Τεστ κοπώσεως πέρασαν –και απέτυχαν– βασικές υποδομές ορισμένων νησιωτικών δημοφιλών προορισμών αυτό το καλοκαίρι. Από τον βιολογικό καθαρισμό στη Σκάλα της Πάτμου έως τον βιολογικό καθαρισμό στον Πλατύ Γιαλό της Μυκόνου και από τις διακοπές ρεύματος σε πολλά νησιά έως τα προβλήματα στη συλλογή και διαχείριση απορριμμάτων σε μικρά και μεγάλα νησιά, η λίστα με τις αστοχίες που επηρεάζουν αρνητικά την εμπειρία των επισκεπτών αλλά και την καθημερινή ζωή των τοπικών κοινωνιών είναι μεγάλη.
Περιλαμβάνει ακόμη τις καθυστερήσεις και τον συνωστισμό σε παρωχημένες λιμενικές υποδομές, τις καθυστερήσεις στις πτήσεις εξαιτίας της απουσίας σύγχρονων συστημάτων, αλλά και ικανού αριθμού ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, τις εναπομείνασες παράνομες χωματερές για τις οποίες η Ελλάδα πληρώνει –αν και μειωμένα πλέον– πρόστιμα, προβλήματα στάθμευσης τουριστικών λεωφορείων, μεγάλων και μικρών που επιβαρύνουν το κυκλοφοριακό σε πεπερασμένα οδικά δίκτυα όπως της Σαντορίνης και της Μυκόνου, αλλά ακόμη και της πρωτεύουσας.
Η κεντρική κυβέρνηση, οι περιφέρειες, αλλά και οι δήμοι επιχειρούν –οι τελευταίοι άλλοτε με επιτυχία, άλλοτε με αργούς ρυθμούς και άλλοτε ανεπιτυχώς– να σχεδιάσουν, να ωριμάσουν μελετητικά και διαγωνιστικά και να εξασφαλίσουν χρηματοδοτήσεις για τη βελτίωση και την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών. Ωστόσο, οι αυξημένες τουριστικές ροές των τελευταίων ετών αλλά και τα προβλήματα που επιφέρει η κλιματική κρίση, όπως η λειψυδρία, συχνά προσπερνούν την ταχύτητα με την οποία κινείται η ανάπτυξη και η συντήρηση των υποδομών. Οσοι ασχολούνται με την ελληνική περιφέρεια αναφέρουν συχνό πρόβλημα την αδυναμία των μικρών συνήθως δήμων να προχωρήσουν τα έργα, παρά την ύπαρξη χρηματοδοτήσεων. «Υπάρχουν κονδύλια που δεν μπορούν να απορροφηθούν λόγω της αργής ταχύτητας και της ανεπαρκούς ωρίμανσης με την οποία κινούνται οι συχνά υποστελεχωμένοι και χωρίς σχετική τεχνογνωσία δήμοι», σημειώνουν οι ίδιες πηγές.
Αλλά ο τουρισμός είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για την εθνική και τις τοπικές οικονομίες για να αφεθεί σε μια λογική «οι καλοί παντού χωράνε». Το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων ΙΝΣΕΤΕ, στo πλαίσιο της μελέτης για τη στρατηγική του ελληνικού τουρισμού και τα σχέδια δράσης για την ανάπτυξη 36 προορισμών ανά τη χώρα, κατέθεσε λεπτομερείς προτάσεις για επενδύσεις σε υποδομές, με αρχική κοστολόγηση και για το πώς θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από ΤΑΑ και ΕΣΠΑ.
Οσοι ασχολούνται με την περιφέρεια αναφέρουν ως συχνό πρόβλημα την αδυναμία των μικρών συνήθως δήμων να προχωρήσουν τα έργα, παρά την ύπαρξη χρηματοδοτήσεων.
Οι προτάσεις αυτές είναι κατηγοριοποιημένες ανά περιφέρεια και στρατηγικές κατευθύνσεις, με σχετική πρόταση ως προς την προτεραιοποίησή τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από τις 963 προτάσεις για επενδύσεις σε υποδομές που εστιάζουν στον τουρισμό, περιλαμβάνονται και 402 προτάσεις ευρύτερου ενδιαφέροντος (π.χ. οδικά έργα, συγκοινωνίες, λιμενικά έργα, αστικές αναπλάσεις, μέσα μαζικής μεταφοράς κ.λπ.), οι οποίες προσφέρουν σημαντικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες και συμβάλλουν ταυτόχρονα σε μια βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη, αναφέρει στην «Καθημερινή» ο γενικός διευθυντής του ΙΝΣΕΤΕ, Ηλίας Κικίλιας.
«Η διατήρηση της πολύ υψηλής θέσης που κατέχει ο ελληνικός τουρισμός στην παγκόσμια αγορά προϋποθέτει το τουριστικό προϊόν να είναι διεθνώς ανταγωνιστικό και οι προορισμοί να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των επισκεπτών μας και φυσικά των κατοίκων τους», σημειώνει, προσθέτοντας πως «ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα αποτελούν την αναγκαία και επαρκή συνθήκη».
Με τις επενδύσεις που έχουν γίνει από τον ιδιωτικό τομέα σε μεγάλες ξενοδοχειακές και άλλες υποδομές την τελευταία δεκαετία να προσμετρούνται σε πολλά δισ. ευρώ, οι επιχειρήσεις αλλά και οι επισκέπτες της χώρας και κυρίως οι κάτοικοί της χρειάζονται και «επάρκεια και ποιότητα των δημόσιων υποδομών που αφορούν καίριους τομείς, όπως είναι η ύδρευση, η αποχέτευση, η ενέργεια, τα απορρίμματα, οι συγκοινωνίες και η υγεία», εξηγούν από το ΙΝΣΕΤΕ. «Κομβική σημασία έχει η ασάφεια των χρήσεων γης, ιδιαίτερα στις εκτός σχεδίου περιοχές, που οφείλεται στην έλλειψη ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού», επισημαίνει ο Ηλίας Κικίλιας. «Οι δημόσιες υποδομές μάλιστα είναι αυτές που σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν εκτός από την ποιότητα της ζωής των κατοίκων και την ποιότητα και ελκυστικότητα του κάθε προορισμού που, ως γνωστόν, αποτελεί τη βασική επιλογή του επισκέπτη, μετά την οποία έπονται οι επιλογές για διαμονή, εστίαση, δραστηριότητες κ.λπ. Η κλιματική αλλαγή θέτει νέες ανάγκες και προτεραιότητες για την αντιμετώπιση των συχνότερων έντονων καιρικών φαινομένων, για τα οποία οι υπάρχουσες υποδομές συχνά αποδεικνύονται ανεπαρκείς».
Οι δημόσιες υποδομές είναι αυτές που σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν εκτός από την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την ποιότητα και ελκυστικότητα του κάθε προορισμού.
Ο γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων υπογραμμίζει ότι «για να διατηρήσει την ισχυρή του θέση το τουριστικό οικοσύστημα και να διευρύνει τη δραστηριότητά του στον χώρο και τον χρόνο, χρειάζεται στρατηγική, σχέδιο, οργάνωση, διακυβέρνηση προορισμών και υποδομές. Η επέκταση της σεζόν και η ανάδειξη νέων προορισμών που θα απορροφήσουν ένα μέρος της ζήτησης από τους πιο δημοφιλείς, εκτός από τα παραπάνω προσκρούουν επίσης και στην υπερφορολόγηση του προϊόντος. Η ανορθολογική φορολόγηση σε συνδυασμό με τα αυξημένα κόστη λειτουργίας επιβαρύνουν τις πιο αδύναμες επιχειρήσεις ιδιαίτερα –αλλά όχι μόνο– στους λιγότερο δημοφιλείς προορισμούς, οδηγούν σε συρρίκνωση της σεζόν, αποδυναμώνουν τα κίνητρα για επενδύσεις και καθηλώνουν τις αποδοχές των εργαζομένων», εκτιμά.
Λόγω της καθυστέρησης των δήμων στην απορρόφηση κονδυλίων και την εκτέλεση τελικά των έργων υποδομών, ορισμένες πλευρές μιλούν πλέον για την ανάγκη δημιουργίας μιας κεντρικής ή μιας ανά περιφέρεια υπηρεσίας ή μηχανισμού σχεδιαστικής και μελετητικής ωρίμανσης έργων που θα μπορέσουν να βοηθήσουν τους δήμους στην επιτάχυνση της όλης διαδικασίας.
Τα λύματα σε Πάτμο, Μύκονο και τι προτείνει η Σύμη
Η Μύκονος και η Πάτμος, δύο από τα δημοφιλέστερα διεθνώς νησιά της Ελλάδας, έγιναν τις τελευταίες ημέρες αρνητικοί πρωταγωνιστές της δημοσιότητας εξαιτίας της κατάστασης ή και της διαχείρισης κρίσιμων υποδομών, όπως των υγρών αποβλήτων και της ύδρευσης.
Στη Μύκονο στον Πλατύ Γιαλό σημειώθηκε υπερχείλιση αγωγού αποχέτευσης. Ο πρόεδρος της εκεί δημοτικής επιχείρησης ύδρευσης μιλώντας πριν από λίγες μέρες στην «Καθημερινή», απέδωσε το πρόβλημα σε πτώση της τάσης του ηλεκτρικού ρεύματος, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να σταματήσει να λειτουργεί το αυτόματο σύστημα υπολογισμού της στάθμης των λυμάτων. Λόγω της δυσλειτουργίας, δεν δόθηκε αυτόματα σήμα να ενεργοποιηθεί το αντλιοστάσιο και υπερχείλισε ο αγωγός αποχέτευσης. «Δεν οφείλεται σε μηχανική βλάβη η υπερχείλιση. Εχουμε συντηρήσει το δίκτυο και όλα τα αντλιοστάσια στο νησί. Είναι πρόβλημα της ΔΕΗ», υπογράμμισε, προσθέτοντας πως η δημοτική αρχή έσπευσε απευθείας να αποκαταστήσει τη ζημιά.
Λίγη σημασία βέβαια έχουν αυτά για όσους είχαν την εμπειρία να δουν τα λύματα να αναβλύζουν. Η Μύκονος, από τα πιο πολυσύχναστα νησιά, έχει υποστεί κι άλλες φορές ανάλογες καταστάσεις, πότε στον Ορνό και πότε στο Παλιό Λιμάνι.
Από τις 281 εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων που έχουν καταγραφεί για οικισμούς άνω των 2.000 κατοίκων, οι 40, δηλαδή το 14%, δυσλειτουργούν.
Αλλά και στην Πάτμο, ένα μικρό νησί, που αναδεικνύεται όμως τα τελευταία χρόνια διεθνώς ως κορυφαίος ελληνικός προορισμός, οι επισκέπτες και η τοπική κοινωνία γνώρισαν φέτος το διπλό χτύπημα της βλάβης του βιολογικού καθαρισμού, που έστειλε τα ακάθαρτα υγρά απόβλητα απευθείας στη θάλασσα στις δυτικές ακτές του νησιού, μακριά ευτυχώς από τις δημοφιλείς παραλίες, αλλά και του λασπωμένου νερού που έτρεχε από τις βρύσες πολλών κατοικιών.
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα εκτιμήσεις, τα δύο περιστατικά δεν συνδέονται και τα σκούρα νερά από τις βρύσες αποδίδονται σε άντληση ιζημάτων από τις δεξαμενές ύδρευσης. Ομως η Πάτμος διαθέτει και μονάδες αφαλάτωσης και φράγμα με το οποίο έχει δημιουργηθεί ταμιευτήρας νερού, δημιουργώντας εύλογες απορίες για τις αιτίες του προβλήματος.
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που δημοσίευσε η «Καθημερινή» πριν από μερικές μέρες, από τις 281 εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων που έχουν καταγραφεί (για οικισμούς άνω των 2.000 κατοίκων), οι 40, δηλαδή το 14%, παρουσιάζουν προβλήματα και δυσλειτουργούν. Οι περισσότερες εξ αυτών βρίσκονται σε τουριστικές περιοχές. Οι προθεσμίες που έχει θέσει η ευρωπαϊκή επιτροπή για τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων σε αυτού του μεγέθους οικισμούς έχουν παρέλθει χωρίς πλήρη συμμόρφωση. Η χώρα, η οποία έχει ήδη πληρώσει βαριά πρόστιμα για τον λόγο αυτό, καλείται τώρα μέχρι το 2035 να εγκαταστήσει βιολογικούς και στους οικισμούς άνω των 1.000 κατοίκων.
Ο υπολογισμός των αναγκών κάθε οικισμού, βέβαια, με βάση τους κατοίκους του, πρόκειται για άσκηση που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, καθώς κατά τους καλοκαιρινούς μήνες νησιά που έχουν μόνιμους κατοίκους 2.000 ή 3.000 άτομα, καλούνται να εξυπηρετήσουν 15.000 και 20.000 επισκέπτες. Ετσι, κάποιοι δήμοι αναζητούν πρόσθετη χρηματοδότηση για να μπορέσουν να στηρίξουν τα νησιά τους. Ο δήμαρχος Σύμης ζήτησε άδεια από το υπουργείο Εσωτερικών ώστε να επιβάλει τέλος 3 ευρώ στους επισκέπτες της μιας ημέρας. Το νησί δέχεται από 1.000 έως και 5.000 ημερήσιους επισκέπτες και περί τους 300.000 επισκέπτες ετησίως που δεν διανυκτερεύουν, αλλά δοκιμάζουν τα όρια αντοχής των υποδομών του. Ο δήμαρχος Ελευθέριος Παπακαλοδούκας έχει δηλώσει ξεκάθαρα στην «Καθημερινή» ότι «στόχος μας είναι να μην επιβαρύνουμε άλλο τους κατοίκους και την τοπική κοινωνία με τα έξοδα που απαιτούνται για την υποστήριξη των περισσότερων από 300.000 ετησίως ημερήσιων επισκεπτών του νησιού».
