Τα χαρτιά της για τις πρώτες κυβερνητικές αποφάσεις όσον αφορά το φιλόδοξο και καινοτόμο μέτρο της κοινωνικής αντιπαροχής ανοίγει η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Δόμνα Μιχαηλίδου, ξεκαθαρίζοντας ότι σε πρώτη φάση τουλάχιστον 10 ακίνητα ή οικόπεδα του Δημοσίου θα δοθούν προς αξιοποίηση. Η κ. Μιχαηλίδου, πέντε μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, από τη θέση της υπουργού αυτή τη φορά, ξεκαθαρίζει αφενός ότι η προστασία των ευάλωτων συμπολιτών μας είναι βασικός προορισμός του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, αφετέρου ότι κάθε δράση απαντά άμεσα και στις δημογραφικές προκλήσεις. Παραδέχεται ότι οι αυξήσεις στα επιδόματα δεν ήρθαν, δηλώνει όμως εμμέσως πως όλες οι εξαγγελίες θα εφαρμοστούν και αποκαλύπτει τους σχεδιασμούς της για το φθινόπωρο, με αιχμή το πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης για παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές.
– Εχετε μιλήσει πολύ για την κοινωνική αντιπαροχή ως εργαλείο αντιμετώπισης της στεγαστικής κρίσης. Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες του μέτρου και σε ποια φάση βρίσκεται το σχέδιο νόμου;
– Μέσα στην εβδομάδα που μας πέρασε καταθέσαμε το νομοσχέδιο για την κοινωνική αντιπαροχή. Το είχαμε εξαγγείλει εδώ και κάποιους μήνες και το δουλέψαμε πολύ, μελετώντας το στη λεπτομέρειά του. Με την ψήφισή του εγκαινιάζεται μια ριζικά νέα στεγαστική πολιτική, πιο ευέλικτη και αποτελεσματική.
– Τι είναι η κοινωνική αντιπαροχή;
– Είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για τη δημιουργία ενός αξιόλογου αποθέματος κοινωνικών κατοικιών που θα διατίθενται με χαμηλό, κοινωνικό μίσθωμα σε ευάλωτα και οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά. Είναι ένα έργο μακράς πνοής που σχεδιάστηκε για να κεντρίσει το ενδιαφέρον των επενδυτών, να αξιοποιηθούν ακίνητα του Δημοσίου, να αυξηθεί το οικιστικό απόθεμα και να δημιουργηθεί ένα εθνικό απόθεμα κοινωνικών κατοικιών. Πρόκειται για μια πρωτοποριακή σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με κύριο φορέα υλοποίησης το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Με δύο λόγια: Οικόπεδα του Δημοσίου θα παραχωρούνται σε ιδιώτες ανάδοχους για την ανέγερση σπιτιών με την υποχρέωση τουλάχιστον το 30% των ανεγερθεισών οικιών να προορίζεται για κοινωνική κατοικία. Πρόκειται για μια νέα μορφή κοινωνικής κατοικίας που θα αποτελεί μέρος σύγχρονων κτιρίων και θα εκχωρείται για εκμίσθωση μόνο σε δικαιούχους κοινωνικής κατοικίας. Μέσω της διυπουργικής επιτροπής στεγαστικής πολιτικής, έχουμε αρχικά ως στόχο να καταλήξουμε σε τουλάχιστον δέκα μεγάλα εμβληματικά οικόπεδα ή ακίνητα του Δημοσίου, ιδιοκτησίες διαφορετικών υπουργείων, τα οποία θα διατεθούν για τον σκοπό αυτό.
– Η προστασία της ευαλωτότητας είναι βασικός πυλώνας του υπουργείου σας. Τι σημαίνει για εσάς προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και πώς σκοπεύετε να την ενισχύσετε;
– Η προστασία των ευάλωτων συμπολιτών μας είναι βασικός προορισμός του υπουργείου μας. Η δουλειά μας είναι να ενεργούμε για την ανακούφιση και την ενδυνάμωση αυτών των πολιτών, να παρέχουμε υποστηρικτικές υπηρεσίες για την κοινωνική τους ένταξη και την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Η προσπάθεια αυτή είναι συνεχής, δεν υπάρχει αρχίζω ή τελειώνω κάτι.
Ας μιλήσουμε ειδικά για τα άτομα με αναπηρία που εξαιτίας της αναπηρίας τους βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό. Οι πολιτικές μας για την αναπηρία στοχεύουν στην κοινωνική τους ένταξη με όρους δικαιοσύνης. Αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα άνοιξε και έκλεισε το πρόγραμμα «Προσβασιμότητα κατ’ οίκον». Τι κάνουμε με αυτό; Δίνουμε επιτέλους τη δυνατότητα στα άτομα με αναπηρία να κάνουν προσβάσιμο το σπίτι τους, το εξοχικό τους, τους κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας τους, τον χώρο εργασίας τους ή συνδυασμό αυτών καλύπτοντας το σύνολο της δαπάνης μέχρι και 14.500 ευρώ, με το 50% να δίνεται προκαταβολικά. Η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή, οι αιτήσεις έφτασαν σε λίγες μόνο μέρες τις 5.500, ενώ έχει ήδη ανακοινωθεί η περαιτέρω χρηματοδότηση του προγράμματος με επιπλέον 10 εκατ. ευρώ.
– Αντίστοιχη είναι και η ανταπόκριση στο πρόγραμμα του προσωπικού βοηθού;
– Ναι. Πρόκειται για την έμπρακτη μετάβαση από την επιδοματική λογική στην υποστήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης. Πλέον πάνω από 1.500 συμπολίτες μας χρηματοδοτούνται πλήρως για να έχουν έναν προσωπικό βοηθό της επιλογής τους που θα καλύπτει τις δικές τους ανάγκες. Να βγουν από το σπίτι, να πάνε στο πανεπιστήμιο ή στη δουλειά τους αλλά και μέσα στο σπίτι. Από το να μαγειρέψουν μέχρι να κάνουν μπάνιο. Ο προσωπικός βοηθός επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να σχεδιάζουν και να ζουν την καθημερινότητά τους όπως όλοι μας.
– Μιλώντας μαζί σας, κατάλαβα ότι ετοιμάζετε και μια πολύ σημαντική δράση σε παιδιά με αναπηρία. Για τι πρόκειται;
– Ολα ξεκίνησαν από τη διαπίστωση της ανάγκης για επιστημονική – θεραπευτική παρέμβαση σε άτομα με αναπηρία όταν είναι ακόμη παιδιά. Ετσι φτάσαμε στο να χτίσουμε το τεράστιας σημασίας πρόγραμμα για την πρώιμη παρέμβαση. Πρόκειται για μια υπηρεσία που μέσα στο φθινόπωρο θα ξεκινήσει να παρέχεται σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές στις ηλικίες από 0 έως 6 ετών. Χωρίς νομίζω υπερβολή, επισημαίνω ότι η πρώιμη παρέμβαση είναι η πιο αποτελεσματική ευκαιρία που έχουν αυτά τα παιδιά να αναπτύξουν στο έπακρο τις δυνατότητές τους και να φτάσουν ως ενήλικες μέχρι εκεί που μπορούν. Και για να επανέλθω στην αρχική σας ερώτηση, σε τελική ανάλυση, την ευαλωτότητα δεν πρέπει να την προσεγγίζουμε παθητικά. Δεν αρκεί να δίνουμε επιδόματα. Χρειάζονται ενεργητικά μέσα ενδυνάμωσης που εντέλει κατοχυρώνουν τα δικαιώματά τους στην πράξη, να έχουν τα εργαλεία και την υποστήριξη για να τα ασκήσουν.
Πλέον πάνω από 1.500 συμπολίτες μας χρηματοδοτούνται πλήρως για να έχουν έναν προσωπικό βοηθό της επιλογής τους, που θα καλύπτει τις δικές τους ανάγκες. Να βγουν, να πάνε στο πανεπιστήμιο ή στη δουλειά τους, αλλά και μέσα στο σπίτι. Από το να μαγειρέψουν μέχρι να κάνουν μπάνιο. Ο προσωπικός βοηθός επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να σχεδιάζουν και να ζουν την καθημερινότητά τους όπως όλοι μας.
– Πώς διασφαλίζεται ότι οι κοινωνικές παροχές φτάνουν σε όσους πραγματικά τις έχουν ανάγκη, χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια;
– Είναι δύο τα ερωτήματα. Πώς οι κοινωνικές παροχές φτάνουν στους πραγματικούς δικαιούχους και πώς μειώνουμε την περιττή γραφειοκρατία που ταλαιπωρεί τους πολίτες. Ας ξεκαθαρίσουμε επομένως κάποια πράγματα. Από τη στιγμή που οι κοινωνικές παροχές δίνονται στοχευμένα σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, είναι θεμιτό και δίκαιο να θεσπίζονται κριτήρια ώστε οι παροχές να φτάνουν στους πραγματικούς δικαιούχους. Αυτό δεν γίνεται να το αποφύγουμε. Κανείς δεν μπορεί να αναγνωρίζεται κατά δήλωσή του, άτομο με αναπηρία, πολύτεκνος, ή δικαιούχος του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Είναι μια αναγκαία γραφειοκρατία, καθώς εγγυάται ότι οι παροχές πηγαίνουν στους πραγματικούς δικαιούχους. Η γραφειοκρατία είναι εν προκειμένω οι πολλαπλές ασφαλιστικές δικλίδες που θέτει η δημόσια διοίκηση, αρκετές φορές καθ’ υπερβολήν, ώστε να πιστοποιούνται οι πραγματικοί δικαιούχοι. Υπό αυτήν την έννοια, οφείλουμε να καταργήσουμε ό,τι είναι περιττό.
– Πώς θα το πετύχετε αυτό;
– Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών είναι ένα σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ψηφιακή κάρτα αναπηρίας που θεσπίσαμε και που μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν στην ψηφιακή της μορφή τα άτομα με αναπηρία, να την επιδεικνύουν στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους όλης της χώρας. Σύντομα η κάρτα αναπηρίας θα διατίθεται στους δικαιούχους της και σε πλαστική μορφή που θα μπορούν να τη χρησιμοποιούν και στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
To πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης είναι μία υπηρεσία που μέσα στο φθινόπωρο θα ξεκινήσει να παρέχεται σε παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές στις ηλικίες από 0 έως 6 ετών. Χωρίς νομίζω υπερβολή, επισημαίνω ότι η πρώιμη παρέμβαση είναι η πιο αποτελεσματική ευκαιρία που έχουν αυτά τα παιδιά για να αναπτύξουν στο έπακρον τις δυνατότητές τους και να φτάσουν ως ενήλικες μέχρι εκεί που μπορούν.
Αλλά και η καθιέρωση της προπληρωμένης κάρτας επιδομάτων για 19 συνολικά επιδόματα είναι άλλο ένα δείγμα εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης και καλύτερης στόχευσης της επιδοματικής πολιτικής. Η πληρωμή των επιδομάτων μέσω προπληρωμένων καρτών απλοποιεί τη διαδικασία απόδοσης στους δικαιούχους των ποσών που δικαιούνται και θωρακίζει τη διαφάνεια των συναλλαγών.
– Παρά τις προαναγγελίες, δεν εφαρμόστηκαν οι αυξήσεις σε βασικά κοινωνικά επιδόματα, όπως το επίδομα παιδιού. Ποιοι ήταν οι λόγοι για την καθυστέρηση ή μη υλοποίηση αυτών των δεσμεύσεων;
– Η συγκεκριμένη κυβέρνηση, με τη σταθερή και σαφή καθοδήγηση του ίδιου του πρωθυπουργού, έχει αποδείξει επανειλημμένα το ειδικό και αυξημένο ενδιαφέρον της για την αναμόρφωση της επιδοματικής πολιτικής ώστε να γίνει πιο δίκαιη και αποτελεσματική. Ας θυμηθούμε ότι όλα τα προνοιακά επιδόματα αυξήθηκαν για πρώτη φορά μετά την οικονομική κρίση από τις κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας. Οταν ήμουν υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθιερώσαμε το επίδομα γέννησης παιδιού, που από τις 2.000 αρχικά, είναι σήμερα 2.400 ευρώ για το πρώτο παιδί.
Ομως οι εξελίξεις, συχνά απρόοπτες, αναδιαμορφώνουν συνεχώς το πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνονται και εκτελούνται οι αποφάσεις. Στην παρούσα συγκυρία η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός έκριναν ότι, λόγω της στεγαστικής κρίσης και της συνεχιζόμενης ακρίβειας, έπρεπε να αναδιαταχθούν οι προτεραιότητες. Η επιστροφή σε ετήσια βάση ενός ενοικίου, η τακτική ετήσια οικονομική ενίσχυση των 250 ευρώ προς τα άτομα με αναπηρία και πρόσφατα η οικονομική ενίσχυση των 200 ευρώ προς τους δημοσίους υπαλλήλους που υπηρετούν σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές απέκτησαν μεγαλύτερη βαρύτητα. Θα παραμείνουμε συνεπείς στις εξαγγελίες μας και θα κριθούμε γι’ αυτό.
– Το δημογραφικό είναι μια διαχρονική πρόκληση. Ποιες είναι οι άμεσες παρεμβάσεις που σχεδιάζετε για τη στήριξη της οικογένειας και την ενίσχυση της γεννητικότητας;
– Ολες οι πολιτικές του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας που στοχεύουν στη στήριξη της οικογένειας συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη δημογραφική πρόκληση. Υπάρχει άραγε κοινωνική πολιτική που δεν στηρίζει την οικογένεια; Μήπως η πρώιμη παρέμβαση που βοηθάει την οικογένεια να λειτουργεί καλύτερα; Ο προσωπικός βοηθός που ελευθερώνει τη μάνα που ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με το ανάπηρο παιδί της; Δεν είναι αυτά πολιτικές που ακουμπούν το δημογραφικό, αφού αφήνουν ελεύθερο και δημιουργικό χώρο στα μέλη μιας οικογένειας;
Επιπλέον, το επίδομα γέννησης, η προστασία της μητρότητας, η άδεια πατρότητας, η επέκταση της άδειας μητρότητας και στις ελεύθερες επαγγελματίες ή το ολοήμερο σχολείο είναι μέτρα που διευκολύνουν την απόφαση για δημιουργία οικογένειας.
Τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος απαντούν κι αυτά στο δημογραφικό πρόβλημα. Κατανοούμε ότι οι νέοι άνθρωποι σήμερα νιώθουν ανασφάλεια στην προοπτική να κάνουν οικογένεια. Παρόλο που στη μεγάλη τους πλειοψηφία το επιθυμούν, γίνονται αναβλητικοί γιατί θέλουν να εξασφαλίσουν πρώτα δουλειά και σπίτι. Ολες αυτές οι πολιτικές συνυφαίνουν ένα δίχτυ προστασίας γύρω από τον θεσμό της οικογένειας και, όσο αυτό το δίχτυ ενισχύεται, τόσο πιο εύκολα αποφασίζουν οι νέοι να κάνουν οικογένεια. Ομως, αυτό δεν φτάνει! Μέγιστη φιλοδοξία μας είναι οι πολιτικές αυτές να αναπτυχθούν αρκετά ώστε νέοι και νέες να υπερβούν τους φόβους και να νιώσουν ότι η εργασία και η κοινωνική ζωή τους δεν απειλούνται από τη δημιουργία οικογένειας.
