Οι ραγδαίες εξελίξεις στην Τ.Ν. έχουν οδηγήσει σε μια τεχνολογική και επενδυτική κούρσα μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και μεταξύ των τεχνολογικών κολοσσών, όπως συμβαίνει με κάθε ανατρεπτική τεχνολογία. Και η Τ.Ν. ακολουθεί το πρότυπο μιας ανατρεπτικής τεχνολογίας – ξεπήδησε από πρωτότυπα επιστημονικά επιτεύγματα, αναπτύσσεται με εκρηκτικό ρυθμό, απορροφά αχόρταγα ενεργειακούς πόρους και αναζητεί «ποιοτικά» δεδομένα ως κινητήρια δύναμη για την εκπαίδευση των συστημάτων.
Οι μεγάλες εταιρείες αναμένουν πολλαπλά κέρδη από εφαρμογές που ήδη καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα δραστηριοτήτων. Οι έξυπνοι συνομιλητές και η παραγωγή κειμένου έχουν τη μεγαλύτερη απήχηση στο ευρύ κοινό, από την επανάσταση του ChatGPT τον Νοέμβριο 2022 μέχρι τα ελληνικά συστήματα meltemi και kri-kri που αναπτύσσουμε στο Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά».
Είναι σαφές πως κανένα κράτος δεν θα διακινδυνεύσει να χάσει το τρένο. Ακόμη και αν δεν πρόκειται να οδηγήσει την κούρσα, οφείλει τουλάχιστον να αντιλαμβάνεται τις εξελίξεις και να αξιοποιεί τα οφέλη της προόδου.
Παράλληλα όμως προκύπτει το ζήτημα της διαφάνειας και της δικαιοσύνης, διότι τα σχετικά συστήματα είναι «μαύρα κουτιά» που λειτουργούν εντυπωσιακά τις περισσότερες φορές, αλλά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα φανερώσουν προκαταλήψεις ή ψευδαισθήσεις. Καίριο είναι και το θέμα της πρόσβασης, καθώς οι τεράστιοι υπολογιστικοί και ενεργειακοί πόροι που απαιτούνται στην εκπαίδευση των νευρωνικών δικτύων αποκλείουν τους μικρότερους παίκτες. Ενα παράδειγμα από την ερευνητική μας καθημερινότητα αφορά στη δημοσίευση μιας διεθνώς πρωτότυπης εργασίας που συχνά απαιτεί υπολογιστικούς πόρους αξίας άνω των 10.000 ευρώ.
Σε αυτό το πλαίσιο, η θέση της Ελλάδας και της Ευρώπης είναι δύσκολη. ΗΠΑ και Κίνα συντηρούν ένα σαφές τεχνολογικό προβάδισμα, ενώ οι πολιτισμικές μας επιλογές προτάσσουν μια «ανθρώπινη» Τ.Ν. όταν οι ανταγωνιστές μας δίνουν προτεραιότητα στην απόδοση. Η Ε.Ε. έχει αντιληφθεί αυτή την πρόκληση και επενδύει πλέον μαζικά στην Τ.Ν. Καταλύτης εδώ είναι η διεύρυνση των ευκαιριών χρηματοδότησης νεοφυών επιχειρήσεων και η ύπαρξη έμπειρων επενδυτικών σχημάτων και εταιρειών venture capital. Εμβληματικό παράδειγμα ευρωπαϊκής πολιτικής είναι τα εργοστάσια Τ.Ν., τα οποία φιλοδοξούν να μεταφέρουν τεχνολογία αιχμής στις επιχειρήσεις. Ο Φάρος, το ελληνικό εργοστάσιο Τ.Ν., θα στηριχθεί στον υπερυπολογιστή Δαίδαλο, ανήκει στο πρώτο κύμα των ευρωπαϊκών «εργοστασίων» και εστιάζει στην υγεία, τη γλώσσα, τον πολιτισμό και το περιβάλλον. Αλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα ευρωπαϊκά Κέντρα Αριστείας, με πιο πρόσφατο στην Ελλάδα το Κέντρο Αριστείας στη Ρομποτική «Heron», το οποίο θα καλύπτει όλους τους τομείς των αυτόνομων συστημάτων δίνοντας έμφαση στη ρομποτική πεδίου, την ασφάλεια και τη ρομποτική ιατρική. Το αντίστοιχο ευρωπαϊκό έργο συντονίζεται από το «Αθηνά» με στόχο την οικοδόμηση ενός εθνικού οικοσυστήματος και τη δημιουργία στρατηγικών συνεργασιών με επιχειρήσεις εντός και εκτός συνόρων.
*Ο κ. Iωάννης Εμίρης είναι καθηγητής Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών στο ΕΚΠΑ.
