Στην Ελλάδα βρίσκονται τα πέντε μνημεία της UNESCO στη Μεσόγειο, που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη τρωτότητα στην κλιματική κρίση, με τη Δήλο να εμφανίζεται στην πρώτη θέση μεταξύ αυτών και τα βυζαντινά μνημεία στη δεύτερη, όπως επισήμανε ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών Χρήστος Ζερεφός, κατά την ομιλία του στο συνέδριο της «Κ» Reimagine Tourism 2025 που διεξάγεται σήμερα και αύριο στον «Φάρο» του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Δείτε εδώ live την πρώτη ημέρα του συνεδρίου
Μιλώντας, σήμερα, στην ενότητα για την επίδραση της κλιματικής κρίσης στον τουρισμό, ο κ. Ζερεφός, επόπτης του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, μίλησε ακόμη για την ανάγκη βελτίωσης των προγνωστικών μοντέλων για τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Οπως είπε, ο «Ντάνιελ» στοίχισε στην Ελλάδα 3 δισ. ευρώ, ποσό που θα μπορούσε να είναι μειωμένο στα 2 δισ., «αν είχαμε βελτιωμένα μοντέλα πρόγνωσης και ξέραμε με μεγαλύτερη ακρίβεια πόσο νερό θα πέσει. Η προσαρμογή και η γνώση είναι τα απαιτούμενα για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις».
Διατύπωσε την εκτίμηση ότι η γεωργία είναι ο κλάδος που θα πληγεί περισσότερο στην Ελλάδα, ενώ αναφερόμενος ευρύτερα στην περιοχή της Μεσογείου, είπε πως βρίσκεται στο «κόκκινο», ιδιαίτερα οι ανατολικές ακτές πολλών χωρών, όπως οι ελληνικές -από τη Θεσσαλονίκη και νότια μέχρι τη Σπάρτη, ή εκείνες της Ιταλίας και της Ισπανίας. «Οι περιοχές αυτές πάσχουν από λειψυδρία. Οι δείκτες ξηρασίας τις κατατάσσουν στην ημι-ερημοποίηση, ήδη σήμερα. Οι προβλέψεις από τα μοντέλα μας είναι ότι αυτή θα συνεχίσει και θα φτάσουμε σε πολύ κακές συνθήκες ξηρασίας με ό,τι συνεπάγεται αυτό, π.χ., για τη γεωργία ή τις δασικές πυρκαγιές», υπογράμμισε, ενώ τόνισε την ανάγκη να υπάρξει διάχυση των τουριστικών ροών σε περισσότερους μήνες τον χρόνο, χαρακτηρίζοντας τον Σεπτέμβριο ως ιδανικό μήνα.
Το νεκρό σημείο των επενδύσεων, η πολιτική νομιμοποίηση του τουρισμού και η «τουρισμοφοβία»
Σε δύο πεδία, ήτοι στο «νεκρό» σημείο των επενδύσεων -όπως το χαρακτήρισε- και στην πολιτική νομιμοποίηση του τουρισμού, εντοπίζει τα δύο βασικά προβλήματα που ανακύπτουν για τον κλάδο ο Πάρις Τσάρτας, ομότιμος καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Ως προς το πρώτο, σημείωσε ότι η επίδραση της κλιματικής κρίσης στον τομέα του τουρισμού δεν αντιμετωπίζεται χωρίς ουσιώδεις και σοβαρές επενδύσεις και χωρίς να αλλάξει η σύνθεση αυτών. Οπως είπε, οι τουριστικές επενδύσεις σήμερα έχουν συνήθως χαρακτήρα μονοσήμαντο, τόσο ως προς το είδος τους (αφορούν κυρίως ξενοδοχεία), όσο και χωρικά (συγκεντρώνονται σε περιοχές με αυξημένη τουριστική ζήτηση, όπως οι Μύκονος, Σαντορίνη, Κρήτη). «Χρειαζόμαστε περισσότερες ειδικές επενδύσεις», είπε, προσθέτοντας ότι ο επενδυτής θα πρέπει να μπορεί να τις αποσβέσει το ίδιο εύκολα και γρήγορα, με κάποιον που επενδύει στη Σαντορίνη, για παράδειγμα.
Το δεύτερο και μεγαλύτερο θέμα είναι, όπως είπε, η πολιτική νομιμοποίηση του τουρισμού. Αναγνώρισε ότι ο κλάδος υφίσταται κριτική, γιατί έχουν γίνει πολλά λάθη και υπάρχουν πολλά προβλήματα, αλλά «είναι πολύ ουσιαστικότερο και ευκολότερο να διαχειριστείς πολιτικά (τον κλάδο) με αναπτυξιακό τρόπο και με σχεδιασμό, απ’ το να αποφασίσεις για παράδειγμα (…) ότι θα πρέπει να ξαναστραφούμε πιθανώς σε μια ατελέσφορη βιομηχανική ανάπτυξη, την ίδια στιγμή που ο τουρισμός και πολιτισμός εμφανίζονται σε πλήθος μελετών να είναι οι παραγωγικότεροι τομείς στον κόσμο». Πρόσθεσε ότι η συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη ενίοτε λαμβάνει χαρακτηριστικά τουρισμοφοβίας.
Ο κ. Τσάρτας υπογράμμισε ακόμη ότι θα πρέπει να υπάρξει χωροχρονική διάχυση του τουριστικού προϊόντος: «η κεντρική λογική μας ως κράτος πρέπει να είναι να διαχέουμε το προϊόν μας σε πολύ περισσότερους προορισμούς (…) Να έχουμε στο μυαλό μας σύνθετες επενδύσεις, που ελκύουν τουρίστες εκτός κλασικής σεζόν. Συμβαίνει ήδη, αλλά πρέπει να του δώσουμε ολοένα μεγαλύτερη σημασία», τόνισε και πρόσθεσε ότι το γεγονός ότι, ήδη, σε ένα σύνολο 35-40 εκατ. αφίξεων, ένα σοβαρότατο ποσοστό αφορά σε ανθρώπους που σε λίγες ημέρες θα δοκιμάσουν πολλά διαφορετικά πράγματα, συμπεριλαμβανομένων των μορφών του εναλλακτικού τουρισμού, αποτελεί ενεργητικό για την Ελλάδα και «εκεί πρέπει να επενδύσουμε πάρα πολύ».
Αναφερόμενος στη γενικότερη τάση στον παγκόσμιο τουρισμό, επισήμανε ότι ολοένα περισσότεροι άνθρωποι, ασχέτως του οικονομικού τους προφίλ, ταξιδεύουν συστηματικά και θεωρούν τα έξοδα των ταξιδιών μη ελαστική δαπάνη. «Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση τις επόμενες πολλές δεκαετίες να έχουμε μείωση ταξιδιών. Θα έχουμε όλο και περισσότερα ταξίδια, όλο και πιο διαφορετικά και πιο ειδικά (…) Υπάρχουν θετικά στοιχεία για την Ελλάδα, που έχει πάψει πλέον να θεωρείται εξωτικός προορισμός -είμαστε κρεμ ντε λα κρεμ», είπε χαρακτηριστικά.
«Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι ο υπερτουρισμός»
Εμφανής τόσο στη λειτουργία των ξενοδοχείων (με αύξηση της κατανάλωσης νερού και ενέργειας για ψύξη) όσο και στην ίδια την εμπειρία των επισκεπτών, είναι πλέον η επίδραση της κλιματικής κρίσης και των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι παρατεταμένοι καύσωνες και η λειψυδρία. Τα παραπάνω επισήμανε ο Γεώργιος Πελεκανάκης, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Διευθυντών Ξενοδοχείων, σύμφωνα με τον οποίο το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι ο υπερτουρισμός, αλλά η λανθασμένη διαχείριση του τουρισμού.
Οπως είπε, ενώ σε περίοδο 50 ετών δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα μόνο 1 εκατ. κλίνες, η βραχυχρόνια μίσθωση από μόνη της πρόσθεσε 1.150.000, την τελευταία μόλις δεκαετία ή και πενταετία. Κι αυτός ο ρυθμός ανάπτυξης φέρνει προβλήματα. Στις ξενοδοχειακές μονάδες, εξήγησε, ιδίως τις μεγάλες, η ορθή διαχείριση φυσικών πόρων είναι προτεραιότητα και ακόμη και τα τρόφιμα στο ξενοδοχείο προέρχονται από την τοπική αγορά, για να περιοριστεί το ανθρακικό αποτύπωμα από τις μεταφορές και, φυσικά, για να στηριχθεί η τοπική οικονομία. Η δε ανάγκη για βιωσιμότητα έχει ενταχθεί σε κάθε στάδιο λήψης αποφάσεων, ενώ υπάρχουν ψηφιακά συστήματα, όπως τα BMS, που μπορούν να παρακολουθούν ηλεκτρονικά όλες τις λειτουργίες του ξενοδοχείου, παρεμβαίνοντας όταν υπάρχει σπατάλη (πχ, ένα κλιματιστικό που έχει ξεχαστεί σε λειτουργία σε άδειο δωμάτιο).
Να «παντρευτεί» η επιστήμη με την καθημερινότητα του τουρισμού
Την ανάγκη να «παντρευτεί» η επιστήμη με την καθημερινότητα του τουρισμού υπογράμμισε ο Δημήτρης Τρυφωνόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της TRYFON LEISURE AND LUXURY VILLAS A.E, διατυπώνοντας την εκτίμηση ότι αυτό θα φέρει περισσότερες βιώσιμες επενδύσεις.
«Αυτή τη στιγμή έχουμε απομάκρυνση της γνώσης από την καθημερινότητα της τουριστικής επένδυσης. Για παράδειγμα, στις Κυκλάδες, με ηλιακό δυναμικό 300 ημερών, δεν υπάρχουν φωτοβολταϊκά επί των ξενοδοχείων», είπε, αναφέροντας ενδεικτικά ότι παλαιότερα στη Σαντορίνη κάθε στέγη γινόταν ένας τρόπος για αποθηκευτεί το βρόχινο νερό, αλλά αυτό δεν υφίσταται πλέον σήμερα. «Με δεκάδες ξενοδοχεία ανά νησί, αν γίνει ένα ξεκίνημα βιωσιμότητας από τις ξενοδοχειακές μονάδες, που είναι μικρές κοινότητες από μόνες τους, θα είναι θετικό», σημείωσε και επισήμανε την ανάγκη τέτοιες επενδύσεις να «είναι η ειδοποιός διαφορά για τη διαφοροποίηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, σε σχέση με τα υπόλοιπα», προσκαλώντας το πιο συνειδητοποιημένο κομμάτι επισκεπτών, που συνήθως ανήκουν και στην υψηλότερη εισοδηματική κατηγορία.
«Είναι πολύ σημαντικό να αδράξουμε την ευκαιρία και να δοθεί αποφασιστική ισχύς στο αρμόδιο υπουργείο. Να γίνει πρώτο τη τάξει και όχι επισπεύδον υπουργείο», σημείωσε, ενώ έκανε ιδιαίτερη μνεία στην αξία της εκπαίδευσης, ώστε οι νέοι άνθρωποι να βλέπουν τον τουρισμό ως μια δραστηριότητα με μέλλον, «το ισχυρότερο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας μας, που μάλιστα καταναλώνεται εντός χώρας και δίνει τις υψηλότερες δυνατότητες καριέρας στα παιδιά».
