Οπως θα έλεγε κι ένας παλιός καθηγητής Οικονομικών, «οι χώρες που μοιράζουν δίκαια τον πλούτο παράγουν καλύτερα». Πολύ ωραίο ακούγεται. Μόνο που άντε να το πεις αυτό σήμερα στη Nvidia, σε μια εταιρεία που χθες έσπασε το φράγμα των 5 τρισ. δολαρίων, δηλαδή σχεδόν 18 φορές το ελληνικό ΑΕΠ. Μια εταιρεία που, ξεκινώντας από γραφικά για βιντεοπαιχνίδια, έγινε η καρδιά του νέου ψηφιακού κόσμου.
Μόνο που μαζί με το θαύμα γεννήθηκε και η πιο εντυπωσιακή συσσώρευση πλούτου, σε ολόκληρη την ιστορία του καπιταλισμού. Δεν είναι, φυσικά, η Nvidia το πρόβλημα. Αυτή είναι μια ιστορία επιτυχίας. Απλά μας δείχνει ότι ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα έχει μεταμορφωθεί σε ένα σύστημα που δεν χρειάζεται καν την κοινωνία για να λειτουργήσει.
Ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα έχει μεταμορφωθεί σε ένα σύστημα που δεν χρειάζεται καν την κοινωνία για να λειτουργήσει.
Μπορεί να αναπαράγει αξία μέσα από αλγορίθμους, υπολογιστικά μοντέλα και ψηφιακές αγορές που δεν αγγίζουν ποτέ την πραγματική οικονομία. Αυτή είναι η μία πλευρά του καπιταλισμού. Η άλλη είναι αυτή στην οποία αγωνιζόμαστε εμείς και κάποιοι άλλοι. Είναι αυτή που περιγράφεται στην επίσης χθεσινή μελέτη του World Inequality Lab, του ερευνητικού κέντρου που μελετά την παγκόσμια ανισότητα.
Η Ελλάδα, αναφέρουν, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και για περισσότερο από 50 χρόνια, μεγάλωνε με ρυθμούς ευρωπαϊκούς. Οι ανισότητες περιορίζονταν, η παραγωγικότητα αύξανε. Μέχρι που κάπου στις αρχές του 21ου αιώνα ο τροχός άρχισε να γυρίζει αντίστροφα. Οι μεταρρυθμίσεις έμειναν στη μέση, η παραγωγική βάση περιορίστηκε, το κράτος έγινε δυσκίνητο και αναποτελεσματικό. Και όταν ήρθε η κρίση το 2010, αποδείχθηκε ότι το σύστημα, που φαινόταν δίκαιο, ήταν απλώς εύθραυστο.
Ως εκ τούτου, οι ανισότητες αυξήθηκαν. Ο δείκτης Gini, που μετράει την ανισότητα, ανέβηκε στο 0,35. Το ανώτερο 10% του πληθυσμού συγκεντρώνει πλέον –και μετά την κρίση– πάνω από το ένα τρίτο του εθνικού εισοδήματος, ενώ το κατώτερο 50% περιορίζεται στο ένα τέταρτο. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η παραγωγικότητα, ο μόνος πραγματικός δείκτης πλούτου μιας χώρας, έχει μείνει στάσιμη.
Το συμπέρασμα της μελέτης είναι σαφές. Οι κοινωνίες που επενδύουν στον περιορισμό των ανισοτήτων αποδίδουν περισσότερο. Η Σουηδία, η Δανία, η Ολλανδία, ακόμη και η Ιρλανδία δεν έγιναν πλούσιες επειδή φορολόγησαν τους πλούσιους. Εγιναν πλούσιες επειδή επένδυσαν στους πολίτες τους.
Η επιτυχία της Nvidia μας δείχνει πόσο μακριά μπορεί να φτάσει μια κοινωνία όταν συνδέσει την καινοτομία με την εκπαίδευση, το κράτος με την αγορά, την τεχνολογία με τη στρατηγική. Και μας θυμίζει πόσο εύκολα μια άλλη κοινωνία, όπως η ελληνική, μπορεί να αρκεστεί στη βολική της μετριότητα…
