Σε λίγες ημέρες λήγει η προθεσμία υποβολής δηλώσεων «πόθεν έσχες» για το έτος 2024. Για πρώτη φορά, ακριβώς έπειτα από τρεις μήνες από τη λήξη υποβολής των φορολογικών δηλώσεων, όπως προβλέπει ο νόμος, και απόλυτα ψηφιακά.
Η διαδικασία του «πόθεν έσχες» δεν είναι συνυφασμένη με ελκυστικές εφαρμογές, αποτελεί όμως μείζον βήμα για την επίτευξη διαφάνειας και ελέγχου των περιουσιακών στοιχείων προσώπων που διαθέτουν ιδιότητες, όπως μέλους της κυβέρνησης, βουλευτική, δικαστική, που είναι καθοριστικές για την καλή λειτουργία των θεσμών στη χώρα μας. Και πλέον αφορά περισσότερους από 300.000 πολίτες κάθε χρόνο.
Για χρόνια, όμως, η υποβολή των δηλώσεων υπήρξε συνώνυμο της ταλαιπωρίας και της αβελτηρίας. Και δεν δημιουργούσε θετική εικόνα για τη χώρα μας σε ό,τι αφορά την ενίσχυση του κράτους δικαίου. Υπήρξε, αντιθέτως, σύμβολο γραφειοκρατίας, με υποβολές εγγράφων και εντύπων, προθεσμίες που δεν μπορούσαν να τηρηθούν και παρατάσεις επί παρατάσεων, που έμοιαζαν να μην τελειώνουν ποτέ.
Σήμερα, με μια πλήρως ψηφιακή διαδικασία, έχει αλλάξει ριζικά αυτή η εικόνα. Πιο απλή, άμεση και κυρίως αυτοματοποιημένη, ώστε να μην επιτρέπει και κακώς εννοούμενες παραλείψεις.
Για δεκαετίες οι υπόχρεοι καλούνταν να συγκεντρώσουν μεμονωμένα στοιχεία και βεβαιώσεις από κάθε τράπεζα, επενδυτική και ασφαλιστική εταιρεία και να συμπληρώσουν «με το χέρι» τις δηλώσεις. Οι δηλώσεις υποβάλλονταν με σημαντική ταλαιπωρία, συχνά μήνες ή ακόμη και χρόνια μετά τη λήξη των αρχικών προθεσμιών. Με λάθη ή παραλείψεις.
Η νέα ψηφιακή πλατφόρμα εισήγαγε μια εντελώς νέα νοοτροπία. Τα περιουσιακά δεδομένα των υπόχρεων αντλούνται αυτόματα από 124 χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και πιστωτικά ιδρύματα, προσυμπληρώνοντας τις δηλώσεις με ακρίβεια και αξιοπιστία. Ο πολίτης δεν χρειάζεται να αναζητεί βεβαιώσεις και να μεταβαίνει στα ιδρύματα, καθώς τα στοιχεία μεταφέρονται ηλεκτρονικά και με ασφάλεια. Και ο κάθε πολίτης μπορεί είτε να επιβεβαιώσει τα στοιχεία που τον αφορούν είτε να διαφωνήσει και να μην τα συμπεριλάβει στη δήλωση. Αυτό όμως με ταυτόχρονη ενημέρωση του ελεγκτή, ώστε να επισημαίνεται.
Ο πολίτης δεν χρειάζεται να αναζητεί βεβαιώσεις και να μεταβαίνει στα ιδρύματα, καθώς τα στοιχεία μεταφέρονται ηλεκτρονικά και με ασφάλεια.
Η όλη διαδικασία μπορεί να ολοκληρωθεί πλέον σε λίγα λεπτά (έως 15 με λίγη εξοικείωση), σε σχέση με τις ημέρες ταλαιπωρίας του παρελθόντος.
Οι σύζυγοι των υπόχρεων προσώπων αποκτούν πλέον αυτοτελή υποχρέωση υποβολής, ενώ η νέα πλατφόρμα έχει διασυνδεθεί και με το Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας (ΕΜΕπ) για την άμεση ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τις υποχρεώσεις τους.
Σε όλα αυτά, ο καταλύτης είναι η διαλειτουργικότητα με τα συστήματα των χρηματοπιστωτικών οργανισμών και ιδρυμάτων. Οπως ισχύει και με όλες τις νέες ψηφιακές υπηρεσίες του gov.gr. Η διαλειτουργικότητα επιτρέπει την ταχεία εξυπηρέτηση, αλλά και να ασκείται έλεγχος ουσίας με άμεση γνώση των πραγματικών δεδομένων. Επιπροσθέτως δε, φέτος δίνεται η δυνατότητα άντλησης στοιχείων και για όσους υπόχρεους δεν είχαν περιληφθεί σε σχετικούς καταλόγους και μάλιστα όχι με δική τους ευθύνη. Αυτό συνέβαινε συχνά σε επαγγελματικές ομάδες, όπως οι δημοσιογράφοι, με αποτέλεσμα την ακόμη μεγαλύτερη ταλαιπωρία τους. Τα στοιχεία είναι πλέον επικαιροποιημένα και η διαφάνεια ενισχύεται στην πράξη, αποτελώντας θεμέλιο του κράτους δικαίου.
Η μεταρρύθμιση αυτή δεν είναι αμιγώς τεχνολογική. Είναι θεσμική και πολιτική. Και συνιστά επίλυση από την κυβέρνηση ενός προβλήματος που δεν είχε καταστεί εφικτό να αντιμετωπιστεί εδώ και δεκαετίες. Γιατί κάθε βήμα που ενισχύει τη διαφάνεια και τον έλεγχο ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς, ενισχύει το κράτος δικαίου και αποτελεί σύμβολο λογοδοσίας και ισονομίας.
Αξίζει να αναφέρουμε τη σημαντική δυσκολία του εγχειρήματος. Η δημιουργία της νέας διαδικασίας και πλατφόρμας απαίτησε τη συνδρομή πολλών φορέων: της Γ.Γ. Πληροφοριακών Συστημάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης σε συνεργασία με την Επιτροπή Ελέγχου Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης της Βουλής, του υπουργείου Δικαιοσύνης, της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, της Τράπεζας της Ελλάδος, της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και όλους τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς της χώρας, υπό τον συντονισμό της Προεδρίας της Κυβέρνησης.
*Ο κ. Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος είναι γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και καθηγητής στο τμήμα Πληροφορικής και Τηλεματικής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.
