Περισσότερες από 18.000 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν εγκαταστήσει την έδρα τους στη γειτονική Βουλγαρία, απολαμβάνοντας το προνομιακό καθεστώς φορολόγησης που προσφέρει η χώρα. Αντίστοιχα, 8.500 ελληνικών συμφερόντων εταιρείες λειτουργούν στη Ρουμανία, ενώ περίπου 1.500 δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Οι τρεις αυτές χώρες αποτελούν τους δημοφιλέστερους «προορισμούς» για ελληνικές επιχειρήσεις και επαγγελματίες που επιδιώκουν ένα ευνοϊκότερο φορολογικό περιβάλλον.
Οι φορολογικοί συντελεστές σε αυτές τις χώρες, άλλωστε, δημιουργούν εύκολα το πλαίσιο της σύγκρισης. Οι συντελεστές ανέρχονται στο 10% στη Βουλγαρία, 12,5% στην Κύπρο (με συζητήσεις για ενδεχόμενη αύξηση στο 15%) και 16% στη Ρουμανία, τη στιγμή που στην Ελλάδα ο εταιρικός συντελεστής ανέρχεται στο 22%. Για πολλούς, το κίνητρο είναι εμφανές. Για άλλους, αποτελεί την ευκαιρία για τεχνητή μεταφορά φορολογικής έδρας.
Ωστόσο οι ελληνικές φορολογικές αρχές έχουν πλέον εντοπίσει ότι η πλειονότητα των εταιρειών που μεταφέρουν την έδρα τους στις προαναφερθείσες χώρες, δεν διαθέτει ούτε υπαλλήλους ούτε πραγματικά γραφεία. Πολλές από αυτές δεν πραγματοποιούν καμία ουσιαστική εμπορική δραστηριότητα στις χώρες εγκατάστασης. Πρόκειται, στην ουσία, για οντότητες χωρίς οικονομική υπόσταση, που δημιουργούνται αποκλειστικά για τη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης στην Ελλάδα. Σημειώνεται ότι η ίδρυση μιας εταιρείας, για παράδειγμα, στη Βουλγαρία απαιτεί μόνο λίγες ημέρες. Το χαμηλότερο απαιτούμενο κεφάλαιο σύστασης είναι μόλις 1 ευρώ. Η εγγραφή της εταιρείας και η έκδοση για αυτήν ΑΦΜ μπορεί να πραγματοποιηθεί σε λιγότερο από 10 ημέρες.
Η εξέλιξη αυτή έχει οδηγήσει σε μια πρωτοφανή κινητοποίηση των ελληνικών φορολογικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ΑΑΔΕ έχει πλέον αναπτύξει μόνιμη και στενή συνεργασία με τις αντίστοιχες αρχές της Βουλγαρίας, ενώ αντίστοιχα κανάλια επικοινωνίας υπάρχουν και με Ρουμανία και Κύπρο.
Η ίδρυση μιας εταιρείας στη Βουλγαρία είναι γρήγορη και φθηνή. Το χαμηλότερο απαιτούμενο κεφάλαιο σύστασης είναι μόλις 1 ευρώ. Η εγγραφή της εταιρείας και η έκδοση για αυτήν ΑΦΜ πραγματοποιείται σε λιγότερο από 10 ημέρες. Ο εταιρικός φόρος είναι στο 10%, στα μερίσματα 5%, ενώ και για τα φυσικά πρόσωπα ο φόρος εισοδήματος ανέρχεται στο 10%.
Στη Βουλγαρία, μάλιστα, οι αρχές διαθέτουν μητρώο αντίστοιχο του ελληνικού ΓΕΜΗ, το οποίο ενημερώνει σε πραγματικό χρόνο την ελληνική πλευρά για κάθε νέα εταιρεία που συστήνεται από Ελληνες. Στόχος δεν είναι απλώς η τυπική καταγραφή, αλλά η πλήρης χαρτογράφηση των κινήσεων φυσικών και νομικών προσώπων που επιχειρούν να αλλάξουν φορολογική κατοικία ή έδρα.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ξεκινήσει εκτεταμένες διασταυρώσεις για φυσικά πρόσωπα και εταιρείες που δηλώνουν εισοδήματα από τη Βουλγαρία. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων διαπιστώνεται ότι:
• Οι συνεργασίες τους είναι αποκλειστικά με ελληνικές εταιρείες.
• Δεν υπάρχει πραγματική έδρα ή επαγγελματική εγκατάσταση.
• Δεν απασχολείται προσωπικό.
• Το μόνο που υφίσταται είναι ένας βουλγαρικός τραπεζικός λογαριασμός και, συχνά, μία θυρίδα.
Με λίγα λόγια, η έδρα μεταφέρεται, αλλά η δραστηριότητα παραμένει στην Ελλάδα.
Η Ρουμανία διαθέτει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σύστημα για μικρές επιχειρήσεις, όπου ο συντελεστής φορολόγησης κυμαίνεται στο: 1% επί του τζίρου, εφόσον υπάρχει τουλάχιστον ένας εργαζόμενος και 3% επί του τζίρου, για επιχειρήσεις χωρίς προσωπικό. Αυτό έχει καταστήσει τη χώρα ιδιαίτερα ελκυστική για πολύ μικρές εταιρείες που έχουν χαμηλά έξοδα και υψηλό τζίρο.
Η ελληνική φορολογική διοίκηση εξετάζει πλέον με απόλυτη αυστηρότητα το αν μια αλλοδαπή εταιρεία διαθέτει πραγματική επαγγελματική παρουσία στη χώρα εγκατάστασής της. Αυτό σημαίνει ότι αξιολογεί εάν υπάρχουν πραγματικά γραφεία ή εγκαταστάσεις, εάν απασχολείται προσωπικό, ποιος λαμβάνει τις αποφάσεις διοίκησης, ποια εμπορική δραστηριότητα υπάρχει, για παράδειγμα, στη Βουλγαρία. Αν απουσιάζουν αυτά τα στοιχεία, η εταιρεία κατατάσσεται στη λίστα των «τεχνητών διευθετήσεων», οντοτήτων που δημιουργούνται αποκλειστικά για φορολογικούς σκοπούς χωρίς οικονομική ουσία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η φορολογική διοίκηση μπορεί να αγνοήσει πλήρως τη νομική μορφή της εταιρείας και να φορολογήσει τα κέρδη της στην Ελλάδα. Πρόκειται για εφαρμογή του γενικού αντικαταχρηστικού κανόνα του άρθρου 38 του ν. 4174/2013, ο οποίος επιτρέπει την παράκαμψη κάθε κατασκευασμένης ρύθμισης που, ενώ φαίνεται νόμιμη, στερείται πραγματικού οικονομικού σκοπού και έχει ως αποκλειστικό αποτέλεσμα τη μείωση της φορολογίας.
Παράλληλα, εξετάζονται ενδελεχώς όλες οι περιπτώσεις στις οποίες Ελληνες φορολογικοί κάτοικοι ελέγχουν άμεσα ή έμμεσα εταιρείες σε χώρες χαμηλής φορολόγησης, χωρίς όμως αυτές να έχουν πραγματική δραστηριότητα.
Πώς εντοπίζουν τις εταιρείες-βιτρίνες
Οι ελεγκτές της ΑΑΔΕ έχουν ήδη καταγράψει σειρά υποθέσεων που αποκαλύπτουν το εύρος του φαινομένου. Αποτέλεσμα είναι όλα τους τα κέρδη να φορολογούνται στην Ελλάδα και να ακυρώνονται οι δαπάνες που παρουσιάζουν, διότι οι περισσότερες είναι χωρίς αντίκρισμα.
• Υπόθεση 1: Εταιρεία στη Βουλγαρία χωρίς δραστηριότητα. Σε πρόσφατο έλεγχο εντοπίστηκε Ελληνας επιχειρηματίας που είχε ιδρύσει εταιρεία στη Βουλγαρία δηλώνοντας εμπορική δραστηριότητα. Η διερεύνηση αποκάλυψε ότι δεν υπήρχε εγκατάσταση στη Βουλγαρία, δεν απασχολούνταν κανένας υπάλληλος, η διοίκηση ασκούνταν αποκλειστικά από την Ελλάδα, τα εμπορεύματα δεν εισήλθαν ποτέ στη Βουλγαρία. Η εταιρεία κρίθηκε «εταιρεία-κέλυφος». Ως αποτέλεσμα, όλα τα κέρδη φορολογήθηκαν στην Ελλάδα, ενώ οι δαπάνες απορρίφθηκαν στο σύνολό τους.
• Υπόθεση 2: Υπερτιμολογήσεις και διπλές εταιρείες στην Ξάνθη. Σε άλλη υπόθεση, στην Ξάνθη, εντοπίστηκε φορολογούμενος που είχε εταιρεία στην Ελλάδα και μία ακόμη (τυπικά) στη Βουλγαρία. Η έρευνα έδειξε ότι δεν υπήρχε καμία πραγματική δραστηριότητα στη γειτονική χώρα. Η μητρική και η θυγατρική εταιρεία ήταν στο ίδιο όνομα, ενώ απουσίαζε ολοκληρωτικά το προσωπικό. Οι δαπάνες από τη βουλγαρική εταιρεία απορρίφθηκαν πλήρως, καθώς κρίθηκαν αδικαιολόγητες. Η Βουλγαρία, ιδίως, με τον μόλις 10% φόρο εισοδήματος εταιρειών, εξελίχθηκε σε πόλο έλξης. Πολλοί δημιούργησαν εταιρείες-βιτρίνες, πρακτικές που ευδοκίμησαν κυρίως την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Σήμερα όμως το περιβάλλον έχει αλλάξει δραστικά.
Η στενή συνεργασία των αρχών, η αυτοματοποίηση της ανταλλαγής πληροφοριών, η ψηφιοποίηση των μητρώων και η ενίσχυση των φορολογικών ελέγχων έχουν δημιουργήσει ένα «δίχτυ» που δύσκολα μπορεί να διαφύγει κανείς.
Την προηγούμενη δεκαετία χιλιάδες ελληνικές επιχειρήσεις αναζήτησαν χαμηλότερη φορολόγηση σε γειτονικές και ευρωπαϊκές χώρες. Στο επίκεντρο αυτής της τάσης βρίσκονται κυρίως η Βουλγαρία, η Κύπρος και η Ρουμανία, τρεις χώρες που προσφέρουν σημαντικά χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές σε σχέση με την Ελλάδα. Παρότι καθεμία έχει το δικό της ιδιαίτερο φορολογικό πλαίσιο, όλες αποτελούν ελκυστικούς προορισμούς για επιχειρηματική δραστηριότητα, ιδίως για μικρομεσαίες εταιρείες και ελεύθερους επαγγελματίες.
Την προηγούμενη δεκαετία χιλιάδες ελληνικές επιχειρήσεις αναζήτησαν χαμηλότερη φορολόγηση σε γειτονικές και ευρωπαϊκές χώρες.
Η Βουλγαρία αποτελεί τον πιο γνωστό και δημοφιλή φορολογικό «προορισμό» για ελληνικές επιχειρήσεις. Ο βασικός λόγος είναι προφανής. Εταιρικός φόρος 10% και 5% στα μερίσματα, ενώ και για τα φυσικά πρόσωπα ο φόρος εισοδήματος ανέρχεται στο 10%. Επίσης, οι ασφαλιστικές εισφορές είναι χαμηλότερες από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Ωστόσο υπάρχει μια σημαντική παράμετρος: για να θεωρηθεί ότι μια εταιρεία όντως λειτουργεί στη Βουλγαρία, πρέπει να έχει πραγματικά γραφεία, προσωπικό, διοικητική δομή και τοπική δραστηριότητα. Στις περιπτώσεις που αυτά δεν υπάρχουν, οι ελληνικές αρχές επαναχαρακτηρίζουν τα κέρδη ως ελληνικά.
Η Κύπρος είναι ένα από τα πιο ώριμα και οργανωμένα επιχειρηματικά κέντρα της Ευρώπης, με σαφή προσανατολισμό στην προσέλκυση διεθνών εταιρειών. Ο εταιρικός φόρος ανέρχεται στο 12,5%, ενώ συζητείται ενδεχόμενη αύξηση στο 15%.
Η Ρουμανία αποτελεί έναν τρίτο δημοφιλή προορισμό, με χαμηλή φορολογία και ταυτόχρονα μεγάλη εσωτερική αγορά. Ο εταιρικός συντελεστής διαμορφώνεται στο 16%. Παρότι υψηλότερος από Βουλγαρία και Κύπρο, παραμένει σημαντικά χαμηλότερος της Ελλάδας. Ωστόσο η Ρουμανία διαθέτει και ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σύστημα για μικρές επιχειρήσεις (micro-enterprises), όπου ο συντελεστής φορολόγησης κυμαίνεται στο:
• 1% επί του τζίρου, εφόσον υπάρχει τουλάχιστον ένας εργαζόμενος.
• 3% επί του τζίρου, για επιχειρήσεις χωρίς προσωπικό.
Αυτό έχει καταστήσει τη χώρα ιδιαίτερα ελκυστική για πολύ μικρές εταιρείες που έχουν χαμηλά έξοδα και υψηλό τζίρο. Επιπλέον, η Ρουμανία έχει χαμηλές εισφορές σε σχέση με την Ελλάδα και ιδιαίτερα αναπτυσσόμενο τεχνολογικό κλάδο.
