Αν επιχειρούσε κανείς να μετρήσει πόσες φορές έχει ακουστεί η φράση «οικονομικός εξορθολογισμός» για τα Ελληνικά Ταχυδρομεία τα τελευταία χρόνια, πιθανότατα θα έχανε τον λογαριασμό. Eνα λογαριασμό που, αντί να μειώνεται, συνεχίζει να φουσκώνει. Τα ΕΛΤΑ αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και τα δεδομένα δεν αφήνουν περιθώριο αμφισβήτησης. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες εξυγίανσης, που εντάθηκαν από το 2023 και μετά, ο δημόσιος οργανισμός εξακολουθεί να μη βλέπει φως στο τούνελ. Παρά τα 250 εκατ. ευρώ που πήρε από το Δημόσιο το 2020, έχει αρνητικά ίδια κεφάλαια 140 εκατ.
Οι προσδοκίες για αναστροφή του αρνητικού κλίματος στα χνάρια της ΔΕΗ, το συνηθέστερο παράδειγμα που ξεπροβάλλει όταν μια δημόσια επιχείρηση παλεύει να επιβιώσει, μέχρι στιγμής έχουν διαψευστεί. Είναι φανερό ότι απαιτείται χρόνος, αλλά και ουσιαστικές, γενναίες τομές προκειμένου τα ΕΛΤΑ να ορθοποδήσουν.
«Σήμερα ο οργανισμός αποτελεί ένα συνονθύλευμα, αποτέλεσμα των διαχρονικών παρεμβάσεων των εκάστοτε διοικήσεων, των αδέξιων οικονομικών χειρισμών, της πολυφωνίας στη διοίκηση και της αδυναμίας να ανταποκριθεί στους ρυθμούς των σύγχρονων απαιτήσεων», σημειώνει στην «Κ» ο Γιάννης Οικονόμου, πρόεδρος του Σωματείου Ταχυδρόμων Αττικής, προσθέτοντας: «Οι εργαζόμενοι ζουν σε ένα καθεστώς φόβου και ανησυχίας».
Ηταν το 2023 όταν υλοποιήθηκε η πρώτη αναδιάρθρωση του δικτύου των ΕΛΤΑ, με το οριστικό κλείσιμο 143 καταστημάτων και όχι των ιδιωτικών πρακτορείων, από τα συνολικά 600 που λειτουργούσαν τότε σε όλη την Ελλάδα.
Η κίνηση κρίθηκε αναγκαία για την οικονομική βιωσιμότητα του ομίλου, καθώς απελευθερώθηκε από τα σημεία με ελάχιστη εμπορική δραστηριότητα, που λειτουργούσαν ως βαρίδια για τις επιδόσεις του. Τότε επικρατούσε η αίσθηση πως δεν θα απαιτούνταν περαιτέρω περικοπές, αφήνοντας ελπίδα για σταδιακή σταθεροποίηση. Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα και πιο συγκεκριμένα την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου έγινε επισήμως γνωστό ότι κατεβάζουν διά παντός ρολά από αύριο 204 ταχυδρομεία σε όλη την Ελλάδα. Αυτό αντιστοιχεί σε μια μείωση περίπου στο μισό δίκτυο, το οποίο μέχρι στιγμής αριθμούσε 456 σημεία.
Αναδιαρθρώνουν το δίκτυο και βάζουν λουκέτο σε 204 καταστήματα.
Στην Αττική, το σχέδιο προβλέπει την αναστολή λειτουργίας ταχυδρομείων σε κεντρικά σημεία όπως η Ακρόπολη, η Μητροπόλεως και το Θησείο, αλλά και σε μεγάλους δήμους όπως η Κυψέλη, ο Αλιμος και ο Χολαργός. Ανεπηρέαστο δε μένει ούτε το υποκατάστημα στο αεροδρόμιο. Στην περιφέρεια, όπου σε αρκετές περιοχές το ταχυδρομείο παραμένει κομβικό, κυρίως για τους ηλικιωμένους και ως σημείο σύνδεσης με την υπόλοιπη Ελλάδα, θα κλείσουν μεταξύ άλλων, στον Αγ. Κήρυκο της Ικαρίας, στη Νάουσα της Πάρου, στο Αιτωλικό της Αιτωλοακαρνανίας, στη Δημητσάνα της Αρκαδίας. Η απόφαση αυτή έχει πυροδοτήσει αντιδράσεις σε αρκετούς δήμους της χώρας, που βλέπουν να μένουν χωρίς κανένα ταχυδρομείο.
«Κάποιες χώρες όπως για παράδειγμα η Ιταλία έχει επιλέξει το μοντέλο των πολλών σημείων ανά 6 χιλιόμετρα, ωστόσο στην Ελλάδα το κόστος είναι δυσβάσταχτο», επισημαίνει στην «Κ» η Βάνια Ανδρέου, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων Ταχυδρομικών (ΠΟΣΤ), προσθέτοντας ότι κύριο μέλημα είναι να προστατευθεί το προσωπικό. Σήμερα στα ΕΛΤΑ εργάζονται περίπου 2.900 μόνιμοι και 1.500 μέσω εξωτερικών συνεργατών. Οι μόνιμοι εργαζόμενοι, οι οποίοι επηρεάζονται από τα λουκέτα, αναμένεται να μετακινηθούν σε κάποιο εν λειτουργία κατάστημα χωρίς να αποκλείεται η αλλαγή σε θέση ή ρόλο ενώ ρευστή παραμένει η κατάσταση για τους εξωτερικούς συνεργάτες. Γενικότερα, το πλάνο μετασχηματισμού του ομίλου στοχεύει σταδιακά ένα σημαντικό μέρος του δικτύου αλλά και των υπηρεσιών να περάσει σε ιδιωτικά χέρια.
Με τα έσοδα από την επιστολική αλληλογραφία να συρρικνώνονται σταθερά χρόνο με τον χρόνο, κυρίως λόγω της υποκατάστασης από τις ψηφιακές υπηρεσίες, το βάρος της δραστηριότητας έχει μετατοπιστεί πλέον στις ταχυμεταφορές. Ακόμη και εκεί, όμως, με όχημα την ΕΛΤΑ Courier, η οποία απορροφήθηκε από τη μητρική εταιρεία το 2024, ο όμιλος φαίνεται να αναζητά τον βηματισμό του σε έναν άκρως ανταγωνιστικό κλάδο. Σύμφωνα με πληροφορίες από την αγορά, τα ΕΛΤΑ είχαν συνάψει αποκλειστική συνεργασία με την Temu, η οποία πάντως αποδείχθηκε βραχύβια, διαρκώντας μόλις έξι μήνες. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι ο κινεζικός κολοσσός επέλεξε να διακόψει τη συνεργασία, καθώς τα ΕΛΤΑ δεν ήταν σε θέση να ανταποκριθούν στις αυστηρές επιχειρησιακές απαιτήσεις και στους ρυθμούς παράδοσης που αυτή προϋπέθετε, με αποτέλεσμα να απευθυνθεί σε μεγάλη ιδιωτική εταιρεία ταχυμεταφορών.
Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία καλούνται να ξεπεράσουν παθογένειες του παρελθόντος και να αξιοποιήσουν τα αδιαφιλονίκητα ατού τους. Ενα από τα βασικότερα είναι η παρουσία τους ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας μέσα και από τον θεσμό του αγροτικού ταχυδρόμου, ενώ για σχεδόν δύο αιώνες αποτελούν σημείο αναφοράς στις ταχυδρομικές και μεταφορικές υπηρεσίες για την πλειονότητα των πολιτών.
Σε πτώση μία δεκαετία
Hταν το 2020 όταν ξεκίνησε η πρώτη συντεταγμένη προσπάθεια για να βγουν τα ΕΛΤΑ από τη δίνη της χρηματοοικονομικής κρίσης. Είχε προηγηθεί ένα παρατεταμένο διάστημα περίπου δέκα ετών πτωτικής πορείας και στασιμότητας, με ελάχιστες, αν όχι μηδενικές, διορθωτικές παρεμβάσεις, που άφησαν τον οργανισμό αντιμέτωπο με σοβαρές δυσλειτουργίες και ένα μέλλον αβέβαιο. Στη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, τα αρνητικά ίδια κεφάλαια και οι σωρευμένες ζημίες αποτέλεσαν τη μοναδική σταθερά στους ισολογισμούς της θυγατρικής του Υπερταμείου.
Το οικονομικό «νοικοκύρεμα» της περιόδου εκείνης βασίστηκε κυρίως στην εφαρμογή ενός προγράμματος εθελουσίας εξόδου 2.000 εργαζομένων, με στόχο τη μείωση του μόνιμου προσωπικού και την εξοικονόμηση περίπου 75 εκατ. ευρώ ετησίως, μια διαδικασία που κόστισε άνω των 112 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, το ελληνικό Δημόσιο, ως μοναδικός μέτοχος, προχώρησε σε ένεση ρευστότητας ύψους 250 εκατ. ευρώ: μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου κατά 100 εκατ. ευρώ και μέσω διευθέτησης των οφειλών από την καθολική υπηρεσία, ύψους περίπου 150 εκατ. ευρώ.
Ωστόσο, η αρχική προσπάθεια ανάταξης σκάλωσε σε σειρά εμποδίων: στις γενικευμένες και τυποποιημένες λύσεις, στην περαιτέρω μείωση των εσόδων, στις αναταράξεις που προκάλεσε η πανδημία, αλλά και σε αστοχίες σε επίπεδο διοίκησης. Σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί, το 2022, η σοβαρή κυβερνοεπίθεση στα υπολογιστικά συστήματα των ΕΛΤΑ, με τους δράστες να υποκλέπτουν αρχεία που περιείχαν τιμολόγια, εταιρικά έγγραφα και προσωπικά δεδομένα πολιτών, ονόματα, τηλέφωνα και διευθύνσεις αποστολέων και παραληπτών. Την ίδια χρονιά, οι ζημίες του οργανισμού εκτινάχθηκαν στα 27,9 εκατ. ευρώ, ενώ τα αρνητικά ίδια κεφάλαια ανέβηκαν στα 102,3 εκατ. ευρώ. Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, η αναθεώρηση του επιχειρηματικού μοντέλου δεν αποτελούσε πλέον επιλογή, αλλά επιτακτική ανάγκη.
Το νέο σχέδιο εξυγίανσης συνοδεύτηκε από αλλαγή στη διοίκηση, με τον Γρηγόρη Σκλήκα, γνωστό για τη θητεία του σε μεγάλους πολυεθνικούς ομίλους, να αναλαμβάνει το 2023 τα ηνία του οργανισμού. Στο επίκεντρο του δεύτερου σχεδίου αναδιάρθρωσης, που βρίσκεται μέχρι σήμερα σε πλήρη εξέλιξη, τέθηκε αναμφίβολα η «περιστολή του κόστους λειτουργίας».
Παρά το αυστηρό πλάνο μείωσης δαπανών, πάντως, δεν λείπουν οι επικριτικές φωνές που σχολιάζουν τη σχετικά πρόσφατη απόφαση για τη μεταφορά των κεντρικών γραφείων του οργανισμού σε ενοικιαζόμενο κτίριο στα Πατήσια, με το μηνιαίο μίσθωμα να φέρεται να ανέρχεται σε 180.000 ευρώ.
