Το ελληνικό μοντέλο, η επίδραση της κλιματικής κρίσης, η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, οι ευκαιρίες αλλά και οι κίνδυνοι για τον τουρισμό κυριάρχησαν στα πάνελ της πρώτης ημέρας του συνεδρίου «REIMAGINE TOURISM 2025» που διοργανώνει η «Κ» στον «Φάρο» του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Επαγγελματίες του χώρου, εκπρόσωποι θεσμών και ειδικοί της βιωσιμότητας κατέθεσαν προτάσεις για να επαναπροσδιορίσουν το μέλλον του ελληνικού τουρισμού, μέσα από την αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών, τη διατήρηση του φυσικού πλούτου και την ανάγκη διαμόρφωσης ενός συνεκτικού και βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης.
«Η Ελλάδα έχει επινοήσει εκ νέου τον τουρισμό»
Στον «εκπληκτικό μετασχηματισμό» που έχει πετύχει η Ελλάδα στον τομέα του τουρισμού, κόντρα στη διπλή αρνητική επιρροή της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας, αναφέρθηκε η Σέιχα Αλ Νουέις, νεοεκλεγείσα γενική γραμματέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών.
Επισήμανε ότι αυτό που πέτυχε η χώρα μας είναι κάτι μεγαλύτερο από την απλή επέκταση της τουριστικής περιόδου: «Η Ελλάδα έχει επινοήσει εκ νέου τον τουρισμό, ως ένα στρατηγικό εθνικό περιουσιακό στοιχείο, ικανό να σταθεροποιήσει την οικονομία, να προσελκύσει παγκόσμιες επενδύσεις, να αναζωογονήσει την πολιτιστική κληρονομιά και να εμπνεύσει εμπιστοσύνη σε δύσκολους καιρούς».
Τόνισε επίσης ότι για πολλές χώρες το success story της Ελλάδας αποτελεί σημείο αναφοράς, αποδεικνύοντας ότι οι τρωτότητες μπορούν να αποφευχθούν και ο τουρισμός να γίνει στοιχείο μιας ανθεκτικής οικονομίας.
«Η Ελλάδα γίνεται προορισμός για όλο τον χρόνο»
Το στοίχημα της βιωσιμότητας του ελληνικού τουρισμού βρέθηκε στο επίκεντρο συζήτησης της υπουργού Τουρισμού, Oλγας Κεφαλογιάννη, με τη Σέιχα Αλ Νουέις. Η γενική γραμματέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών εστίασε την προσοχή στο γεγονός ότι η βιωσιμότητα είναι μια απαραίτητη συνθήκη και τόνισε πως η Ελλάδα, σε αυτό το πλαίσιο, έχει κατορθώσει μια επιμήκυνση της σεζόν, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για τη βιωσιμότητα από οικονομική αλλά και περιβαλλοντική άποψη.
Την ανοδική πορεία του ελληνικού τουρισμού, η οποία συνεχίζεται και το 2025 έπειτα από δύο διαδοχικές χρονιές-ρεκόρ, ανέδειξε από την πλευρά της η υπουργός Τουρισμού. Οπως ανέφερε η κ. Κεφαλογιάννη, τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ιστορικά υψηλές επιδόσεις για το 2025, με αύξηση στις αφίξεις και ακόμη μεγαλύτερη άνοδο στις ταξιδιωτικές εισπράξεις. Σε σχέση με το 2024, καταγράφεται αυξημένη ταξιδιωτική κίνηση και διψήφια ποσοστιαία άνοδος στα έσοδα κατά την περίοδο εκτός της τουριστικής αιχμής, στους «πλάγιους» και χειμερινούς μήνες. «Σταδιακά η Ελλάδα γίνεται προορισμός για όλο τον χρόνο», σημείωσε η υπουργός, συμπληρώνοντας ότι αυτό ήδη ισχύει για Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλους προορισμούς.
Οι προκλήσεις για την Ελλάδα
To νέο ελληνικό «μοντέλο» και οι προκλήσεις συζητήθηκαν στο πάνελ όπου συμμετείχαν ο πρόεδρος της Aegean, Ευτύχης Βασιλάκης, ο ανώτερος γενικός διευθυντής της Τράπεζας Πειραιώς, Θεόδωρος Τζούρος, ο εκτελεστικός πρόεδρος του Δ.Σ. της Attica Group, Κυριάκος Μάγειρας, ο CEO της Fraport Greece, Alexander Zinell και ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων, Γιάννης Χατζής.
Ο πρόεδρος της Aegean, Ευτύχης Βασιλάκης, υπογράμμισε μεταξύ άλλων ότι η Ελλάδα έχει οικοδομήσει ένα εξαιρετικά ισχυρό τουριστικό brand τα τελευταία 10 -12 χρόνια. Αυτή η επιτυχία, όμως, κρύβει και το μεγαλύτερο ρίσκο. Ο κίνδυνος, σύμφωνα με τον ίδιο είναι αυτό το brand να μην μπορέσουμε να το υποστηρίξουμε και να το προδώσουμε.
Ο ανώτερος γενικός διευθυντής της Τράπεζας Πειραιώς, Θεόδωρος Τζούρος, παρουσιάζοντας τα στοιχεία που αφορούν το κομμάτι του τουρισμού, είπε ότι η τράπεζα διαθέτει χαρτοφυλάκιο 3,2 δισ. ευρώ στον ξενοδοχειακό κλάδο. Αναφερόμενος στις βασικές τάσεις που έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια τόνισε μεταξύ άλλων ότι παρατηρείται στροφή προς τα luxury καταλύματα και σημαντική ενίσχυση των ισολογισμών.
Ο εκτελεστικός πρόεδρος του Δ.Σ. της Attica Group, Κυριάκος Μάγειρας, αναφέρθηκε κυρίως στην ακτοπλοΐα και τις ελλιπείς ακτοπλοϊκές υποδομές της χώρας, αναφέροντας ότι διαθέτουμε λιμάνια με υποδομές τριών αστέρων σε νησιά πέντε αστέρων. Ενδεικτικά ανέφερε ότι από τα 115 κατοικημένα νησιά, μόλις τα 29 έχουν αεροδρόμιο και όλα τα υπόλοιπα εξυπηρετούνται αποκλειστικά από τα λιμάνια.
Ο CEO της Fraport Greece, Alexander Zinell, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι σήμερα η εταιρεία διαχειρίζεται 14 αεροδρόμια και ετοιμάζεται να αναλάβει και το αεροδρόμιο Καλαμάτας από τις αρχές του 2026. Την ίδια ώρα βρίσκεται σε συζητήσεις με άλλα 22 περιφερειακά αεροδρόμια.
Ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ), Γιάννης Χατζής, έδωσε έμφαση σε κάποιες μεγάλες δομικές προκλήσεις των ξενοδοχείων, όπως το ανθρώπινο δυναμικό, η ανταγωνιστικότητα αλλά και η βραχυχρόνια μίσθωση.
Κλιματική κρίση και μνημεία
Τουρισμός, μνημεία και κλιματική κρίση τέθηκαν επί τάπητος στη συζήτηση όπου συμμετείχαν ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών Χρήστος Ζερεφός, ο ομότιμος καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Πάρις Τσάρτας, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Διευθυντών Ξενοδοχείων Γεώργιος Πελεκανάκης και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Tryfon Leisure and Luxury Villas A.E. Δημήτρης Τρυφωνόπουλος.
Στην Ελλάδα βρίσκονται τα πέντε μνημεία της UNESCO στη Μεσόγειο, που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη τρωτότητα στην κλιματική κρίση, με τη Δήλο να εμφανίζεται στην πρώτη θέση μεταξύ αυτών και τα βυζαντινά μνημεία στη δεύτερη, επισήμανε ο Χρήστος Ζερεφός.
Αναφερόμενος στη γενικότερη τάση στον παγκόσμιο τουρισμό, o Πάρις Τσάρτας επισήμανε ότι ολοένα περισσότεροι άνθρωποι, ασχέτως του οικονομικού τους προφίλ, ταξιδεύουν συστηματικά και θεωρούν τα έξοδα των ταξιδιών μη ελαστική δαπάνη. «Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση τις επόμενες πολλές δεκαετίες να έχουμε μείωση ταξιδιών. Θα έχουμε όλο και περισσότερα ταξίδια, όλο και πιο διαφορετικά και πιο ειδικά (…) Υπάρχουν θετικά στοιχεία για την Ελλάδα, που έχει πάψει πλέον να θεωρείται εξωτικός προορισμός. Eίμαστε κρεμ ντε λα κρεμ», είπε χαρακτηριστικά.
Εμφανής τόσο στη λειτουργία των ξενοδοχείων όσο και στην ίδια την εμπειρία των επισκεπτών, είναι πλέον η επίδραση της κλιματικής κρίσης και των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι παρατεταμένοι καύσωνες και η λειψυδρία, υπογράμμισε ο Γεώργιος Πελεκανάκης. Σύμφωνα με τον ίδιο, το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι ο υπερτουρισμός, αλλά η λανθασμένη διαχείριση του τουρισμού.
Την ανάγκη να «παντρευτεί» η επιστήμη με την καθημερινότητα του τουρισμού υπογράμμισε ο Δημήτρης Τρυφωνόπουλος, διατυπώνοντας την εκτίμηση ότι αυτό θα φέρει περισσότερες βιώσιμες επενδύσεις.
Tο παράδειγμα της Βενετίας
Την εμπειρία μίας ιστορικής πόλης, όπως η Βενετία, στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τον υπερτουρισμό και την κρουαζιέρα, όπως η έλλειψη στέγης για τους κατοίκους, η πίεση στις υποδομές και τη συντήρησή τους, αλλά και την κλιματική αλλαγή, μοιράσθηκε ο Σιμόνε Βεντουρίνι, αντιδήμαρχος Τουρισμού, Κοινωνικής Πρόνοιας, Υγείας, Οικονομικής Ανάπτυξης, Εργασίας και Στεγαστικής Πολιτικής του Δήμου της «Γαληνοτάτης».
Οπως τόνισε ο κ. Βεντουρίνι, η Βενετία έχει κατορθώσει από τη δεκαετία του ’90 και του 2000 να αναστρέψει την τάση φυγής κατοίκων και εταιρειών από την επικράτειά της, κυρίως λόγω του προβλήματος των μεταφορών εντός της πόλης. «Η πόλη προσπάθησε να βρει καινούργιους τρόπους να αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση, όχι διαγράφοντας τους τουρίστες, αλλά προσπαθώντας να βρούμε τρόπους να προσελκύσουμε κόσμο και σε άλλους τομείς», τόνισε ο ίδιος, προσθέτοντας πως μετά τον κορωνοϊό, πολλοί άνθρωποι από τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, «επιλέγουν ως τόπο κατοικία τους τη Βενετία, χάρη στην ποιότητα που προσφέρει, τους αργούς ρυθμούς, αλλά και την ασφάλεια και την καθαριότητα».
Το ενδιαφέρον για τα ελληνικά λιμάνια
Το ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον για τα ελληνικά λιμάνια επιβεβαίωσε ο εκτελεστικός πρόεδρος της Διεύθυνσης Κρουαζιέρας του Ομίλου MSC, Pierfrancesco Vago.
Αναφερόμενος στον στρατηγικό ρόλο της κρουαζιέρας για την ευρωπαϊκή οικονομία, τόνισε ότι πρόκειται για έναν από τους ελάχιστους κλάδους στους οποίους η Ευρώπη διατηρεί ισχυρή βιομηχανική βάση.
Υπογράμμισε επίσης ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία κρουαζιέρας στηρίζει 500.000 άμεσες θέσεις εργασίας και δημιουργεί οικονομικό αποτύπωμα 50 δισ. ευρώ, προσφέροντας στη Γηραιά Ηπειρο ένα τεράστιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Αναφερόμενος στην Ελλάδα, υπογράμμισε ότι η MSC εξυπηρετεί 22 νησιωτικούς προορισμούς, μεταφέρει πάνω από 1 εκατ. επιβάτες και λειτουργεί οκτώ πλοία στη χώρα.
Για το Λαύριο, έκανε λόγο για επένδυση τουλάχιστον 100 εκατ. ευρώ, ενώ για το Κατάκολο επεσήμανε ότι η MSC μπορεί να αναβαθμίσει σημαντικά την εμπειρία των επιβατών και την προβολή της τοπικής παραγωγής.
Από τη νοσταλγία στη σύγχρονη πραγματικότητα
Το ελληνικό καλοκαίρι από τη νοσταλγία στη σύγχρονη πραγματικότητα, βρέθηκε στο επίκεντρο συζήτησης του καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Στάθη Καλύβα, του CEO Electra Hotels & Resorts και προέδρου Δ.Σ. του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), Γιάννη Ρέτσου και του γενικού διευθυντή WWF Ελλάς, Δημήτρη Καραβέλλα.
«Σίγουρα ήταν ένα τουριστικό σλόγκαν μιας προηγούμενης εποχής, αλλά έχει και μια βαθύτερη πραγματικότητα. Εχει να κάνει με την εξέλιξη του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Με τη γενιά του ’30, δηλαδή με τους ανθρώπους που τότε προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια ελληνική ταυτότητα που να βασίζεται στο συγκερασμό του μοντέρνου με το παλιό. Το ελληνικό καλοκαίρι ρίζωσε στις ψυχές των ανθρώπων και έφτασε στο πιο προχωρημένο σημείο του, το διάστημα ανάμεσα στο 1970 και 2010 όταν γενιές και γενιές Ελλήνων εφήβων μπόρεσαν να διαμορφωθούν περνώντας καλοκαίρια ανέμελα και φθηνά, διαμορφώνοντας τον ψυχισμό τους», δήλωσε ο Στάθης Καλύβας.
«Δεν υπάρχει περίπτωση στη σημερινή πραγματικότητα, να μπορείς να είσαι μια ισχυρή τουριστική δύναμη αν δεν έχεις ένα πολύ ισχυρό brand» τόνισε ο Γιάννης Ρέτσος, συμπληρώνοντας ότι «τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά του ελληνικού brand βασίζονται στην επαφή με τον Ελληνα, με τον ντόπιο, τον ήλιο, τη θάλασσα, τα παραδοσιακά στοιχεία».
Εστιάζοντας στον όρο «βιώσιμος» τουρισμός, ο Δημήτρης Καραβέλλας ανέφερε ότι «λαμβάνει πλήρως υπόψη τις τρέχουσες και μελλοντικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις, καλύπτοντας τις ανάγκες των επισκεπτών, της βιομηχανίας, του περιβάλλοντος και των κοινοτήτων υποδοχής».
Οι προοπτικές και τα πλεονεκτήματα
Στις προοπτικές του ελληνικού τουρισμού και στο πώς αυτός μπορεί να διαμορφωθεί από το 2025 και μετά αναφέρθηκε ο James Riley, Director (non-executive) των East India Hotels.
Με δεδομένο ότι ο τουρισμός στην Ελλάδα αλλάζει και μάλιστα γρήγορα, ο κ. Riley τονίζει ότι το κεντρικό ερώτημα των επόμενων ετών δεν είναι μόνο ποιοι θα επισκέπτονται τη χώρα, αλλά και το πώς η Ελλάδα θα διαχειριστεί το τουριστικό της προϊόν με τρόπο βιώσιμο για τον πληθυσμό της, τις κοινότητες και τους ίδιους τους ταξιδιώτες. «Ο τουρισμός απευθύνεται πρώτα στη χώρα που τον φιλοξενεί», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Για να διατηρηθεί, πρέπει πρώτα να δούμε την Ελλάδα ως ενιαίο χώρο με διαφορετικά “brands”, που όλα μαζί συνθέτουν μια ταυτότητα. Η «διαφορετικότητα» είναι η λέξη-κλειδί. Υπάρχει χώρος για όλα: κρουαζιέρες, βραχυχρόνιες μισθώσεις, πολυτελή resorts, αλλά και πιο οικονομικά ξενοδοχεία. Το ερώτημα είναι αν η χώρα έχει τη βούληση να οργανώσει και να επενδύσει σε ένα τέτοιο πολυεπίπεδο σύστημα. Κάθε προορισμός, λέει, πρέπει να καθορίζει την ταυτότητά του. «Δεν χρειάζεται όλη η Ελλάδα να γίνει προορισμός πολυτελείας».
«Η Ελλάδα, με την αξεπέραστη αναλογία νησιών και ακτογραμμής, έχει μοναδικά πλεονεκτήματα που δεν μπορεί να αντιγράψει άλλη χώρα» τόνισε ο κ.Riley και χαρακτήρισε την Ελλάδα «Καραϊβική της Ευρώπης».
Οι βιώσιμες πολιτικές στον τουρισμό ως ευκαιρία ανάπτυξης
Η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό του ελληνικού τουρισμού, με κεντρικό άξονα τη βιωσιμότητα ως ευκαιρία ανάπτυξης, κυριάρχησε στη συζήτηση με τίτλο «Οι Βιώσιμες Πολιτικές στον Τουρισμό ως Ευκαιρία Ανάπτυξης». Στο πάνελ συμμετείχαν η Αγάπη Σμπώκου, αντιπρόεδρος του ΣΕΤΕ και ο Δημήτρης Σακίπης, Partner στο Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της PwC Ελλάδας.
Η Αγάπη Σμπώκου υπογράμμισε την εξαιρετική πορεία του ελληνικού τουρισμού, την αναβάθμιση των υπηρεσιών και των υποδομών, και τη βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη. Ωστόσο, τόνισε ότι η επιτυχία αυτή γεννά την ευθύνη για ένα νέο βήμα: «Το re-imagine να γίνει re-define». Η πολιτική αυτή πρέπει να έχει νόημα για τον μεγάλο, αλλά και τον μικρό επιχειρηματία (που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού τουρισμού), τον εργαζόμενο (καριέρας ή νεοεισερχόμενο), και ολόκληρη την κοινωνία. Οπως ανέφερε «προϋπόθεση για κάθε σχεδιασμό είναι το re-commit, δηλαδή μια ισχυρή συναίνεση της ελληνικής κοινωνίας γύρω από τη θετική προοπτική του τουρισμού».
Ο κ. Σακίπης προχώρησε στον ορισμό της βιωσιμότητας, επισημαίνοντας ότι δεν περιορίζεται μόνο στο περιβάλλον (πρασίνισμα, ενέργεια, αποκαρβονοποίηση), αλλά περιλαμβάνει την κοινωνία (Social) και τη διακυβέρνηση (Governance). Σημαντική κατά την άποψη του είναι η επίδραση της επιχείρησης στο εξωτερικό περιβάλλον και την κοινωνία, π.χ., περιβαλλοντικό αποτύπωμα (ενεργειακή κατανάλωση, νερό, απόβλητα) και κοινωνικό (απασχόληση, εύρεση και διατήρηση ταλέντων, συνεργασία με τοπικούς προμηθευτές). Χαρακτηριστικά αναφέρθηκαν οι κίνδυνοι από την κλιματική αλλαγή (π.χ., φυσικές καταστροφές, λειψυδρία), που οδηγούν σε αυξημένα ασφάλιστρα και δυσκολία εύρεσης χρηματοδότησης για ευάλωτες επιχειρήσεις.
Κυρ. Μητσοτάκης: Να κάνω την Ελλάδα τον Νο1 τουριστικό προορισμό σε επίπεδο ποιότητας
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συζήτηση με τη Βικτόρια Χίσλοπ, ερωτηθείς για τα Γλυπτά του Παρθενώνα ανέφερε ότι πρόκειται για πολύπλοκο ζήτημα και ότι δεν αποτελεί μυστικό ότι είμαστε σε συζητήσεις με το Βρετανικό Μουσείο.
«Δεν πιστεύω ότι έχουμε σημειώσει όση πρόοδο θα θέλαμε. Εγώ θα συνηγορήσω πάντοτε ότι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα πρέπει να επιστρέψουν. Θα επιμείνω προσωπικά. Δεν νομίζω ότι είμαστε κοντά σε θετικό αποτέλεσμα, αλλά η κοινή γνώμη στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλάζει υπέρ μας», τόνισε ο πρωθυπουργός, ενώ η Βικτόρια Χίσλοπ είπε ότι πρέπει να συμβεί και να βλέπουμε το μνημείο στην ολότητά του.
Ο πρωθυπουργός δήλωσε επίσης πως η Ελλάδα κινείται στη σωστή κατεύθυνση. «Διατηρούμε ένα μοναδικό προϊόν σε επίπεδο τι μπορούμε να προσφέρουμε. Η χώρα έχει αφήσει πίσω τους χαλεπούς καιρούς. Oταν μιλάμε για την Ελλάδα ως χώρα προορισμού για τους ταξιδιώτες, έχω τη φιλοδοξία να κάνω την Ελλάδα τον νούμερο ένα τουριστικό προορισμό στον κόσμο σε επίπεδο ποιότητας», υπογράμμισε.
Ο κ. Μητσοτάκης σημείωσε για την υπερβολική δόμηση ότι θα πρέπει να καταστήσουμε σαφές ότι θα σεβαστούμε το φυσικό περιβάλλον.
Σε ερώτηση αν είναι στα σχέδια της κυβέρνησης να βοηθήσει τις λιγότερο τουριστικές περιοχές, ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι η μεγάλη πρόκληση είναι να επιμηκύνουμε την τουριστική περίοδο και να δώσουμε την ευκαιρία για πολλές εμπειρίες.
«Πολλοί Βρετανοί δεν γνωρίζουν καν τα Μετέωρα. Δεν νομίζω ότι έχουν γίνει αρκετά. Η Ελλάδα είναι γεμάτη από εκπλήξεις. Υπάρχουν τουρίστες που δε γνωρίζουν την οροσειρά της Πίνδου», δήλωσε η Βικτόρια Χίσλοπ και τόνισε πως «την αυθεντικότητα τη βρίσκουμε στα λιγότερο τουριστικά μέρη».
