Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μολονότι μεσολάβησε προ τριακονταετίας ο αδελφοκτόνος εμφύλιος που διέλυσε τη Γιουγκοσλαβία, η Ευρώπη έζησε επί γενιές και δεκαετίες με την πεποίθηση ότι ο πόλεμος ανήκει στο μακρινό παρελθόν ή είναι κάτι που συμβαίνει κάπου αλλού, ανάμεσα σε κάποιους άλλους και όχι στους πολιτισμένους λαούς της. Εξαιρουμένης, βεβαίως, της χώρας μας που έχει λόγους να ενισχύει διαρκώς την άμυνά της, οι ευρωπαϊκές χώρες διήνυσαν δεκαετίες μειωμένων επενδύσεων στον τομέα της άμυνας. Μέχρι πολύ προσφάτως και για την ακρίβεια μέχρι τις αρχές του τρέχοντος έτους, που σηματοδοτεί μια δραματική αλλαγή τόσο των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων όσο και των επενδυτών με τις απότομα αυξημένες ροές κεφαλαίων σε αμυντικές βιομηχανίες και σε νεοφυείς αμυντικής τεχνολογίας. Κατά πολλούς, αιτία της μεταστροφής δεν είναι άλλη από τον απροσδόκητα παρατεταμένο πόλεμο στην Ουκρανία και ευρύτερα τις αυξανόμενες γεωπολιτικές κρίσεις που κάνουν τον κόσμο να αισθάνεται λιγότερο ασφαλής. Καθοριστικό παράγοντα, όμως, έχουν σαφώς αποτελέσει οι πιέσεις του Ντόναλντ Τραμπ και οι απειλές του προς τους συμμάχους των ΗΠΑ πως θα αποσύρει την αμυντική κάλυψή τους. Το εναρκτήριο λάκτισμα έδωσε στα μέσα Φεβρουαρίου η ομιλία του Τζέι Ντι Βανς, αντιπροέδρου των ΗΠΑ, στη διάσκεψη του Μονάχου και η προειδοποίησή του ότι αλλάζει η σχέση ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού που κατά ορισμένους παράγοντες του κλάδου είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο και από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σήμερα, ο αμυντικός και αεροδιαστημικός κλάδος της Ευρώπης στο σύνολό του είναι τετραπλάσιος σε σύγκριση με τα επίπεδα στα οποία βρισκόταν προ τετραετίας, προτού δηλαδή εισβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία.
Οι ευρωπαϊκές χώρες αυξάνουν τον αμυντικό τους προϋπολογισμό, ενώ παράλληλα επιχειρούν επαναπατρισμό της παραγωγής αμυντικού εξοπλισμού, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Βρετανία που κατασκευάζουν πολεμικά πλοία και υποβρύχια στη Μεσόγειο. Η Ρουμανία υπέγραψε με τη Γερμανία συμφωνία ύψους 2,5 δισ. ευρώ για την κατασκευή τεθωρακισμένων αρμάτων Leopard 2 εντός του εδάφους της. Η Λιθουανία στη συνέχεια υπέγραψε συμβόλαιο ύψους 950 εκατ. ευρώ για την παραγωγή τεθωρακισμένων και γενικότερα μικρές χώρες, όπως η Τσεχία, ανοίγουν νέα κέντρα συντήρησης για να στηρίξουν εντός της επικράτειάς τους επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ. Παράλληλα, οι εξαγωγές του αμυντικού κλάδου της Ευρώπης και ιδιαιτέρως Γερμανίας, Γαλλίας και Βρετανίας έχουν σημειώσει αύξηση 30% σε πωλήσεις στις αρχές του έτους, ενώ στο σύνολό του ο αμυντικός κλάδος της Ευρώπης υποστηρίζει πλέον πάνω από 600.000 θέσεις εργασίας που αυξάνονται διαρκώς. Κι ενώ δεν είναι λίγοι οι οικονομικοί αναλυτές που εκτιμούν πως η στροφή στις αμυντικές βιομηχανίες θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη μετασχηματίζοντας τις ευρωπαϊκές οικονομίες, η αλλαγή είναι θεαματική σε ό,τι αφορά τις νεοφυείς εταιρείες που προσελκύουν όλο και περισσότερο τους επενδυτές.
Σήμερα, ο ευρωπαϊκός αμυντικός και αεροδιαστημικός κλάδος είναι τετραπλάσιος σε σύγκριση με τα επίπεδα στα οποία βρισκόταν προ 4ετίας.
Μέσα στους πρώτους επτά μήνες του τρέχοντος έτους οι νεοφυείς αμυντικής τεχνολογίας έχουν αντλήσει κεφάλαια ύψους 1,4 δισ. ευρώ, θεαματικά μεγαλύτερα ποσά αν συγκριθούν με τα 150 εκατ. ευρώ το 2021 και τα 30 εκατ. ευρώ το 2020. Από το 2022 και μετά, επενδυτές έχουν τοποθετήσει συνολικά τουλάχιστον 2,4 δισ. ευρώ στον κλάδο. Ανάμεσά τους η Helsing, η οποία τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει αναδειχθεί στη σημαντικότερη νέα εταιρεία αμυντικής τεχνολογίας και η αξία της αποτιμάται στα 12 δισ. ευρώ. Η Quantum Systems, που παράγει drones και έχει έδρα στο Μόναχο, τον Αύγουστο άντλησε κεφάλαια ύψους 60 εκατ. ευρώ και η αξία της υπολογίζεται στα 500 εκατ. ευρώ, με τις Thiel Capital και Sequoia Capital ανάμεσα στους επενδυτές της. Επίσης, η Arx Robotics, με έδρα στο Μόναχο, έχει αντλήσει 54 εκατ. ευρώ για να επεκτείνει τον στόλο της από αυτόνομα drones ξηράς. Και ο κατάλογος είναι μακρύς. Το ενδιαφέρον των επενδυτών για τις νεοφυείς αμυντικής τεχνολογίας αντανακλά η περίπτωση της Expeditions, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Ευρώπης που επενδύουν σε μη εισηγμένες και η οποία επικεντρώνεται στις νεοφυείς αμυντικής τεχνολογίας. Εχει ιδρυθεί από το 2021 με έδρα στη Βαρσοβία, έκτοτε έχει αντλήσει περισσότερα από 100 εκατ. ευρώ και υπολογίζει πως θα φτάσει στα 150 εκατ. ευρώ μέχρι το τέλος του έτους. Υποστηρίζεται από ιδιώτες επενδυτές της Ευρώπης και των ΗΠΑ, από θεσμικούς επενδυτές αλλά και από οικονομικές επιχειρήσεις.
Οι εξαγωγές οπλικών συστημάτων, και ιδιαιτέρως Γερμανίας, Γαλλίας και Βρετανίας, σημείωσαν αύξηση 30% στις αρχές του έτους.
Η στροφή της ευρωπαϊκής οικονομίας και του επενδυτικού κεφαλαίου στην αμυντική βιομηχανία αντανακλάται στον ίδιο βαθμό στη στάση των ευρωπαϊκών τραπεζών. Η γαλλική τράπεζα ΒΝΡ έχει χαλαρώσει την πολιτική της, που απέκλειε κάθε επένδυση σε «αμφιλεγόμενα όπλα», η Danske Bank της Δανίας δέχεται πλέον ως επένδυση τις μετοχές 200 αμυντικών βιομηχανιών και η επενδυτική UBS Asset Management όπως και η ασφαλιστική Allianz Global Investors έχουν χαλαρώσει την απαγόρευσή τους στις επενδύσεις σε αμυντικό εξοπλισμό.
Η διάσκεψη του Μονάχου
Αναφερόμενος στην «τρομερή αλλαγή» στη στάση κυβερνήσεων και προπαντός των επενδυτών προς την αμυντική βιομηχανία μετά τη φετινή διάσκεψη του Μονάχου, ο Μικολάι Φιρλέι, συνιδρυτής της Expeditions, που επενδύει σε startup, επισήμανε ότι «η διάσκεψη του Μονάχου είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα».
500%
αυξήθηκαν στην Ευρώπη οι επενδύσεις σε νεοφυείς αμυντικής τεχνολογίας το διάστημα 2021-2024 σε σύγκριση με το διάστημα 2018-2020.
Η νέα προσέγγιση
Στη διάσκεψη του Μονάχου, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αναφέρθηκε στη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων σε ό,τι αφορά τις αμυντικές δαπάνες και τόνισε πως αποτελεί μέρος μιας «ευρύτερης νέας προσέγγισης, καθώς όταν το θέμα αφορά την ευρωπαϊκή ασφάλεια, η Ευρώπη πρέπει να κάνει περισσότερα».
5,2 δισ.
δολ. ήταν το 2024 τα κεφάλαια που τοποθέτησαν καινοτόμοι εταιρείες σε νεοφυείς άμυνας, ασφάλειας και αντοχής.
Αυξάνονται οι ευκαιρίες
Ο Ράγκναρ Σας, ιδρυτής της Pipedrive, εκ των «μονόκερων» της Ευρώπης, που στηρίζει νεοφυείς του αμυντικού τομέα, διαπιστώνει πόσο αυξάνονται τελευταία οι ευκαιρίες για σταδιοδρομία στις ένοπλες δυνάμεις και πόσο αλλάζει η νοοτροπία των Ευρωπαίων απέναντί τους.
