Η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) είναι στα χείλη όλων μας αυτόν τον καιρό. Οι εταιρείες ΑΙ έχουν επιδείξει ρυθμούς ανάπτυξης και πολλαπλάσια αποτίμηση που ξεπερνούν πλέον εκείνα των τελευταίων μεγάλων τεχνολογικών κυμάτων των δεκαετιών του 1990 και του 2000. Ωστόσο, αν εξετάσει κανείς τη διακυβέρνησή τους, θα ανακαλύψει μια πολύ σημαντική διαφορά σε σχέση με τους προκατόχους τους: οι σημαντικότεροι «παίκτες» ΑΙ έχουν σημαντικά μη κερδοσκοπικά στοιχεία ενσωματωμένα στην εταιρική τους δομή: η OpenAI έχει σχεδιαστεί ως μη κερδοσκοπική εταιρεία που ελέγχει μια κερδοσκοπική εταιρεία εκμετάλλευσης· η Anthropic είναι μια εταιρεία «κοινωνικού οφέλους» σύμφωνα με το δίκαιο του Ντελαγουέρ· η xAI του Ελον Μασκ είναι μια εταιρεία «κοινωνικού οφέλους» στη Νεβάδα, και η Mistral στη Γαλλία είναι μια «εταιρεία με κοινωνικό στόχο».
Αλλά γιατί οι εταιρείες ΑΙ είναι διαφορετικές; Υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι: Πρώτον, οι δραστηριότητές τους δημιουργούν τεράστιες πιθανές «διαχύσεις» (externalities): μπορούν να αλλάξουν σημαντικά τον κόσμο προς το καλύτερο, αλλά ενέχουν επίσης τεράστιους κινδύνους, σχεδόν υπαρξιακού χαρακτήρα, για την ανθρωπότητα. Δεύτερον, οι δυνατότητες της AI ως εργαλείου, εκτελεστή ή ακόμη και λήπτη αποφάσεων στις ανθρώπινες υποθέσεις αλλάζουν εξαιρετικά γρήγορα, με αποτέλεσμα μόνο όσοι βρίσκονται πολύ κοντά στο γίγνεσθαι της ΑΙ να είναι σε θέση να την κατευθύνουν ή να την περιορίσουν. Τρίτον, αυτός ο γρήγορος ρυθμός αλλαγής, σε συνδυασμό με την υψηλή τεχνική της πολυπλοκότητα, δημιουργεί τεράστιες ασυμμετρίες στην κατανόηση των ζητημάτων μεταξύ των «δημιουργών» της τεχνητής νοημοσύνης μέσα στις επιχειρήσεις και των (μελλοντικών) ρυθμιστικών αρχών απ’ έξω.
Είδαμε πιο πάνω ότι οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης έχουν αποφασίσει να επιλέξουν ένα βαθμό αυτοσυγκράτησης όσον αφορά το κίνητρο του κέρδους. Ωστόσο, οι δομές που επέλεξαν δεν σχεδιάστηκαν για τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Ηταν μάλλον οι μόνες διαθέσιμες στο υφιστάμενο εταιρικό δίκαιο. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει ένα κατάλληλο «πάντρεμα» του στόχου της προστασίας της ανθρωπότητας από αρνητικές συνέπειες της ΑΙ με τον σκοπό της εμπορικής κερδοφορίας που απαιτείται για τις γιγαντιαίες επενδύσεις που απαιτούνται.
Παρόλο που η Ευρώπη έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στη διεθνή ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης (EU AI Act), τα εταιρικά μοντέλα που προσφέρει η Ενωση και τα κράτη-μέλη της είναι ακόμη λιγότερο ευέλικτα από αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών. Για την ακρίβεια, δεν υπάρχει μοντέλο της Ε.Ε. που να αντιμετωπίζει συγκεκριμένα τις ανάγκες διακυβέρνησης της ΑΙ. Επιπλέον, η τεράστια «συστημική» αδυναμία των ρυθμιστικών αρχών να παρακολουθήσουν τις ραγδαίες εξελίξεις δεν έχει ακόμη κατανοηθεί πλήρως. Αυτοί που χαράσσουν την ευρωπαϊκή πολιτική φαίνεται να πιστεύουν ακόμη ότι μπορούν να διαχειριστούν τους τεράστιους και ιδιότυπους κινδύνους που σχετίζονται με την ΑΙ, χρησιμοποιώντας παραδοσιακά ρυθμιστικά εργαλεία και θεσμούς.
Ολα τα παραπάνω σηματοδοτούν μια μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα. Η χώρα μας μπορεί να «περάσει μπροστά» στην πρώτη ευρωπαϊκή θέση, δημιουργώντας ένα περιβάλλον διακυβέρνησης ικανό να προσελκύσει εταιρείες ΑΙ, τόσο από την Ε.Ε. όσο και από μη ευρωπαϊκές χώρες, που επιδιώκουν να αποκτήσουν ένα ευρωπαϊκό «πάτημα».
Οι σημαντικότεροι «παίκτες» ΑΙ έχουν σημαντικά μη κερδοσκοπικά στοιχεία ενσωματωμένα στην εται- ρική τους δομή.
Σε συνδυασμό με τα απαραίτητα οικονομικά κίνητρα και με ένα σχέδιο για την υλοποίηση αναγκαίων υποδομών (που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη και χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από προγράμματα της Ε.Ε.), ένα ειδικά σχεδιασμένο «προκατασκευασμένο» (pre-pack) καθεστώς εταιρικής διακυβέρνησης, πτώχευσης/αναδιοργάνωσης και επίλυσης διαφορών για τις εταιρείες ΑΙ θα ενίσχυε σημαντικά τις άμεσες επενδύσεις στη χώρα. Οι επενδύσεις αυτές θα συνεισέφεραν υψηλή προστιθέμενη αξία.
Επιπλέον, η Ελλάδα θα ήταν σε θέση να διαμορφώσει τις μελλοντικές ρυθμιστικές κινήσεις της Ε.Ε. και, ως εκ τούτου να βρεθεί στο κέντρο σημαντικών πολιτικοοικονομικών εξελίξεων. Τέλος, μια τέτοια πορεία θα είχε, με την πάροδο του χρόνου, ένα σημαντικά θετικό αντίκτυπο και στη δημιουργία εγχώριων δεξιοτήτων υψηλής αξίας, σε σημαντικές αλλαγές στη ρυθμιστική κουλτούρα και τεχνογνωσία και σε πολλούς άλλους τομείς.
Η θετική φήμη και η αξιοπιστία της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης μέσα και έξω από την Ελλάδα βασίστηκαν εν μέρει στην επιδέξια μόχλευση νέων τεχνολογιών για τη βελτίωση της ζωής των Ελλήνων. Τώρα αναζητεί τρόπους για να αυξήσει τις άμεσες επενδύσεις στην οικονομία σε τομείς άλλους από τα ακίνητα και τον τουρισμό, που προσθέτουν λίγη αξία στην ευρύτερη οικονομία και έχουν αρκετές αρνητικές επιπτώσεις. Αυτή μπορεί να είναι η μεγάλη μας ευκαιρία!
*Ο κ. Στίλπων Νέστωρ, Senior Fellow, European University Institute, είναι ειδικός σε θέματα εταιρικής διακυβέρνησης.
