Ο από μηχανής θεός που στις αρχαίες τραγωδίες εμφανιζόταν στη σκηνή για να σώσει μια αδιέξοδη κατάσταση, κάνει για δεύτερη φορά εμφάνιση στην πολύπαθη ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου, με τις αψιμαχίες των αδελφών κρατών, τις αλλεπάλληλες αδιέξοδες συσκέψεις, τα αντικρουόμενα συμφέροντα, τα τελεσίγραφα, τα γεωπολιτικά «πάθη» και τις πυραυλακάτους που το κρατούν παγωμένο εδώ και 16 μήνες. Την πρώτη φορά σε ρόλο από μηχανής θεού εμφανίστηκε ο ΑΔΜΗΕ το καλοκαίρι του 2023, όταν η οικονομική ένδεια του προηγούμενου φορέα υλοποίησης κινδύνεψε να τινάξει στον αέρα την εμβληματική διασύνδεση του 1,9 δισ. ευρώ που σχεδιάστηκε να βγάλει την Κύπρο από την ενεργειακή απομόνωση σε ένα ευρύτερο σχέδιο διασύνδεσης και του Ισραήλ, δημιουργώντας την πρώτη απευθείας ενεργειακή γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Γι’ αυτό και η αρχική ονομασία του έργου ήταν Eurasia Interconnector.
Σήμερα ως από μηχανής θεός εμφανίζεται το «διευρυμένο και ισχυρό», σύμφωνα με τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου, διερευνητικό επενδυτικό ενδιαφέρον από ΗΠΑ, Ισραήλ και χώρες του Κόλπου, που βλέπουν τη διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου βασική αρτηρία του μεγάλου γεωστρατηγικού εμπορικού δρόμου, ΙΜΕC, μέσω του οποίου θα φτάνουν τα προϊόντα της Ινδίας στην Ευρώπη. Το μεγαλόπνοο σχέδιο αυτού του οικονομικού και εμπορικού δρόμου, μήκους 4.800 χλμ., ανακοινώθηκε για πρώτη φορά στο περιθώριο του G20 τον Σεπτέμβριο του 2023, ως το αντίπαλο δέος του κινεζικού Δρόμου του Μεταξιού και τίθεται σήμερα στις στρατηγικές προτεραιότητες των ΗΠΑ.
Για να διερευνηθεί το ενισχυμένο επενδυτικό ενδιαφέρον που αποκάλυψαν την περασμένη Τετάρτη αρχικά από τη Λευκωσία με κοινές δηλώσεις τους ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης και στη συνέχεια από τις Βρυξέλλες οι υπουργοί Ενέργειας των δύο χωρών, θα πρέπει να επικαιροποιηθούν τα οικονομικά και τεχνικά στοιχεία του έργου, τα οποία βασίζονται σε μελέτη του 2016.
«Αυτό που προέχει τώρα είναι να τρέξει πολύ γρήγορα η επικαιροποίηση των στοιχείων του project, να τεθούν υπόψη των επενδυτών και να δούμε εάν το διερευνητικό ενδιαφέρον που έχει εκφραστεί καταλήξει και σε δεσμευτικό. Είναι θέμα των επόμενων μηνών με απώτατο όριο τη συνάντηση του σχήματος “3 συν 1” στις αρχές Απριλίου στην Ουάσιγκτον», δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου.
Οσα δεν έγιναν τα τρία τελευταία χρόνια, από τον Οκτώβριο του 2023 που ανέλαβε ο ΑΔΜΗΕ φορέας υλοποίησης του έργου, θα πρέπει να γίνουν μέσα στους επόμενους πέντε μήνες. Να βρεθεί ο διεθνής ανεξάρτητος σύμβουλος που θα αναλάβει την επικαιροποίηση της μελέτης βιωσιμότητας και να την ολοκληρώσει, να τεθεί υπόψη των επενδυτών και το ενδιαφέρον τους να μετουσιωθεί από διερευνητικό σε δεσμευτικό για να ξαναμπεί ο GSI σε ράγες υλοποίησης.
«Αυτό που προέχει τώρα είναι να τρέξει πολύ γρήγορα η επικαιροποίηση των στοιχείων του project, να τεθούν υπόψη των επενδυτών και να δούμε εάν το διερευνητικό ενδιαφέρον που έχει εκφραστεί καταλήξει και σε δεσμευτικό. Είναι θέμα των επόμενων μηνών με απώτατο όριο τη συνάντηση του σχήματος “3 συν 1” στις αρχές Απριλίου στην Ουάσιγκτον», δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου.
Η ευφορία που επικρατεί είναι αντίστοιχη με αυτήν του καλοκαιριού του 2023, όταν όλα έδειχναν ότι το χρηματοδοτικό που τότε έθεσε υπό απειλή το έργο θα λυνόταν διά παντός, αφού ο ΑΔΜΗΕ αποτελούσε εγγύηση για την προσέλκυση των απαιτούμενων κεφαλαίων. Η μεγάλη διαφορά με το σήμερα είναι ότι καμία πλευρά τότε δεν αξιολόγησε τις επιπτώσεις από τη γεωπολιτική διάσταση του έργου, η οποία αναδείχθηκε στο πεδίο τον Ιούλιο του 2024 με το επεισόδιο στα ανοιχτά της Κάσου. Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» –η Τουρκία– και η επιφυλακτικότητα εξ αυτού της Κύπρου να ανταποκριθεί στη δέσμευσή της για μετοχική συμμετοχή στο GSI, έκανε τους επενδυτές που εξέφρασαν ενδιαφέρον για το έργο να κάνουν ένα βήμα πίσω. Μεταξύ αυτών είναι η κρατική Εθνική Εταιρεία Ενέργειας του Αμπου Ντάμπι (TAQA), που υπέγραψε από τον Δεκέμβριο του 2023 μνημόνιο κατανόησης (MoU) με την Κυπριακή Δημοκρατία και τον ΑΔΜΗΕ για τη διερεύνηση συμμετοχής της στο μετοχικό σχήμα του έργου, η γαλλική Μeridiam που από τον Δεκέμβριο του 2024 εξέφρασε ενδιαφέρον για μετοχική συμμετοχή σε ποσοστό έως και 49,9%, το ισραηλινό fund Aluma με το οποίο επίσης ο ΑΔΜΗΕ υπέγραψε MOU για συμμετοχή στο GSI αλλά και το αμερικανικό κρατικό αναπτυξιακό Fund Development Finance Corporation (DFC).
Το ίδιο επενδυτικό ενδιαφέρον και όχι μόνο, αφού πληροφορίες αναφέρονται σε μετοχική συμμετοχή και κρατικής εταιρείας του Ισραήλ αλλά και ιδιωτικού αμερικανικού Fund, επανενεργοποιήθηκε και εκφράστηκε στις διμερείς επαφές που έλαβαν χώρα στις αίθουσες του Ζαππείου Μεγάρου κατά τη διάρκεια των εργασιών της Διατλαντικής Συνόδου για την Ενέργεια. Σε αυτή τη σύνοδο και στην πρώτη έπειτα από χρόνια συνάντηση του σχήματος 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ και ΗΠΑ), η οποία, όπως τόνισε σε πρόσφατη συνέντευξή της η πρέσβειρα των ΗΠΑ Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, «στέλνει μήνυμα στον κόσμο πού εστιάζει την ενέργειά της η χώρα», αναδείχθηκε η στρατηγική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για τις ΗΠΑ και η στήριξή τους στα έργα διασυνδεσιμότητας, μεταξύ των οποίων και του GSI. Εκεί, επίσης, το Ισραήλ εξέφρασε το ισχυρό ενδιαφέρον του για ενεργότερη εμπλοκή στον GSI.
Οι πιθανότητες αυτή τη φορά να πετύχει η επανεκκίνηση του έργου στηρίζονται κυρίως στο ότι η μετοχική συμμετοχή ισχυρών επενδυτών και κυρίως εξ Αμερικής, θα βάλουν τέλος στον γεωπολιτικό κίνδυνο και θα άρουν τις όποιες επιφυλάξεις της Κύπρου. «Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης Διατλαντικής Συνόδου P-TEC αναδείχθηκαν οι διασυνδέσεις και ο ρόλος τους για την ασφάλεια και την ανάπτυξη. Εντός της νέας εικόνας που διαμορφώνεται, φωνές στην Κύπρο που δεν ήθελαν το έργο περιορίζονται, και διαλύονται οι όποιες δεύτερες σκέψεις», δηλώνει ο κ. Παπασταύρου.
Αυτό που θα πρέπει να διερευνηθεί για την επιτυχία του νέου εγχειρήματος είναι το κατά πόσον η παρουσία της Κίνας στον ΑΔΜΗΕ και φορέα υλοποίησης του GSI (συμμετέχει με 24% και ενισχυμένα δικαιώματα διοίκησης) θα μπορούσε να αποτελέσει τον νέο «ελέφαντα στο δωμάτιο». Το έργο, όπως έκανε σαφές με δηλώσεις του ο υπουργός Σταύρος Παπασταύρου, μπαίνει υπό την ομπρέλα του IMEC, του εναλλακτικού διαδρόμου Ασίας – Ευρώπης που θα ανακόψει την επιρροή της Κίνας. Το κρατικό αμερικανικό Fund, DFC που ενδιαφέρεται να επενδύσει στο GSI λειτουργεί στην πράξη και ως μοχλός στήριξης έργων που μπορούν να εξισορροπήσουν τη διείσδυση ρωσικών και κινεζικών συμφερόντων σε χώρες αυξημένου ενδιαφέροντος για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τον τελικό λόγο για τις επενδυτικές του αποφάσεις τον έχει το Κογκρέσο και είναι ένα ερώτημα το πώς θα συνδυασθεί τελικά αυτό το αμερικανικό επενδυτικό ενδιαφέρον με τη σημερινή μετοχική δομή του ΑΔΜΗΕ. Θα πρέπει ίσως να βρεθεί ένας τρόπος «παράκαμψης της Κίνας», αντίστοιχος με αυτόν που, όπως αποκάλυψε η κ. Γκίλφοϊλ, αναζητούν σε συνεργασία με την Ελλάδα για το λιμάνι του Πειραιά; Θα αποτελέσει η ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης του ΑΔΜΗΕ το «παράθυρο» για παράκαμψη της κινεζικής επιρροής στον μεγάλο διάδρομο IMEC μέσω του GSI; Ο ΑΔΜΗΕ είναι αυτή τη στιγμή φορέας υλοποίησης στην ενιαία διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, που σημαίνει αν δεν αλλάξει κάτι, είσοδο της Κίνας και στο δεύτερο τμήμα του έργου. Πρόκειται για ζητήματα που θα πρέπει να απαντηθούν το επόμενο διάστημα και που θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα του επανασχεδιασμού της πορείας υλοποίησης του GSI.
Αυτό που θα πρέπει να διερευνηθεί για την επιτυχία του νέου εγχειρήματος είναι το κατά πόσον η παρουσία της Κίνας στον ΑΔΜΗΕ και φορέα υλοποίησης του GSI (συμμετέχει με 24% και ενισχυμένα δικαιώματα διοίκησης) θα μπορούσε να αποτελέσει τον νέο «ελέφαντα στο δωμάτιο».
Σε κάθε περίπτωση πάντως, το τμήμα Ελλάδας – Κύπρου, όπως συμφωνήθηκε και στη συνάντηση των υπουργών Ενέργειας με τον επίτροπο Νταν Γιόρκενσεν, θα προχωρήσει πρώτα από το τμήμα Κύπρος – Ισραήλ. Το επενδυτικό ενδιαφέρον ωστόσο που έχει εκδηλωθεί φέρεται να αφορά και στα δύο τμήματα και γι’ αυτό είναι ενισχυμένο, αφού το οικονομικό αντικείμενο αποκτά μεγαλύτερο βάθος. «Δεν αλλάζει ο σχεδιασμός. Το πρώτο κομμάτι είναι Ελλάδα – Κύπρος. Αποκτά όμως μεγάλη υπεραξία σε μια διευρυμένη διασύνδεση. Και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Οτι υπάρχουν σοβαροί οργανισμοί οι οποίοι αντιλαμβάνονται αυτή την υπεραξία. Βλέπουν ότι η σύνδεση της Ινδίας με την Ευρώπη δεν είναι κάτι οραματικό, μια ουτοπία, αλλά κάτι που μπορεί να πραγματοποιηθεί. Αρτηρία αυτής της διασύνδεσης είναι η διασύνδεση Ισραήλ – Ευρώπης», δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός Σταύρος Παπασταύρου.
