερα με τη μέθοδο franchising έχουν επιλέξει να αναπτύξουν καταστήματα ο όμιλος Carrefour-Μαρινόπουλος (Dia, 5΄ Μαρινόπουλος), η Αλφα Βήτα Βασιλόπουλος και η Ατλάντικ. Οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη σύναψη μιας σύμβασης franchise διαφέρουν όπως είναι φυσικό από εταιρεία σε εταιρεία. Σε γενικές γραμμές πάντως ενδιαφέρονται για καταστήματα που βρίσκονται σε κεντρικά σημεία περιοχών που να φιλοξενούν το λιγότερο 3.000 κατοίκους. H απαιτούμενη επιφάνεια των καταστημάτων κυμαίνεται από 250 – 900 τ.μ. ενώ ο χρόνος ολοκλήρωσης της επένδυσης, το διάστημα για την απόσβεση της οποίας ποικίλλει, δεν ξεπερνά τους 5 μήνες. Τα καταστήματα φιλοξενούν ανάλογα με το μέγεθός τους έως και 5.800 κωδικούς προϊόντων, ενώ το κατώτατο όριο μικτού κέρδους υπολογίζεται στο 10%. Ολες οι εταιρείες δεσμεύονται ότι παρέχουν πλήρη και συνεχή υποστήριξη σε θέματα εκπαίδευσης, τεχνολογίας, προώθησης και διαφήμισης.
Τα καταστήματα του γκρουπ Carrefour – Μαρινόπουλος που αναπτύσσονται και με franchise είναι τα 5΄ Μαρινόπουλος, αποτέλεσμα της συγχώνευσης που πραγματοποίησε το 1999 ο όμιλος με την εταιρεία Μαρινόπουλος. Πρόκειται για καταστήματα με επιφάνεια πώλησης μικρότερη των 900 τ.μ. που βρίσκονται σε κεντρικά σημεία της συνοικιακής αγοράς. Το πρώτο franchise δημιουργήθηκε πριν από ένα χρόνο στη Νικήτη Χαλκιδικής, ενώ πρόσφατα προχώρησε σε συμφωνία δικαιόχρησης με την αλυσίδα Smile Market στη Βόρειο Ελλάδα. Τα Smile Market είναι 46 καταστήματα 100 – 300 τετραγωνικών μέτρων και βρίσκονται στους νομούς Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Χαλκιδικής και Ημαθίας. Συνολικά η αλυσίδα 5΄ Μαρινόπουλος αριθμεί 55 καταστήματα franchise. Τον τρόπο αυτό είχε επιλέξει νωρίτερα για την ανάπτυξή της η αλυσίδα discount Dia. H αλυσίδα Dia διαθέτει περίπου 270 καταστήματα και με franchise λειτουργούν περισσότερα από 50 σημεία πώλησης. Καταστήματα Dia θα συναντήσει κανείς, πλην Αττικής, σε κεντρικά – εμπορικά σημεία πόλεων σε όλη την Ελλάδα.
Η Αλφα Βήτα Βασιλόπουλος πιστεύει ότι οι προοπτικές για την περαιτέρω ανάπτυξη του δικτύου δικαιόχρησης κάτω από την ομπρέλα του ομίλου είναι μεγάλες γι’ αυτό και αποφάσισε να δημιουργήσει την αναγκαία υποδομή για την υποστήριξή του. Το δίκτυο franchise αποτελείται από μικρότερου μεγέθους καταστήματα σε σχέση με την Αλφα Βήτα, έχουν όμως ενιαία ταυτότητα και ίδιες αρχές λειτουργίας. H επωνυμία των καταστημάτων franchise είναι ΤΡΟΦΟ market και ο αριθμός τους σήμερα ξεπερνά τα 15 σημεία, ενώ προς αξιολόγηση βρίσκονται πλέον των 50 προτάσεων. H επιφάνεια των καταστημάτων κυμαίνεται από 250 – 450 τ.μ.
Το 2003 ήταν ουσιαστικά η χρονιά που ο όμιλος Ατλάντικ ανέπτυξε σημαντικά τη δραστηριότητα του franchising. Τούτο έγινε με την απορρόφηση της εταιρείας Αριστα A.E. που διέθετε αξιόλογο αριθμό καταστημάτων στη Βόρειο Ελλάδα. Πρόσφατα, η Αριστα επεκτάθηκε και στη Νότιο Ελλάδα με κατάστημα στην Καλαμάτα, ενώ το δίκτυο των καταστημάτων franchising ξεπερνά τα 200 καταστήματα.
Και μίνι αλυσίδες ψιλικών και μπακάλικων
Στον ευρύτερο χώρο του λιανεμπορίου τροφίμων, τη μέθοδο franchising επιλέγουν για να επεκταθούν και μικροτέρου μεγέθους αλυσίδες που το αντικείμενό τους κινείται μεταξύ καταστήματος ψιλικών και παραδοσιακού μπακάλικου. Οι εν λόγω αλυσίδες αναπτύσσονται κυρίως στα εμπορικά σημεία συνοικιών και τα καταστήματα είναι μικρής επιφάνειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αλυσίδα OLA Stores, που σύμφωνα με τον Οδηγό Franchise της KEM, διαθέτει 10 εταιρικά καταστήματα, 4 franchising, ενώ έχει προχωρήσει στην υπογραφή 7 συμβάσεων ακόμη και στόχος της είναι το δίκτυο να αριθμεί έως το τέλος του 2004 στην Αττική 35 καταστήματα. Το κομμάτι αυτό του λιανεμπορίου τροφίμων πρόκειται σύμφωνα με πληροφορίες να ενισχυθεί περαιτέρω καθώς επίκειται η ανάπτυξη μιας ακόμη αντίστοιχη αλυσίδας.
