Στο προηγούμενο άρθρο την περασμένη Κυριακή είχαμε μείνει στην περίοδο της ΕΤΑ, η οποία εισήγαγε για πρώτη φορά την έννοια της Σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (PPP), τον πρόδρομο της σημερινής ΣΔΙΤ.
Με ιδιωτικά κεφάλαια και διαχείριση και διαφανείς όρους, λοιπόν, εκσυγχρονίστηκαν οι οργανωμένες ακτές του ΕΟΤ Αλίμου / Βούλας / Βάρκιζας. Μείζονες επενδύσεις αναπτύχθηκαν στην αξιοποίηση και στον εκσυγχρονισμό των μαρινών Φλοίσβου, Ζέας, ενώ κατασκευάστηκε η νέα μαρίνα του ΣΕΦ στο Φάληρο.
Τα παραπάνω ήταν μέρος του σχεδίου «Ολυμπιακή Τουριστική Υποδομή», που περιλάμβανε ακόμη:
• Δημιουργία θεματικού πάρκου αρχαίας μυθολογίας σε συνεργασία και μελέτη του Park Asterix, με λεπτομερές business plan και concept εξ ολοκλήρου από τη γαλλική θεματική εταιρεία.
• Ανάπτυξη με ΣΔΙΤ συνεδριακού κέντρου στο κτίριο Saarinen του Ανατολικού Αεροδρομίου στο Ελληνικό που δημοπρατήθηκε ενώ δεν ολοκληρώθηκε και έκτοτε η Αθήνα δεν αξιώθηκε να αποκτήσει σοβαρές συνεδριακές υποδομές.
• Συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα για την αξιοποίηση του Ξενοδοχείου – Σχολής Τουριστικών Επαγγελμάτων στην Ανάβυσσο (αναγγέλθηκε μόλις πρόσφατα, 25 χρόνια μετά).
• Εκπόνηση χωροταξικής μελέτης του αεροδρομίου του Ελληνικού σε συνεργασία με το εργαστήριο ΕΜΠ του καθηγητή Βασερχόφεν.
Για τα παραπάνω αναπτύχθηκε εκτενής και εξαντλητική διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, που οδήγησε σε μνημόνια κατανόησης και αντισταθμιστικών οφελών με την τοπική αυτοδιοίκηση, τα οποία στη συνέχεια ξεχάστηκαν.
Η αντίδραση των πολιτικών, πελατειακών συντεχνιών στην αυτοδιοίκηση, ο περιβαλλοντικός και πολεοδομικός ακτιβισμός μερίδας της Αριστεράς στον ακαδημαϊκό χώρο, ενθαρρύνθηκαν από την αντιπολίτευση της Ν.Δ., η οποία υιοθέτησε όλους τους χαρακτηρισμούς περί «αμαρτωλής ΕΤΑ» και «ξεπουλήματος» σε μια προφανή έκρηξη κρατισμού, στην προσπάθεια να μην επηρεαστούν οι επερχόμενες εκλογές που όλα έδειχναν ότι θα τις κέρδιζε. Αντίσταση στον νεωτερισμό εμφάνιζε και το «βαθύ» ΠΑΣΟΚ λόγω των άρρηκτων δεσμών του με την πελατειακή αυτοδιοίκηση.
Ελάχιστες ήταν οι υποστηρικτικές φωνές του πολιτικού συστήματος. Εκτός των εκσυγχρονιστών υπουργών της κυβέρνησης και φιλελεύθερων πολιτικών της Ν.Δ. (αναφέρομαι ονομαστικά μόνο στον αείμνηστο Κωνσταντίνο Μητσοτάκη), οι υπόλοιποι σιωπούσαν ή αντιστέκονταν. Οι αντιδράσεις έφτασαν στην απόπειρα ποινικοποίησης όλων των προσπαθειών για τον εκσυγχρονισμό της περιουσίας του ΕΟΤ. Αποτέλεσμα, 60 ποινικές υποθέσεις οδηγήθηκαν στο ακροατήριο και όλες έληξαν με ομόφωνες αθωωτικές αποφάσεις.
Αντίθετα με το ευρύτερο πολιτικό και αυτοδιοικητικό σύστημα που τρεφόταν από τον ΕΟΤ-επιχειρηματία (ο τελευταίος κρατικός τουριστικός επιχειρηματίας μετά την αλλαγή στη Σοβιετική Ενωση!), οι αγορές αγκάλιασαν την προσπάθεια ανοίγματος της περιουσίας του ΕΟΤ στον ιδιωτικό τομέα.
Η ιστορική «Ωκεανίδα» της Βουλιαγμένης, ιδιοκτησίας ΕΟΤ, είχε μισθωθεί έναντι 1.000 ευρώ τον μήνα έως το 2015.
Τέλη του 2003, η ΕΤΑ ετοίμασε φάκελο εισαγωγής στο Χρηματιστήριο. Στην επίσημη παρουσίαση της εταιρείας και της στρατηγικής της, το ζητούμενο ποσό των 800 εκατ. ευρώ για το 25% των μετοχών της εταιρείας υπερκαλύφθηκε δύο φορές με προεγγραφές μόνο των θεσμικών επενδυτών. Ηταν όμως αργά. Οι εκλογές του Μαρτίου του 2004 ανέστειλαν τα πάντα, απόδειξη του ότι ο κρατισμός τέμνει οριζόντια το σύνολο του πολιτικού συστήματος.
Και όμως, εάν αυτό είχε συμβεί, η διαχείριση της δημόσιας περιουσίας θα είχε υποβληθεί στη βάσανο του δημόσιου ελέγχου, αποκλείοντας οριστικά τα μικροσυμφέροντα και τις εξυπηρετήσεις όσων είχαν μάθει να λυμαίνονται τη δημόσια περιουσία. Ενα παράδειγμα αρκεί. Η ιστορική «Ωκεανίδα» της Βουλιαγμένης, ιδιοκτησίας ΕΟΤ, είχε μισθωθεί έναντι 1.000 ευρώ τον μήνα μέχρι το 2015. Κυρίως όμως, η χρηματιστηριακή αξία θα αποτελούσε μέτρο αναφοράς (benchmark) και παράδειγμα αποτίμησης της δημόσιας περιουσίας και δεν θα είχαμε οδηγηθεί στη σπασμωδική ανάθεση της διαχείρισής της στους δανειστές και στις άνευ αντικρίσματος αναφορές σε ποσά όπως τα 50 δισ. εν μέσω κρίσης για μια περιουσία σχολάζουσα και άοπλη από χωροταξικά όπλα και εργαλεία.
Παράδειγμα είναι και το Ελληνικό. Από τη δημοπράτηση έως την έναρξη της υλοποίησης χρειάστηκαν οκτώ χρόνια και δεκάδες αλλαγές πορείας, διότι από το 2004 έως και τα χρόνια που ξέσπασε η κρίση ουδείς ασχολήθηκε με την ολοκλήρωση του προολυμπιακού σχεδιασμού.
Αποτέλεσμα, το σημαντικό περιουσιακό στοιχείο ελλείψει σχεδίου να βγει άρον άρον στις αγορές. Δείγμα πανικού, και στη συνέχεια χρειάστηκε μια δεκαπενταετία ωρίμανσης.
Η αδράνεια της μεταολυμπιακής περιόδου ανέδειξε την αδυναμία εκμετάλλευσης του momentum από το Olympic brand Athens 2004. Στέρησε από τον τουρισμό ένα συνεκτικό αναπτυξιακό μοντέλο το οποίο θα συνέβαλλε στη βιώσιμη ανάπτυξη συμπαρασύροντας πολλούς τομείς της εθνικής οικονομίας, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα εκεί που υπήρχε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και μάλιστα πριν ξεθωριάσει η εικόνα της ολυμπιακής επιτυχίας.
Αντιθέτως, η χώρα με αυτοϊκανοποίηση βάδιζε στον τοίχο της πλαστής καταναλωτικής ανάπτυξης.
Η τουριστική οικονομία θα ήταν μια σημαντική συνιστώσα ενός ανταγωνιστικού μοντέλου. Κοντολογίς ίσως είχαμε αποφύγει το «κουκούλωνε και τρέναρε»* των τελευταίων ημερών της Πομπηίας πριν από τον επερχόμενο γκρεμό της κρίσης.
Οι πρώτες προσπάθειες της επανεκκίνησης της αξιοποίησης της περιουσίας του ΕΟΤ γίνονται την τελευταία πενταετία. Είκοσι χρόνια χάθηκαν για να ξαναγυρίσουμε στις εργοστασιακές ρυθμίσεις του 2003.
Ελπίζω τώρα που η επανεκκίνηση διαφημίζεται και το ενδιαφέρον σοβαρών επενδυτών φαίνεται τόσο έντονο, αυτό το κείμενο να συμβάλει στον αναστοχασμό γύρω από τις χαμένες ευκαιρίες που κράτησαν τη χώρα πίσω.
* Μαρτυρία από το βιβλίο του Γιάννη Βούλγαρη «Στην άκρη του γκρεμού – Ελλάδα 2012-2019».
*Ο κ. Τάσος Χωμενίδης είναι δρ πολιτικός μηχανικός (ο πρώτος διευθύνων σύμβουλος της ΕΤΑ, 1999-2004).
