Οι εκτιμήσεις για τον τζίρο του λιανεμπορίου παγκοσμίως τη χρονιά που διανύουμε ανέρχονται περίπου στα 30 τρισ. δολάρια, ενώ αξιοθαύμαστη θα είναι και η συμμετοχή του ηλεκτρονικού εμπορίου, με συμμετοχή πάνω από 25% στον συνολικό τζίρο και με αγορές κυρίαρχες στο e- commerce αυτές της Βόρειας Αμερικής, της Ασίας και της Ευρώπης. Η εντυπωσιακή βεβαίως ενίσχυση των μεσαίων εισοδηματικών στρωμάτων πληθυσμού και η υψηλή τεχνολογική ενσωμάτωση θα επιτρέψουν στις αναδυόμενες αγορές της Ινδίας, της Βραζιλίας και της Ινδονησίας να συμβάλουν δυναμικά στο τρένο της παγκόσμιας ανάπτυξης της λιανικής. Αναφορικά τώρα με τις νέες καταναλωτικές συνήθειες, παρατηρείται στροφή του παγκόσμιου καταναλωτή σε περισσότερο βιώσιμες πρακτικές με ευαισθησία στο περιβάλλον, στην προστασία του κλίματος, στην ανακύκλωση και στα τοπικά προϊόντα. Οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (AI), Internet of Things και big data, κ.ά. αναβαθμίζουν την εξατομίκευση εμπειρίας του καταναλωτή και υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις λιανικής σε αναδιαμόρφωση των στρατηγικών τους. Οσον αφορά τη χώρα μας, ο συνολικός τζίρος λιανικής για το 2024 ανήλθε στα 71,57 δισ. ευρώ (κατέγραψε αύξηση 2,4% σε σχέση με το 2023), ενώ η πρόβλεψη για το 2025 είναι πιθανό να ξεπεράσει τα 75 δισ., με ιδιαίτερη συμβολή των κλάδων τροφίμων, ηλεκτρονικού εμπορίου και προϊόντων τεχνολογίας και μόδας. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ο τζίρος λιανικής το 2024 αφαιρουμένων τροφίμων, μηχανοκινήτων οχημάτων και καυσίμων ανήλθε σε 25,97 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 1,8% σε σχέση με το 2023. Η ανάπτυξη του τουρισμού ήταν επίσης αυτή που συνέβαλε σημαντικά στην κατανάλωση προϊόντων λιανικής, όπως και οι πληθωριστικές προσδοκίες που οδήγησαν σε άνοδο των τιμών και ενδυνάμωση του τζίρου των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2025, ο κύκλος εργασιών καταγράφει θετική πορεία και για τους δύο πρώτους μήνες του 2025, καθώς τον Ιανουάριο ο γενικός δείκτης αυξήθηκε κατά 2,5% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2024, ενώ τον Φεβρουάριο αυτός ανήλθε κατά 5,2% σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο του 2024.
Αν τώρα θελήσουμε να σταθμίσουμε για το 2025 τους προσδιοριστικούς παράγοντες συμμετοχής στην αύξηση του τζίρου λιανικής, τότε θα εστιάσουμε: Πρώτον, στη χρήση αυτοματοποιημένων λύσεων από τα φυσικά καταστήματα, π.χ. έξυπνα ράφια, self checkouts κ.ά., με ευρεία χρήση και διάχυση της τεχνητής νοημοσύνης στην ανάλυση και την εξατομίκευση προσφορών στον καταναλωτή. Δεύτερον, στη συνεχιζόμενη αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, καθώς το e-commerce θα συνεχίσει την ανοδική του πορεία, με τους καταναλωτές να επιλέγουν εμπειρίες omni channel και χρήση τεχνολογιών AR (Augmented Reality) και chat bots που σημαίνουν περαιτέρω βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη. Το e-commerce επεκτείνεται όμως και πιέζει τις επιχειρήσεις παραδοσιακού τύπου να επενδύσουν κι αυτές σε ψηφιακά κανάλια. Τρίτον, στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου των φυσικών καταστημάτων και την επανατοποθέτησή τους στα «μάτια» του καταναλωτή, αφού θα μετατραπούν σε διαδραστικούς χώρους εμπειρίας, με την επιλογή location και προσβασιμότητας να διαδραματίζουν κρίσιμο παράγοντα επιλογής. Τέταρτον, στην εστίαση σε θέματα βιωσιμότητας, αφού οι επιχειρήσεις επιλέγουν πλέον βιώσιμες πρακτικές όπως χρήση ανακυκλώσιμων υλικών, υιοθέτηση κυκλικής οικονομίας, προϊόντα που αναδεικνύουν την κοινωνική υπευθυνότητα κ.ά. Πέμπτον, στη δυναμική ανάπτυξη των μικρών εξειδικευμένων εμπορικών καταστημάτων που προωθούν μοναδικά προϊόντα παραδοσιακής προέλευσης με τοπικά χαρακτηριστικά και εξειδικευμένες λύσεις. Εκτον, στις ανέπαφες πληρωμές και στα ψηφιακά πορτοφόλια να διεκδικούν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο των εμπορικών συναλλαγών με τους καταναλωτές και έβδομον, στις δομικές μεταμορφώσεις στο προφίλ των καταναλωτών που πρέπει οι επιχειρήσεις να αναλύσουν και να ερμηνεύσουν διεξοδικά, αφού οι γενιές Ζ και Millenials θα είναι οι καταναλωτές του μέλλοντος. Επιπλέον οι καταναλωτές προτιμούν περισσότερο οικονομικές επιλογές, κατ’ αυτόν δε τον τρόπο διευκολύνονται οι discounters και τα οnline market places. Eπιπροσθέτως, η απαίτηση προσωποποιημένης εμπειρίας και διαφάνειας στις εμπορικές συναλλαγές παραμένει ισχυρή.
Oσον αφορά τους μακροοικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι έως έναν βαθμό ενέχουν και υψηλό ρίσκο λόγω δυσπροβλεψιμότητας, αλλά, από την άλλη, θα επηρεάσουν σημαντικά την εξέλιξη του τζίρου λιανεμπορίου στη χώρα μας για το 2025, είναι: Η προοπτική αύξησης του ΑΕΠ και της εκταμίευσης πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) και μόχλευσής τους στην πραγματική οικονομία, η πορεία του πληθωρισμού που επηρεάζει το αγοραστικό διαθέσιμο εισόδημα, η προοπτική της «μονοκαλλιέργειας» του τουρισμού (αφού ένα στα τέσσερα ευρώ των τουριστών πηγαίνει στην αγορά προϊόντων), η δημογραφική γήρανση που ανατρέπει τα δεδομένα αγοραστικών επιλογών στο χαρτοφυλάκιο προϊόντων των επιχειρήσεων, η συνεχιζόμενη δυναμική του ηλεκτρονικού εμπορίου και το ασταθές νομοθετικό και φορολογικό σύστημα.
Το e-commerce επεκτείνεται και πιέζει τις επιχειρήσεις παραδοσιακού τύπου να επενδύσουν και αυτές σε ψηφιακά κανάλια.
Από την άλλη, σχετικά με τις κύριες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει το λιανεμπόριο τη χρονιά που διανύουμε, αλλά και την επομένη, σε ένα εκ των πραγμάτων ασταθές και ευμετάβλητο περιβάλλον, αυτές έχουν να κάνουν: Πρώτον, με τη συμπίεση του αγοραστικού διαθέσιμου εισοδήματος εξαιτίας της συνεχιζόμενης ακρίβειας, παρά τη σχετική αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων, αλλά και του αυξημένου εργασιακού κόστους και του κόστους πρώτων υλών. Δεύτερον, με τη συνεχιζόμενη έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και τη μεγάλη δυσκολία εύρεσης και διατήρησής του, ιδιαίτερα στους τομείς εφοδιαστικής αλυσίδας και εξυπηρέτησης πελατών, κάτι που δυσχεραίνει περαιτέρω τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Η ανάγκη για διά βίου επιμόρφωση και κατάρτιση στις νέες ψηφιακές δεξιότητες θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην ατζέντα προτεραιοτήτων μιας σύγχρονης επιχείρησης λιανικής. Τρίτον, με τη ραγδαία και δυναμική εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, του αυτοματισμού εν γένει και των big data που αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας της λιανικής. Aυτό βεβαίως από πλευράς επιχειρήσεων απαιτεί σημαντικές στρατηγικές επενδύσεις και προφανώς αναδιαμόρφωση των εταιρικών στρατηγικών. Εταιρείες που καθυστερούν τη μετάβαση στο νέο ψηφιακό περιβάλλον και δεν προσαρμόζονται άμεσα θα εμφανίσουν υστέρηση σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Τέταρτον, με την κατανόηση λειτουργίας της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, σε συνδυασμό με το νομοθετικό πλαίσιο ESG που αναγκαστικά θα οδηγήσει σε ένα νέο περισσότερο ανθεκτικό και βιώσιμο μοντέλο λειτουργίας. Πέμπτον, με την αλλαγή της φύσης του ανταγωνισμού και την υπερσυγκέντρωση της αγοράς. Ο ανταγωνισμός αφορά πρωτίστως τις τιμές και είναι πιθανό να οδηγήσει σε μείωση των περιθωρίων κέρδους, αφορά όμως και την ποιότητα, την εξυπηρέτηση και το σύνολο των παρεχομένων υπηρεσιών στον πελάτη. Η πίεση όμως εντείνεται και στις νέες ψηφιακές πλατφόρμες των πολυεθνικών, π.χ. Αmazon, Temu κ.ά., που προκαλούν επίσης προβλήματα σε θέματα ανταγωνισμού στις επιχειρήσεις.
*Ο κ. Αντώνης Ζαΐρης είναι εκτελ. αντιπρόεδρος ΣΕΛΠΕ, μέλος της Ενωσης Αμερικανών Οικονομολόγων.
