Για τέσσερις δεκαετίες η δημόσια συζήτηση για τις ζημιογόνες ΔΕΚΟ στην Ελλάδα επαναλαμβάνεται σαν πολιτικό déjà vu. Πάνω που είχαμε πιστέψει ότι είχαμε πλέον απαλλαγεί από περιπτώσεις σαν την Ολυμπιακή, την παλιά ΔΕΗ, τον ΟΣΕ ή τη ΛΑΡΚΟ, ήρθε η περίπτωση των ΕΛΤΑ να μας θυμίσει ότι συνεχίζουν να ζουν ανάμεσά μας. Το Δημόσιο συνεχίζει να συντηρεί επιχειρήσεις χωρίς βιώσιμο μοντέλο λειτουργίας και όταν επιχειρεί να το αλλάξει, όπως κάνει η σημερινή κυβέρνηση (με μεγάλη καθυστέρηση), πολιτικοί κάθε είδους και αποχρώσεων σπεύδουν να εναντιωθούν.
Το ίδιο έργο παίζεται σήμερα με τα ΕΛΤΑ. Μια κρατική επιχείρηση που συνεχίζει να λειτουργεί με ένα παρωχημένο μοντέλο. Με ζημίες εκατομμυρίων, πλεονάζον προσωπικό σε τομείς ζημιογόνους, μειωμένη ζήτηση, υπηρεσίες που η αγορά έχει αντικαταστήσει προ πολλού και καταστήματα που δεν βγάζουν ούτε τα έξοδά τους. Κι όμως, το μισό και παραπάνω πολιτικό σύστημα ξεσηκώνεται για να υπερασπιστεί τη διατήρηση καταστημάτων που δεν έχουν λόγο ύπαρξης εδώ και πολλά χρόνια.
Η κυβέρνηση, όπως και η διοίκηση του Υπερταμείου, έχουν τις δικές τους ευθύνες. Ανέβαλλαν επί έξι χρόνια τις δύσκολες αποφάσεις. Δεν ήθελαν να αγγίξουν ένα «δημόσιο σύμβολο» με πολιτικό κόστος. Προτίμησαν να περιοριστούν σε μια «διαχείριση συρρίκνωσης», αντί για πραγματική ανασυγκρότηση. Στην πράξη, επέλεξαν να παρατείνουν τη ζωή ενός οργανισμού χωρίς προοπτική, απλώς για να μη φανεί η αποτυχία.
H περίπτωση των ΕΛΤΑ μας θυμίζει ότι το Δημόσιο συνεχίζει να συντηρεί μη βιώσιμες επιχειρήσεις.
Τα ΕΛΤΑ δεν φταίνε, ούτε βέβαια οι εργαζόμενοί τους. Φταίει το πολιτικό σύστημα που δεν τολμάει να κόψει τον ομφάλιο λώρο με τη λογική του «κρατικού μόνιμου». Γιατί σε μια χώρα που έχει ήδη πληρώσει δύο φορές το τίμημα της αναβλητικότητας, με χρέη και μνημόνια, η εμμονή σε ζημιογόνες ΔΕΚΟ δεν είναι κοινωνική πολιτική, είναι οικονομικός παραλογισμός.
Ειδικά στο θέμα των ταχυδρομείων υπάρχουν μοντέλα που πέτυχαν. Η Austrian Post, ο ταχυδρομικός φορέας της Αυστρίας, είναι ένα ζωντανό παράδειγμα επιτυχούς μετασχηματισμού δημόσιας εταιρείας. Από παραδοσιακό ταχυδρομείο μετατράπηκε σε πολυδύναμο όμιλο logistics, ηλεκτρονικού εμπορίου και ψηφιακών υπηρεσιών. Επέκτεινε το δίκτυό της σε υπηρεσίες τραπεζικής μέσω της θυγατρικής της, bank99, επένδυσε στην αυτοματοποίηση και στην τεχνητή νοημοσύνη, ενώ μετέτρεψε τα φυσικά καταστήματα σε κόμβους πολυκαναλικής εξυπηρέτησης.
Δεν ξέρω πόσα από αυτά μπορούν να επιτύχουν τα ΕΛΤΑ σήμερα, όση διάθεση και αν υπάρχει. Μπορούν τουλάχιστον όμως να αυτοχρηματοδοτούνται μπαίνοντας σφήνα στον ανταγωνισμό των διανομών και μαζί να παρέχουν με αξιοπρέπεια κάποιες βασικές υπηρεσίες προς τους ανθρώπους της ελληνικής περιφέρειας.
