Με τα διψήφια ποσοστά ανάπτυξης που σημείωνε επί χρόνια η κινεζική οικονομία αυξήθηκε δραματικά η μεσαία τάξη της Κίνας και με τον εκτεταμένο δανεισμό και τις επιδοτήσεις του Πεκίνου αυξήθηκε η ιδιοκατοίκηση. Εν ολίγοις, οι Κινέζοι δανείστηκαν τα προηγούμενα χρόνια όταν κάλπαζε η οικονομία, οι θέσεις εργασίας ήταν άφθονες και επικρατούσε εργασιακή ασφάλεια και αισιοδοξία. Μεσολάβησε, όμως, η επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης και η αύξηση της ανεργίας και ένα ανησυχητικά μεγάλο μέρος του πληθυσμού στη δεύτερη οικονομία του κόσμου έχει υπερχρεωθεί, δυσκολεύεται να αποπληρώσει τα χρέη του και κινδυνεύει να πτωχεύσει.
Το χρέος των κινεζικών νοικοκυριών έχει εκτοξευθεί από 11% του ΑΕΠ το 2006 σε άνω του 60% σήμερα και πλησιάζει τα επίπεδα των πλούσιων χωρών. Σύμφωνα με τη συμβουλευτική και ερευνητική Gavekal Dragonomics, ο αριθμός των Κινέζων που βρίσκονται ήδη στα πρόθυρα πτώχευσης είναι κάπου ανάμεσα στα 25 και τα 34 εκατ. Αν, όμως, προστεθούν σε αυτούς και όσοι δυσκολεύονται να αποπληρώσουν το χρέος τους, τότε ο αριθμός κυμαίνεται κάπου ανάμεσα στα 61 και τα 83 εκατ. άτομα, που ισοδυναμεί με ποσοστό από 5% έως 7% του συνολικού πληθυσμού ηλικίας από 15 ετών και άνω. Οι αριθμοί αυτοί είναι και στις δύο κατηγορίες διπλάσιοι των αντίστοιχων πριν από πέντε χρόνια, και όλα δείχνουν πως η κατάσταση θα επιδεινωθεί περαιτέρω δεδομένου ότι αυξάνεται η ανεργία των νέων και συνεχίζεται η κρίση στην αγορά ακινήτων.
Στα πρόθυρα πτώχευσης έως και 34 εκατ. Κινέζοι, 366.000 σπίτια βγήκαν σε δημοπρασία το 2024.
Η αύξηση της ιδιοκατοίκησης και η εκρηκτική ανάπτυξη που γνώρισε τις προηγούμενες δεκαετίες η αγορά ακινήτων ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την υπερχρέωση των κινεζικών νοικοκυριών. Ο δανεισμός για την αγορά κατοικίας αντιπροσωπεύει το 65% των δανείων που έλαβαν κινεζικά νοικοκυριά το περασμένο έτος. Τα περισσότερα στεγαστικά δάνεια τα χορηγούν οι κρατικές τράπεζες που τώρα ανησυχούν για το κατά πόσον θα πάρουν πίσω τα χρήματα που έχουν δώσει. Την ανησυχία τους αντανακλά και ο αριθμός των κατοικιών που ήταν υποψήφιες για δημοπρασία στη διάρκεια του περασμένου έτους. Σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών China Index Academy έφτασαν τα 366.000 σπίτια, σημειώνοντας σχετικά μικρή αύξηση από τα 364.000 του 2023. Οπως επισημαίνει σε σχετικό δημοσίευμά του το βρετανικό περιοδικό The Economist, ο αριθμός των Κινέζων που δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους μάλλον αυξάνεται πολύ πιο γρήγορα από όσο δείχνουν αυτά τα στοιχεία. Και οι ρυθμιστικές αρχές ανησυχούν για το ενδεχόμενο να είναι συντριπτικός ο αριθμός των κατοικιών που θα αλλάξουν ιδιοκτήτη και ιδιαιτέρως για την περίπτωση που πολλοί Κινέζοι χάσουν την πρώτη κατοικία τους. Ο κίνδυνος σε αυτήν την περίπτωση είναι να υπάρξουν αντιδράσεις και κοινωνική αναταραχή.
Οι online τράπεζες είναι ιδιαίτερα σκληρές και εύκολα εξωθούν τα πράγματα στα άκρα. Σε ό,τι αφορά τις ρυθμιστικές αρχές για τον κλάδο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που πιέζουν για την αποπληρωμή χρεών, στην Κίνα αποτελούν μια πολύ καινούργια κατηγορία και δεν έχουν την απαιτούμενη εμπειρία. Συχνά, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν περιπτώσεις ανθρώπων που αδυνατούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, εξαιτίας κακοτυχίας ή αρνητικών εξελίξεων στην οικονομία, αντί να μεσολαβήσουν για να βοηθήσουν, τοποθετούν τον δανειολήπτη σε ένα είδος μαύρης λίστας. Οσοι βρίσκονται σε αυτές τις μαύρες λίστες, όμως, όχι απλώς δεν μπορούν να λάβουν άλλο δάνειο, αλλά παράλληλα δεν μπορούν να μεταβούν στο εξωτερικό, δεν μπορούν να ταξιδέψουν αεροπορικώς, δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα τρένα μεγάλης ταχύτητας και δεν μπορούν να διαμείνουν σε ξενοδοχεία πολυτελείας. Δεδομένου του μεγάλου αριθμού των δανειοληπτών που δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους, το Πεκίνο έχει προσπαθήσει να βοηθήσει την κατάσταση και να επιδείξει κατανόηση.
Από το περασμένο έτος έχει επιβάλει σειρά απαγορεύσεων και περιορισμών στις εταιρείες που αναλαμβάνουν να πιέσουν τους δανειολήπτες: έχει απαγορεύσει τις απειλές για χρήση βίας, τις φραστικές προσβολές και τις τηλεφωνικές κλήσεις σε ώρες κοινής ησυχίας. Παράλληλα, έχει απαιτήσει από τις τράπεζες να προστατεύσουν τα προσωπικά δεδομένα των δανειοληπτών και να μη δίνουν στοιχεία σε άλλους φορείς. Στην πραγματικότητα, όμως, οι νόμοι για την προστασία των προσωπικών δεδομένων παραβιάζονται εύκολα στην Κίνα. Η μόνη ασφαλιστική δικλίδα για ορισμένα από τα κινεζικά νοικοκυριά είναι η υψηλή αποταμίευση για όσους τουλάχιστον κατόρθωσαν να διατηρήσουν μέρος των αποταμιεύσεών τους. Σύμφωνα με στοιχεία του 2023, οι αποταμιεύσεις των κινεζικών νοικοκυριών αντιπροσώπευαν περίπου το 32% του διαθέσιμου εισοδήματός τους. Πρόκειται για ποσοστό εντυπωσιακό όταν συγκριθεί με το αντίστοιχο των πλούσιων χωρών, όπως, π.χ., των ΗΠΑ όπου η αποταμίευση των νοικοκυριών είναι μικρότερη του 3% του διαθέσιμου εισοδήματος.
