Τα στατιστικά στοιχεία δεν λένε ποτέ ψέματα. Απλώς μερικές φορές δεν λένε όλη την αλήθεια. Η Τράπεζα της Ελλάδος κατέγραψε μια σημαντικότατη αύξηση των τουριστικών εσόδων, πάνω από 2 δισ. ευρώ στο οκτάμηνο του έτους, με τον φετινό Αύγουστο να είναι κατά 200 εκατ. ευρώ υψηλότερα από τον περυσινό.
Αυτή η εντυπωσιακή αύξηση, όμως, δεν φαίνεται να έχει γίνει αισθητή στον τουριστικό κόσμο. Ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ, πρώην του ΣΕΤΕ και ιδιοκτήτης αλυσίδας ξενοδοχείων, Γιάννης Ρέτσος, έδωσε μια διαφορετική οπτική. Αν ρωτήσει, είπε, κανείς την αγορά, ακόμη και τα πιο premium ξενοδοχεία, κανείς δεν θα πει ότι «πήγαμε καλύτερα». Το πολύ πολύ να σου πουν «βγάλαμε τη σεζόν».
Αρα; Ή η αγορά δεν έχει καταλάβει την αυξημένη ζήτηση ή τα στατιστικά μεγέθη αθροίζουν κάτι που οι ίδιοι οι επαγγελματίες του τουρισμού δεν βλέπουν στο ταμείο τους. Και συνήθως, όταν υπάρχει μια τέτοια απόκλιση, κάποιος λογαριασμός είναι ανοιχτός.
Το κράτος χαίρεται για το ισοζύγιο πληρωμών, αλλά ίσως χάνει φορολογητέα ύλη.
Με δεδομένο ότι η έρευνα της ΤτΕ στα σύνορα και τα αεροδρόμια –με τα ίδια ερωτηματολόγια– γίνεται όπως γινόταν πάντα, δεν άλλαξε η μέθοδος μέτρησης, τότε είναι σαφές ότι άλλαξε κάτι άλλο. Τι; Πιθανότατα η δομή της τουριστικής δαπάνης. Ο κ. Ρέτσος προτείνει να δούμε τα δηλωμένα έσοδα των ξενοδοχείων για να έχουμε μια πιο πιστή απεικόνιση του φετινού αποτελέσματος. Γιατί αν ο τζίρος δεν φαίνεται σε αυτά, τότε εμφανίζεται αλλού. Και ο πιο πιθανός «ένοικος» του αλλού είναι ο άτυπος τουρισμός, αυτός της βραχυχρόνιας μίσθωσης, με τα Airbnb και τα λοιπά… «υπόγεια» της τουριστικής αγοράς, τα οποία συχνά λειτουργούν εκτός των παραδοσιακών μηχανισμών καταγραφής ή φορολόγησης. Αυτός δείχνει να έχει γιγαντωθεί σε τέτοιο βαθμό, που «φουσκώνει» σε μια μέτρια χρονιά για τον επίσημο τομέα τα τουριστικά μεγέθη.
Για να εξηγούμαστε, το χρήμα μπαίνει στη χώρα και το καταγράφει η ΤτΕ. Αλλά δεν περνάει υποχρεωτικά από το ταμείο με απόδειξη. Ούτε φορολογείται όπως θα του αναλογούσε. Και κυρίως, δεν το νιώθουν όλοι οι «επίσημοι» παίκτες. Μπορεί η οικονομία να εμφανίζεται πλουσιότερη στα στατιστικά, αλλά όχι κατ’ ανάγκη στο δηλωμένο εισόδημα του κλάδου. Και αυτό δημιουργεί μια περίεργη συνθήκη. Το κράτος χαίρεται για το ισοζύγιο πληρωμών, αλλά ίσως χάνει φορολογητέα ύλη. Ενώ η αγορά στις τουριστικές περιοχές ακούει ότι «τρέχει», αλλά ούτε το ζει ούτε το αισθάνεται.
Αυτή η αλλαγή έχει διαρθρωτικά χαρακτηριστικά στα οποία δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια, καθώς μαζί αλλάζουν και οι ανάγκες προκειμένου να συνεχίσουν να αυξάνονται τα τουριστικά έσοδα. Είναι γνωστό ότι μεγάλο μέρος της τουριστικής έκρηξης των τελευταίων ετών βασίστηκε στις επενδύσεις των επιχειρήσεων (κυρίως των ξενοδοχείων). Το κράτος ακολουθούσε από απόσταση επαναπαυμένο ότι η τουριστική εμπειρία είναι ασφαλής εντός του resort ή του πεντάστερου. Πλέον με την εκτίναξη της βραχυχρόνιας μίσθωσης, είναι σαφές ότι θα πρέπει να επενδύσει και αυτό. Το κόστος μόνο για τις επενδυτικές ανάγκες στα νησιά, τις υπολόγισε η Εθνική Τράπεζα σε 35 δισ. ευρώ. Και αρκούν για τα βασικά – μεταφορές, ενέργεια, νερό, απόβλητα. Χωρίς ένα ευρύ πρόγραμμα επενδύσεων σε υποδομές και με δεδομένη τη νέα δομή των τουριστικών δαπανών, δεν είναι σαφές από πού θα έρθει η τουριστική ανάπτυξη των επόμενων ετών.
