Η κεντρική τράπεζα της Γαλλίας δημοσίευσε πρόσφατα μια μελέτη που εξηγεί γιατί στην Ευρώπη κοιμούνται και ξυπνούν με το πρόβλημα του ασφαλιστικού και γιατί στις ΗΠΑ το έχουν λύσει εδώ και χρόνια.
Στη μελέτη αναλύεται ο ρόλος των αμερικανικών συνταξιοδοτικών ταμείων στην ανάπτυξη της οικονομίας μέσω επενδύσεων σε ίδια κεφάλαια, ένα υπόδειγμα που αναδεικνύει τις διαφορές με την ευρωπαϊκή και, κατ’ επέκταση, την ελληνική πραγματικότητα.
Στις ΗΠΑ τα συνταξιοδοτικά ταμεία λειτουργούν ως ένας από τους πιο σημαντικούς επενδυτές στην οικονομία. Από τα 44 τρισ. δολάρια που διαχειρίζονται σε αποταμιεύσεις συνταξιοδότησης, περίπου 6 τρισ. δολάρια ανήκουν σε ταμεία πολιτειών και τοπικών αρχών.
Το αξιοσημείωτο είναι ότι το 13,7% αυτών των περιουσιακών στοιχείων επενδύεται σε private equity και venture capital, δηλαδή σε μη εισηγμένες εταιρείες και startups. Δηλαδή σε νέες, άγνωστες· αυτές που αύριο μπορεί να γίνουν η Microsoft ή η Tesla. Πρόκειται για κεφάλαια «μακράς υπομονής», που στηρίζουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα σε πρώιμο στάδιο.
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης το σύστημα ζει στον αναπνευστήρα: διανεμητικό, κρατικοκεντρικό, γερασμένο. Οι συντάξεις πληρώνονται από τους φόρους των επόμενων. Κανείς δεν ρισκάρει τίποτα, γιατί το κράτος, δηλαδή οι φορολογούμενοι, εγγυάται τα πάντα. Αποτέλεσμα, ρηχές κεφαλαιαγορές, φοβισμένα ταμεία, εγκλωβισμένα στη λογική τού να μη χάσουμε.
Η Ελλάδα, φυσικά, είναι η επιτομή αυτού του ευρωπαϊκού συνδρόμου. Τα όποια αποθεματικά των Ταμείων μας μένουν καθηλωμένα, παρκαρισμένα, αδρανή. Αντί να τροφοδοτούν την ανάπτυξη, απλώς περιμένουν την επόμενη αναλογιστική μελέτη. Μπορεί κανείς να φανταστεί ελληνικά ταμεία να επενδύουν συστηματικά σε startups, τεχνολογία, ενέργεια; Μάλλον όχι.
Η σημερινή κυβέρνηση ξεκίνησε όμως τη θητεία της με ιδέες που θύμιζαν έντονα το αμερικανικό μοντέλο. Ηταν η πρώτη εδώ και δεκαετίες που μπορούσε χωρίς το άγχος της κατάρρευσης του ασφαλιστικού συστήματος να λάβει αποφάσεις για το μέλλον. Και στην αρχή το έκανε. Επικουρικές με ατομικούς λογαριασμούς, επέκταση των επαγγελματικών ταμείων. Και μέχρι εκεί. Για τα υπόλοιπα επαναπαύθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά στην «ασφάλεια» του συστήματος που της πρόσφεραν οι νόμοι που βρήκε από προηγούμενες κυβερνήσεις. Απέφυγε τα «μπλεξίματα» με τους συνταξιούχους.
Τώρα ετοιμάζεται να «ξηλώσει» και μία από τις ασφάλειες του υπάρχοντος συστήματος, που είναι η αυτοματοποιημένη αύξηση των ορίων ηλικίας, ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής. Αυτό λέγεται πλήρης αλλαγή πολιτικής.
