Το σκηνικό της υποδοχής του Τούρκου προέδρου στον Λευκό Οίκο παρουσιάστηκε στην Τουρκία –και όχι μόνο– ως ένας «ρωμαϊκός θρίαμβος». Ο τρόπος άλλωστε με τον οποίο ο πρόεδρος Ερντογάν ακύρωσε την προγραμματισμένη συνάντησή του με τον Ελληνα πρωθυπουργό, αναδείκνυε ένα άρωμα αλαζονείας.
Αυτή η τουρκική αίσθηση υπεροχής διευρύνθηκε από την ειδική θέση που δόθηκε στον Ερντογάν στο πλαίσιο της συνάντησης Τραμπ με τις χώρες της Μέσης Ανατολής για την κατάσταση στη Γάζα και τα συγχαρητήρια του Αμερικανού προέδρου για την «κατάκτηση» της Συρίας από τον σύμμαχο του Ερντογάν και πρώην τοπικό ηγέτη της Αλ Κάιντα, Αλ Σάρα. Η συμφωνία των Turkish Airlines για την αγορά 75+150 Boeing αξίας 70 δισ. δολ. έως το 2034 σε συνδυασμό με τις συμφωνίες εξαγοράς αμερικανικού ΥΦΑ (Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου) της Botas με την Cheniere (15 ΔΚΜ – δισ. κυβικών μέτρων μεταξύ 2026-2028), τη Mercuria (70 ΔΚΜ μεταξύ 2026-2046) και τη Woodside (5,8 ΔΚΜ/έτος μεταξύ 2030-2039) έδιναν σε πολλούς την εντύπωση ότι τα δισ. που έφερνε ο Ερντογάν στο τραπέζι θα καθιστούσαν την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 λίγο έως πολύ αναπόφευκτη.
Κάπου εδώ όμως τελειώνουν οι τίτλοι των ειδήσεων και αρχίζει η προσγείωση στην πραγματικότητα και αυτή είναι μάλλον απότομη, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ έθεσε και ποσοτικά και ποιοτικά μια σειρά από πολύ αυστηρότερες προϋποθέσεις συγκριτικά με την κυβέρνηση Μπάιντεν για την αγορά των F-35 από την Αγκυρα.
Ο Τραμπ μπορεί να έψεξε τους Δημοκρατικούς προκατόχους για την άρνησή τους να πουλήσουν συστήματα Patriot στην Τουρκία (αποσιωπώντας ότι η Τουρκία ζητούσε συμπαραγωγή), αλλά είπε εμμέσως πλην σαφώς στον Ερντογάν ότι αν θέλεις F-35 θα πάρεις και τους Patriot, αφού πρώτα εγκαταλείψεις τους S-400.
Αυτό ήταν απαίτηση και του Μπάιντεν, αλλά ο ηγέτης του κινήματος MAGA απαίτησε κάτι που κανένας ηγέτης των Δημοκρατικών δεν έκανε ποτέ. Αξίωσε η Τουρκία να εγκαταλείψει την πολιτική του επιτήδειου ουδέτερου που ακολουθεί στο ουκρανικό ζήτημα (αλλά και γενικότερα έναντι ΗΠΑ και Ρωσίας) σταματώντας να εισάγει ρωσική ενέργεια και ιδίως ρωσικό πετρέλαιο.
Αυτό είναι ένα τίμημα, που ίσως αποδειχθεί πολύ υψηλό για να γίνει αποδεκτό από την τουρκική πλευρά προκειμένου να πάρει πίσω τη θέση της στο πρόγραμμα των F-35, ακόμη κι αν δεν υπήρχε η κάθετη αντίθεση του Ισραήλ σε αυτό το εφιαλτικό (και για την Ελλάδα) ενδεχόμενο. Αρκεί κάποιος να αναλογιστεί τρία βασικά δεδομένα:
1) Η Τουρκία καταναλώνει ετησίως περί τα 50-55 ΔΚΜ φυσικού αερίου, εκ των οποίων το 40%-50% από τη Ρωσία. Ο κορμός αυτών των εισαγωγών είναι ένα μακροπρόθεσμο συμβόλαιο 16 ΔΚΜ/Ε που λήγει το 2026. Το σύνολο των εισαγωγών αμερικανικού ΥΦΑ που έχει συμβολαιοποιήσει η Τουρκία μεταξύ 2026-2039 ανέρχεται περίπου στα 10 ΔΚΜ/Ε, κάτι που θα καταστήσει τις ΗΠΑ ισόποσο (αλλά ακριβότερο) εξάγωνο έναντι της Ρωσίας μειώνοντας –ίσως και κατά 50%– το ρωσικό μερίδιο στις τουρκικές εισαγωγές.
2) Η αμερικανοτουρκική συμφωνία συνεργασίας της 26ης Σεπτεμβρίου για τη μελλοντική ανάπτυξη αρθρωτών πυρηνικών σταθμών (SMR) δεν μπορεί να συγκριθεί με την επένδυση 25 δισ. δολ. της Ρωσίας στον σταθμό 4,8 GW του Ακούγιου, που θα καλύψει το 10% των ηλεκτρικών αναγκών της Τουρκίας έως το 2030.
3) Η Τουρκία εισάγει το 85% των αναγκών της σε αργό πετρέλαιο και το 41,2% σε προϊόντα, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων από τη Ρωσία. Σύμφωνα με στοιχεία του Center for Research on Energy and Clean Air, η Τουρκία αύξησε την εξάρτησή της από τις εισαγωγές αργού πετρελαίου μέσω θαλάσσης από τη Ρωσία από περίπου 34% το 2023 σε 70% το πρώτο εξάμηνο του 2024, ανερχόμενη από τη 14η στην 3η θέση του μεγαλύτερου αγοραστή ρωσικού αργού μετά το 2022.
*Ο δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
