Δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς τις δυσκολίες του αγροτικού επαγγέλματος. Η πιο μεγάλη έχει να κάνει με την αστάθεια της παραγωγής, λόγω των καιρικών συνθηκών και κυρίως των τιμών, που επηρεάζονται κατά κανόνα από τις διεθνείς αγορές. Για παράδειγμα, φέτος το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι πολύ χαμηλές τιμές που πωλήθηκαν σχεδόν όλα τα βασικά αγροτικά προϊόντα. Από το βαμβάκι και τα σιτηρά μέχρι το καλαμπόκι και τη μηδική. Σε πολλά από αυτά οι τιμές έπεσαν κάτω από το κόστος παραγωγής και η επιδότηση ήταν το αποκούμπι για να βγάλουν τη χρονιά οι αγρότες και οι οικογένειές τους. Εξ ου και η παρατηρούμενη μεγάλη ένταση από τη φετινή αρρυθμία στις πληρωμές της ενιαίας ενίσχυσης.
Στο θέμα των τιμών, όμως, ειδικά σε μια κακή χρονιά (και δεν λείπουν από τον αγροτικό τομέα) κρύβεται το μεγάλο πρόβλημα του αγροτικού τομέα, εκτός από τα γνωστά της διάρθρωσης των καλλιεργειών και τη γήρανση των αγροτών. Παρά τις προσπάθειες ετών για να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον σταθερών τιμών, αυτό σχεδόν ποτέ δεν εξασφαλίστηκε. Για χρόνια, αυτόν τον ρόλο των σταθερών τιμών επιδιωκόταν να τον παίξουν οι συνεταιρισμοί, με τα γνωστά άσχημα αποτελέσματα στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Εδώ και δύο περίπου δεκαετίες πέρασε στη συμβολαιακή γεωργία και στις μακροχρόνιες συμφωνίες που άρχισαν να κλείνουν οι αγρότες με ιδιωτικές εταιρείες. Σε μεγάλο βαθμό αυτό το εργαλείο στήθηκε την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα, με την ενεργό συμμετοχή της Τράπεζας Πειραιώς. Μια οργανωμένη δομή που εξασφαλίζει τιμές, πληρωμές, προγραμματισμό και –το κυριότερο– αξιοπιστία στις συναλλαγές. Η διεθνής αγορά λειτουργεί με αυτούς τους όρους εδώ και δεκαετίες. Εμείς, όμως, παλεύουμε ακόμη με τη νοοτροπία τού «ας δούμε πώς θα πάει».
Και αυτό δεν άργησε να φανεί. Τη στιγμή που χιλιάδες παραγωγοί στο κριθάρι, στα σιτηρά, στα οπωροκηπευτικά, στη βιομηχανική τομάτα απολαμβάνουν ακόμη και σήμερα την ασφάλεια ενός συμβολαίου, που τους εξασφαλίζει βιώσιμες τιμές ακόμη και στην κακή χρονιά, χιλιάδες άλλοι συνάδελφοί τους επέλεξαν να συμπεριφερθούν με τον ίδιο τρόπο που το είχαν κάνει παλαιότερα στους συνεταιρισμούς. Θυμούνταν τα συμβόλαια μόνο όταν οι τιμές είναι πτωτικές. Τότε ανακαλύπτουν τη σημασία της «κλειδωμένης τιμής» και της εγγυημένης απορρόφησης της παραγωγής. Οταν όμως η αγορά ανεβαίνει, ξαφνικά η δεσμευτική συμφωνία μοιάζει… στενό σακάκι. Προτιμούν να πουλήσουν σε όποιον τους δίνει κάτι παραπάνω, λες και η αγορά είναι καφενείο και όχι οικονομικό σύστημα.
Μόνο που έτσι δεν γίνεται δουλειά. Οι εταιρείες και οι συνεταιρισμοί που προσπαθούν να χτίσουν οργανωμένες εμπορικές σχέσεις καταλήγουν εκτεθειμένοι. Δεν μπορούν να σταθούν αξιόπιστα στο διεθνές εμπόριο όταν δεν ξέρουν αν η παραγωγή που έχουν συμφωνήσει θα είναι τελικά διαθέσιμη. Και φυσικά δεν μπορούν να βγουν οικονομικά, όταν άλλοι παίζουν με τους κανόνες και άλλοι με το περίπου. Αν θέλουμε έναν αγροτικό τομέα που να στέκεται πραγματικά στα πόδια του, να επενδύει, να εξάγει, να διαπραγματεύεται με όρους σοβαρού κράτους και όχι τυχερού παιχνιδιού, τότε η λύση υπάρχει. Αρκεί να την εμπιστευθούν πρώτα αυτοί που την έχουν περισσότερο ανάγκη.
