Η «μανία» για τον χρυσό και το ισχυρό ράλι που καταγράφει φέτος, όπως και όλα τα πολύτιμα μέταλλα, δεν έχουν να κάνουν απλά με την αντιστάθμιση έναντι του πληθωρισμού ή τις προσδοκίες για τα επιτόκια – τις παραδοσιακές επενδυτικές στρατηγικές που εξηγούν τις τοποθετήσεις σε αυτή την κατηγορία assets.
Αντικατοπτρίζουν κάτι πολύ βαθύτερο. Η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ, από την οικονομία έως το εμπόριο και την ανεξαρτησία της Fed, έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη σε παραδοσιακά ασφαλή καταφύγια, όπως το δολάριο ΗΠΑ και τα κρατικά ομόλογα. Αυτή ακριβώς η διάβρωση της εμπιστοσύνης ωθεί θεσμούς και επενδυτές να αναζητήσουν ασφάλεια εκτός του παραδοσιακού χρηματοπιστωτικού συστήματος, τροφοδοτώντας ένα πρωτοφανές κύμα αγοράς χρυσού από τις παγκόσμιες κεντρικές τράπεζες, το οποίο επιταχύνθηκε από την «Ημέρα Απελευθέρωσης» τον Απρίλιο. Οπως σχολιάζουν αναλυτές, το ράλι του χρυσού έχει γίνει «ένας καθρέφτης της μειωμένης εμπιστοσύνης στην παλιά χρηματοπιστωτική τάξη».
Την περασμένη εβδομάδα, ο χρυσός ξεπέρασε για πρώτη φορά στην ιστορία τα 4.000 δολ. η ουγγιά, έχοντας καταγράψει ράλι άνω του 50% φέτος, ενώ η τιμή του έχει διπλασιαστεί από το 2024. Αυτό έχει παρασύρει σε ένα ακόμα πιο εκρηκτικό ράλι το παλλάδιο (+60%), το ασήμι (+70%) και την πλατίνα (+85%). Αν και μετά την επίτευξη του ρεκόρ και λόγω της εκεχειρίας που επιτεύχθηκε στη Γάζα, ο χρυσός υποχώρησε ελαφρώς, ωστόσο κατέγραψε την όγδοη συνεχή εβδομάδα ανόδου, με μεγάλους επενδυτικούς οίκους να συνεχίζουν να είναι αισιόδοξοι για τις προοπτικές του κίτρινου μετάλλου (Goldman Sachs, UBS, Jefferies), επισημαίνοντας πως η όποια διόρθωση θα αποτελέσει ευκαιρία για αύξηση των τοποθετήσεων. Η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, ο υψηλότερος πληθωρισμός, το μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο, o εμπορικός πόλεμος του Τραμπ και κυρίως η διαφοροποίηση από τα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία και το δολάριο, αναμένεται να διατηρήσουν ισχυρή τη ζήτηση για επενδύσεις σε χρυσό και για αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες, ενώ οι μειώσεις των επιτοκίων της Fed εκτιμάται πως επίσης θα στηρίξουν το πολύτιμο μέταλλο.Ο χρυσός ωστόσο δεν ήταν πάντα το ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο που είναι σήμερα, έχοντας βιώσει αρκετές περιόδους αστάθειας. Πριν από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο χρυσός ήταν απλώς ένα μέσο σταθεροποίησης των πληρωμών στο πλαίσιο του καθεστώτος σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας του 20ού αιώνα. Μόνο μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν επίσημα να θεωρούν τον χρυσό αξιόλογο ασφαλές καταφύγιο.
Μεταξύ των τελών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, πολλές κεντρικές τράπεζες διατηρούσαν επαρκή αποθεματικά για να στηρίξουν τα νομίσματά τους και να επιτρέψουν τη μετατρεψιμότητα αυτών των νομισμάτων σε χρυσό («Κανόνας του Χρυσού»). Αυτά τα αποθεματικά χρησιμοποιήθηκαν για τη σταθεροποίηση των νομισμάτων και την υποστήριξη του διεθνούς εμπορίου στο πλαίσιο συστημάτων σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920, οι κεντρικές τράπεζες κατείχαν περίπου το 92% όλου του χρυσού.
Η επιβράδυνση της ανάπτυξης, ο υψηλότερος πληθωρισμός και η γεωπολιτική αβεβαιότητα εκτιμάται ότι θα διατηρήσουν ισχυρή τη ζήτηση για χρυσό.
Το Κραχ του 1929 αποδυνάμωσε σημαντικά το διεθνές σύστημα του «Κανόνα του Χρυσού» θέτοντας τις βάσεις για τη μεταπολεμική πολυεθνική συμφωνία του Bretton Woods (1944-1973), η οποία συνέδεσε το δολάριο με τον χρυσό και καθόρισε την ισοτιμία των διεθνών νομισμάτων με το δολάριο. Ετσι, το δολάριο έγινε το κύριο αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο για πολλές χώρες. Το σύστημα ήταν αρχικά επιτυχημένο, αλλά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ένας συνδυασμός ξένης βοήθειας, στρατιωτικών δαπανών και ξένων επενδύσεων προκάλεσε πλεόνασμα δολαρίων ΗΠΑ. Αυτό απείλησε το Bretton Woods λόγω της έλλειψης χρυσού για κάλυψη, και το 1971, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Νίξον ανέστειλε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό στις ΗΠΑ, σηματοδοτώντας το τέλος του συστήματος αυτού.
Στα τέλη του 20ού αιώνα, οι κεντρικές τράπεζες κατέφυγαν σε μαζικές πωλήσεις χρυσού. Πολλές αρχές αφαίρεσαν τον χρυσό από τα αποθεματικά τους λόγω της ασταθούς απόδοσής του και της επιθυμίας τους να εκσυγχρονίσουν τις οικονομίες τους αντικαθιστώντας τον χρυσό με αποθεματικά σε fiat νόμισμα. Με την υποστήριξη των ΗΠΑ, το ΔΝΤ τερμάτισε επίσημα τον ρόλο του χρυσού στο διεθνές νομισματικό σύστημα το 1978, απαγορεύοντας στα μέλη να καθορίζουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες με τον χρυσό. Σε μια σειρά δημοπρασιών μεταξύ 1976 και 1980, το ΔΝΤ πούλησε χρυσό ύψους περίπου 730 τόνων. Το μαζικό sell-off προκάλεσε «βουτιά» της τιμής του χρυσού κατά περισσότερο από 60% από το 1980 έως το 2001.
Ανάκαμψη μετά το 2000
Λίγο μετά τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η επιδείνωση των παγκόσμιων προοπτικών οδήγησε σε μαζική στροφή υπέρ του πολύτιμου μετάλλου. Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 πυροδότησε μια «φυγή προς την ασφάλεια» από τις παραδοσιακές μετοχές και επενδύσεις, ωθώντας τους θεσμούς στην αναζήτηση χρυσού, καθώς οι αρχές αναγνώριζαν όλο και περισσότερο τα οφέλη της διαφοροποίησής του. Το 2010, οι κεντρικές τράπεζες έγιναν καθαροί αγοραστές χρυσού για πρώτη φορά από το 1988, μία τάση που συνεχίστηκε με ρυθμούς-ρεκόρ, ξεπερνώντας μάλιστα τους 1.000 τόνους ετησίως από το 2022 έως και σήμερα, στα υψηλότερα επίπεδα από το 1950.
Μόνο μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν επισήμως να θεωρούν τον χρυσό αξιόλογο ασφαλές καταφύγιο.
Σήμερα, τα παγκόσμια αποθέματα χρυσού των κεντρικών τραπεζών έχουν αυξηθεί σε ένα πρωτοφανές ποσό ύψους 4,8 τρισ. δολ. και τους 36.360 τόνους, με αναλυτές να εκτιμούν πως την 5ετία 2025-2030 θα αγοράζουν πάνω από 1.000 τόνους ετησίως.
«Αντίπαλος» του πολύτιμου μετάλλου η τεχνητή νοημοσύνη
Η αβεβαιότητα είναι η νέα κανονικότητα για αγορές και οικονομία, επισημαίνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, δήλωσε σε ομιλία της την περασμένη εβδομάδα ότι ενώ η παγκόσμια οικονομία προβλέπεται να επιβραδυνθεί «μόνο ελαφρώς» φέτος και του χρόνου, υπάρχουν «ανησυχητικά σημάδια» ότι τα σοκ στις αγορές θα μπορούσαν σύντομα να δοκιμάσουν πλήρως την ανθεκτικότητά της. «Πριν ανασάνουμε όλοι με ανακούφιση, ακούστε το εξής: η ανθεκτικότητα δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί πλήρως. Και υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις ότι η δοκιμασία αυτή πλησιάζει», όπως τόνισε, φέροντας ως σαφή απόδειξη της έντονης ανησυχίας των επενδυτών την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για χρυσό, η τιμή του οποίου «έγραφε ιστορία» την ημέρα της ομιλίας της Γκεοργκίεβα.
Η εντυπωσιακή άνοδος του χρυσού φέτος έχει μεγάλο «αντίπαλο» τη λάμψη των μετοχών του κλάδου της τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες έχουν οδηγήσει τον αμερικανικό δείκτη S&P 500 να καταγράψει το 2025 πάνω από 30 νέα ιστορικά υψηλά, με τις επτά μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου (Magnificent Seven) να είναι «υπεύθυνες» για το μισό ράλι του δείκτη από τα χαμηλά του Απριλίου, το οποίο φτάνει το 35%.
Σύμφωνα με αναλυτές, οι παράλληλες και εντυπωσιακές επιδόσεις των δύο «κατηγοριών» (χρυσός και ΑΙ) αποκαλύπτουν ένα τεράστιο ρήγμα στις αγορές. Οπως σχολιάζει το Barrons, oι μετοχές της τεχνητής νοημοσύνης και οι ισχυρές αποδόσεις τους καθρεφτίζουν την εμπιστοσύνη στην οικονομία και στο ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις θα φέρουν εταιρικά κέρδη και οικονομίες κλίμακας, ενώ το άλμα του χρυσού από την άλλη πλευρά, «προειδοποιεί» για τις αδυναμίες του συστήματος και αντικατοπτρίζει την έλλειψη εμπιστοσύνης.
Οι μετοχές εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης και οι ισχυρές αποδόσεις τους καθρεφτίζουν την εμπιστοσύνη στην οικονομία και στο ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις θα φέρουν εταιρικά κέρδη.
Το ποια άποψη είναι σωστή μόνο ο χρόνος θα δείξει, αλλά προς το παρόν, αξίζει να αναφέρουμε ότι οι προειδοποιήσεις για το ράλι της ΑΙ και για μια ισχυρή διόρθωση στις αγορές προσεχώς αυξάνονται. Το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Fed και η Τράπεζα της Αγγλίας διεμήνυσαν τις τελευταίες ημέρες ότι οι «τεντωμένες» αποτιμήσεις στις αγορές, και ειδικά του κλάδου της ΑΙ, θυμίζουν μέρες της «φούσκας» του dotcom του 2000, επισημαίνοντας τον κίνδυνο διόρθωσης εάν το ευνοϊκό κλίμα αλλάξει ξαφνικά. Ο επικεφαλής της JP Morgan, Τζέιμι Ντάιμον, προειδοποίησε μάλιστα ότι υπάρχει υψηλότερος κίνδυνος σοβαρής διόρθωσης των αμερικανικών μετοχών από ό,τι δείχνει η αγορά αυτή τη στιγμή, εκτιμώντας πως θα μπορούσε να συμβεί τους επόμενους έξι μήνες έως δύο χρόνια.
Από την άλλη, μικρή επιθυμία υπάρχει για να πάει κανείς… κόντρα στο ράλι του χρυσού. Ακόμα και οι αναλυτές που εκτιμούν πως τα ιστορικά υψηλά του πολύτιμου μετάλλου μπορεί να οδηγήσουν σε πιέσεις και σε κατοχύρωση θέσεων βραχυπρόθεσμα (Bank of America), θεωρούν ότι γρήγορα ο χρυσός θα επιστρέψει στον δρόμο της ανόδου «βλέποντας» ακόμα και τα 5.000 δολάρια το επόμενο έτος.
«Ο χρυσός πλέον δεν είναι απλώς ένα αμυντικό περιουσιακό στοιχείο. Σε αυτό το περιβάλλον, αποτελεί την ισχυρότερη εναλλακτική λύση έναντι του δολαρίου και ένα πραγματικό μέτρο της εμπιστοσύνης στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα», σημειώνει o Αλεξ Εμπκαριάν, επικεφαλής του επενδυτικού fund Allegiance Gold, προσθέτοντας ότι ο χρυσός θα συνεχίσει να βρίσκεται σε bull market τα επόμενα πέντε χρόνια.
