Ηταν 27 Ιανουαρίου 2025. Μια καταιγίδα έπληξε το χρηματιστήριο: η κινεζική εταιρεία Deepseek ανακοίνωσε ότι μπορούσε στην τεχνητή νοημοσύνη να ανταγωνιστεί τις δυνατότητες της αμερικανικής OpenAI, με αλγορίθμους που απαιτούν λιγότερη υπολογιστική ισχύ. Μια εταιρεία που δεν έχει προφανή σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη, τουλάχιστον για τον απλό άνθρωπο, έχασε περίπου το 17% της αξίας της σε μια νύχτα: ήταν η μετοχή της Nvidia, ενός κατασκευαστή ημιαγωγών. Γιατί; Επειδή οι πιο αποδοτικοί αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης χρειάζονται λιγότερους ημιαγωγούς, λιγότερα δεδομένα και, φυσικά, λιγότερη μνήμη στα κέντρα δεδομένων. Οι ημιαγωγοί είναι στενότατα συνδεδεμένοι με την τεχνητή νοημοσύνη. Σήμερα, λίγους μήνες αργότερα, η ακόμη ταχύτερη ανάπτυξη της ΑΙ ωθεί τη χρηματιστηριακή αξία εταιρειών ημιαγωγών σε νέα υψηλά.
Διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο σε πολλούς άλλους τομείς της οικονομίας. Στις αρχές του 2020, μήνες μετά την εκδήλωση της πανδημίας COVID-19, είδαμε τεράστιες καθυστερήσεις στην κατασκευή και παράδοση μιας σειράς προϊόντων, όπως έξυπνα τηλέφωνα και υπολογιστές, αυτοκίνητα, πλυντήρια ρούχων, ρολόγια. Το πρόβλημα ήταν ότι όλα στηρίζουν τη λειτουργία τους σε ημιαγωγούς! Το κλείσιμο εργοστασίων παραγωγής ημιαγωγών στην Ασία και η απαγόρευση πωλήσεων ημιαγωγών από τις ΗΠΑ στη Huawei, που συνέβη παράλληλα, ήταν δύο από τους κύριους λόγους αυτής της τεράστιας αναταραχής των αγορών.
Αυτό το φαινόμενο έχει τις ρίζες του σ’ ένα παλαιότερο πρόβλημα: την εξάρτηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού από έναν περιορισμένο αριθμό εταιρειών, κυρίως ασιατικών. Ηδη, το 2013, η Ευρωπαία επίτροπος Νέλι Κρος έθεσε στόχο την αύξηση της παραγωγής ημιαγωγών στην Ευρώπη από 10% σε 20%. Σήμερα βρισκόμαστε σε παρόμοια κατάσταση.
Η ανάγκη αύξησης της παραγωγής στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ έγινε σαφής και επείγουσα. Για να την αντιμετωπίσουν, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν το Chips Act τον Αύγουστο του 2022 και η Ε.Ε. το δικό της Chips Act τον Σεπτέμβριο του 2023, με στόχο τον επαναπατριστεί η κατασκευή ημιαγωγών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, προκειμένου να διατηρηθεί ένας καλύτερος στρατηγικός έλεγχος.
Αυτή η εξέλιξη είναι εξαιρετικά σημαντική και για την Ελλάδα. Γιατί στην πατρίδα μας έχουμε πυλώνες πάνω στους οποίους μπορούμε να χτίσουμε. Λίγο μετά το 2000 ένας μικρός αριθμός πολύ δυναμικών εταιρειών δημιούργησε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο οικοσύστημα, επικεντρωμένο στον σχεδιασμό ημιαγωγών. Το οικοσύστημά μας, το οποίο αποτελείται από περίπου 30 εταιρείες, από μικρές νεοφυείς μέχρι μεγάλες πολυεθνικές, οι οποίες εκπροσωπούνται από την Ενωση Εταιρειών Αναδυόμενων Τεχνολογιών (Hellenic Emerging Technologies Industries Association – HETiA) δεν είναι μοναδικό, αλλά ανταγωνίζεται με επιτυχία στις παγκόσμιες αγορές.
Τουναντίον, δεν έχουμε εθνική παρουσία στην κατασκευή «κλασικών» ημιαγωγών (π.χ. επεξεργαστών, μνήμης, κυκλωμάτων Wifi, bluetooth, 5G). Αυτή η αγορά είναι ενοποιημένη και είναι δύσκολο να διεισδύσει μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, γιατί οι επενδύσεις είναι της τάξης των πολλών δισεκατομμυρίων. Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι ημιαγωγοί ίδιοι. Εκτός από τους «κλασικούς», χρειαζόμαστε ορισμένους εξειδικευμένους σε μικρές ποσότητες, τις οποίες οι μεγάλοι κατασκευαστές δεν έχουν το οικονομικό ενδιαφέρον ή την ευελιξία να κατασκευάσουν. Κάθε μέρα εμφανίζονται νέες ανάγκες και δημιουργούνται νέα τμήματα της αγοράς, όπως ημιαγωγοί πολύ υψηλής συχνότητας ή οπτικοί βιοαισθητήρες.
Λίγο μετά το 2000 ένας μικρός αριθμός πολύ δυναμικών εταιρειών δημιούργησε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο ελληνικό οικοσύστημα σχεδιασμού ημιαγωγών.
Εδώ πρέπει να βρούμε τον δρόμο μας. Η Ελλάδα βασιζόμενη στη γνώση της αγοράς της βιομηχανίας μας και σε δεξιότητες που έχουν αναπτύξει τα ερευνητικά ινστιτούτα μας, όπως ο «Δημόκριτος» και το ΙΤΕ και τα πανεπιστήμιά της, μπορεί να διεισδύσει σε εξειδικευμένες ή μη ενοποιημένες αγορές. Πρέπει επίσης να είμαστε σε θέση να κατασκευάζουμε, να συσκευάζουμε και να τεστάρουμε ορισμένες οικογένειες ημιαγωγών και περιφερειακών συστημάτων.
Στο πλαίσιο μιας εθνικής σύμπραξης, της Hellenic Chip Competence Centre (HCCC) που συνδέει βιομηχανία και ακαδημία, ένα πιλοτικό έργο χρηματοδοτούμενο από το υπουργείο Ανάπτυξης και από το ευρωπαϊκό Chips Act ξεκίνησε την 1η Ιουνίου 2025. Εχει σκοπό να βελτιστοποιήσει το ελληνικό οικοσύστημα ημιαγωγών. Αυτό το έργο είναι ο σπόρος για το μέλλον. Θα χρειαστούν πολύ μεγαλύτερες και καλά στοχευμένες επενδύσεις, βασισμένες και σε συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, για την περαιτέρω ενίσχυση των εθνικών δυνατοτήτων σχεδιασμού και την ανάπτυξη παραγωγικών δυνατοτήτων. Η επιτυχία μιας τέτοιας πρωτοβουλίας θα σημαίνει συμμετοχή σε στρατηγικές αλυσίδες αξίας υψηλής τεχνολογίας. Είναι στρατηγικές, γιατί οι ημιαγωγοί δεν είναι απλώς μια ακόμη τεχνολογία. Είναι ο πυλώνας της ψηφιοποίησης της ζωής μας: από την τεχνητή νοημοσύνη έως το μελλοντικό Διαδίκτυο που θα τους χρησιμοποιεί παντού, από τη γεωργία, τη βιομηχανία, τις μεταφορές, την ιατρική και τόσους άλλους τομείς.
*Ο κ. Εμμανουήλ Ζερβάκης είναι πρόεδρος HETiA (Hellenic Emerging Technology Industry Association), HCCC (Hellenic Chip Competence Center).
*Ο κ. Γιάννης Κικίδης είναι αντιπρόεδρος HCCC.
*Ο κ. Γιώργος Κοτρώτσιος είναι αντιπρόεδρος HCCC.
