Εάν θελήσουμε –καθώς πλησιάζουμε στο τέλος του έτους– να προβούμε σε μια σύντομη αποτίμηση της παγκόσμιας οικονομίας, τότε θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι σε αντίθεση με τους αρχικούς φόβους και τις ανησυχίες, η παγκόσμια οικονομία έχει επιδείξει αξιοζήλευτο βαθμό ανθεκτικότητας, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε την ένταση των εμπορικών πολέμων και τη σωρεία των γεωπολιτικών αναταράξεων με τα οποία ήρθε αντιμέτωπη. Ωστόσο, η εκτίμησή μας είναι ότι πρόκειται για μια συγκυριακή και φαινομενική ανθεκτικότητα, η οποία αποκρύπτει προσώρας τις βασικές αδυναμίες και ανισορροπίες της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας, δημιουργώντας κλίμα εφησυχασμού και μη ανάληψης δραστικών μέτρων οικονομικής πολιτικής.
Ενδεικτική είναι η περίπτωση των ΗΠΑ, όπου παρ’ όλη την ευμετάβλητη και ιδιοσυγκρατική δασμολογική πολιτική και τις προσπάθειες παρέμβασης της κυβέρνησης Τραμπ στις αποφάσεις της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, η οικονομία καταγράφει οριακή και μόνο επιβράδυνση των ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Κατά την άποψή μας, όμως, πίσω από αυτή την εικόνα σταθερότητας αποκρύπτεται μια οικονομία δύο ταχυτήτων όπου φορολογικές απαλλαγές στις επιχειρήσεις, υψηλές δημοσιονομικές δαπάνες και επενδύσεις σχετιζόμενες με την τεχνητή νοημοσύνη συνυπάρχουν με μια επιβραδυνόμενη αγορά εργασίας και αυξανόμενη πίεση των οικονομικά ασθενέστερων. Παράλληλα, φαινομενική σταθερότητα καταγράφεται και στην οικονομία της Ευρωζώνης, όπου ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ διαμορφώνεται στα επίπεδα του 1,5% το α΄ εξάμηνο του 2025 – αισθητά υψηλότερα από τις εκτιμήσεις μας για ανάπτυξη 0,8%-0,9%. Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε πλήρη επίγνωση ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης στην Ευρωζώνη έχουν επηρεαστεί σημαντικά από την υπερβολικά υψηλή ανάπτυξη της Ιρλανδίας. Καθώς πολλοί τεχνολογικοί και φαρμακευτικοί κολοσσοί έχουν επιλέξει ως (φορολογική) έδρα τους την Ιρλανδία, η συμπερίληψη της δραστηριότητάς τους στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία της χώρας στρεβλώνει σε υπερθετικό βαθμό τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, με τελικό αποτέλεσμα το ΑΕΠ της Ιρλανδίας να μεγεθύνεται με ρυθμό 18% το α΄ εξάμηνο του έτους. Εξαιρουμένης της Ιρλανδίας, το ΑΕΠ της Ε.Ε. έχει μεταβληθεί κατά 0,9%, δηλαδή πολύ κοντά στις αρχικές μας προσδοκίες. Ολες λοιπόν οι ελπίδες για ανάπτυξη στην Ε.Ε. στηρίζονται στην επεκτατική δημοσιονομική πολιτική της Γερμανίας. Στο μέτρο και τον βαθμό που αυτή θα υλοποιηθεί εγκαίρως, είναι βέβαιο ότι θα βοηθήσει σημαντικά τη γερμανική οικονομία να επιλύσει τα παγιωμένα δομικά προβλήματα με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι η αισιοδοξία για διάχυση της ανάπτυξης αυτής σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομία είναι υπερβολική και στο άμεσο μέλλον θα χρειαστεί να αναθεωρηθεί πτωτικά.
Τέλος, και η Κίνα εξακολουθεί να καταβάλλει κάθε προσπάθεια προκειμένου να διατηρήσει ρυθμούς ανάπτυξης κοντά στο 5%. Και εδώ οι ελπίδες βελτίωσης της οικονομικής πραγματικότητας βασίζονται στην ανάληψη κρατικών πρωτοβουλιών για τον περιορισμό του τεράστιου και αυτοκαταστροφικού ανταγωνισμού μεταξύ των ίδιων των κινεζικών επιχειρήσεων. Η ελπίδα είναι ότι ο περιορισμός του εσωτερικού ανταγωνισμού θα βελτιώσει τα επίπεδα κερδοφορίας των κινεζικών επιχειρήσεων, γεγονός που σε συνδυασμό με την (κρατική και πάλι) τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης θα στηρίξουν την οικονομία και θα περιορίσουν την εξάρτηση της Κίνας από τις εξαγωγές. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο τεχνητής σταθερότητας, οι κεντρικές τράπεζες καλούνται να αποφασίσουν εάν θα δώσουν προτεραιότητα στην πλευρά της ανάπτυξης ή στην πλευρά του πληθωρισμού. Η Fed, από τα τέλη Αυγούστου οπότε άρχισε να καταγράφεται μια εξασθένηση στην αγορά εργασίας, έχει μεταβάλει τις προτεραιότητές της, δίνοντας έμφαση στη στήριξη της οικονομίας παρά στη διατήρηση του πληθωρισμού σε επίπεδα (3%) υψηλότερα του στόχου της (2%) και παρά την αβεβαιότητα της περαιτέρω επίδρασης των δασμών στις τιμές. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο διοικητής της Fed μίλησε για μειώσεις επιτοκίων στο πλαίσιο μιας πολιτικής «διαχείρισης κινδύνων», δηλαδή μιας πολιτικής λελογισμένης μείωσης επιτοκίων από το 4% (αρχικά από το 4,5%) προς τα επίπεδα του 3,75%-3,5%. Ωστόσο, οι επενδυτές εξακολουθούν να ελπίζουν στην ενεργοποίηση –για άλλη μια φορά– της λεγόμενης «ασφάλειας» της Fed (Fed put), να αναμένουν δηλαδή έναν πολύ πιο επιθετικό κύκλο μείωσης επιτοκίων προς το 3%, ο οποίος θα προσφέρει στήριξη στην οικονομία και στις αγορές.
Οι ελπίδες για ανάπτυξη στην Ε.Ε. στηρίζονται στην επεκτατική δημοσιονομική πολιτική της Γερμανίας.
Στον αντίποδα, η ΕΚΤ δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει κανένα ρίσκο. Παρά το γεγονός ότι η ανάπτυξη (εξαιρουμένης της Ιρλανδίας) κινείται για άλλη μια χρονιά σε επίπεδα κάτω του 1%, παρά το γεγονός ότι έχει επιτευχθεί ο στόχος για επαναφορά του πληθωρισμού στο 2% και παρά τις προβλέψεις της ίδιας της ΕΚΤ για περαιτέρω πτώση στα επίπεδα του 1,7% το 2026, η πρόεδρος και το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ θεωρούν ότι τα επιτόκια στο 2% βρίσκονται στο σωστό επίπεδο («…in a good place»). Η υπερσυντηρητική αυτή στάση της ΕΚΤ στην πραγματικότητα αποκαλύπτει το γεγονός ότι η στάση της αναφορικά με τις αποκλίσεις του πληθωρισμού γύρω από τον στόχο του 2% δεν είναι «συμμετρική», όπως η ίδια υποστηρίζει. Ενώ μια πρόβλεψη για άνοδο του πληθωρισμού, π.χ. στο 2,3%, θα έβαζε την ΕΚΤ σε επιφυλακή για άνοδο των επιτοκίων, η τωρινή πρόβλεψή της για 1,7% δεν την κινητοποιεί εξίσου για περαιτέρω χαλάρωση της πολιτικής της. Ο κίνδυνος για την ΕΚΤ είναι ότι εάν η επιτάχυνση της γερμανικής οικονομίας δεν αποδειχθεί επαρκής για να τονώσει την οικονομία ολόκληρης της Ευρωζώνης, η Ε.Ε. θα βρεθεί για άλλη μια φορά εγκλωβισμένη σε ανεπαρκείς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και πληθωρισμό χαμηλότερο του στόχου του 2%, χωρίς πλέον σημαντικά περιθώρια αντίδρασης.
*Ο κ. Ηλίας Λεκκός είναι επικεφαλής Οικονομικής Ανάλυσης και Επενδυτικής Στρατηγικής Τράπεζας Πειραιώς.
