Σύμφωνα με τα στοιχεία της αμερικανικής κυβέρνησης, η αξία του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) των ΗΠΑ διαμορφώθηκε στα 29,184 τρισ. δολάρια το έτος 2024. Το δημόσιο χρέος της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης διαμορφώνεται στο 98% του ΑΕΠ ενώ αυτό της γενικής κυβέρνησης (συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων κοινωνικής ασφάλισης) στο 123% του ΑΕΠ, ξεπερνώντας σε ονομαστική αξία τα 36 τρισ. δολάρια. Σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές, αν δεν ληφθούν μέτρα, το Δ.Χ., λόγω του ετήσιου ρυθμού αύξησής του, αξιολογείται ως μη βιώσιμο σε βάθος 25ετίας.
Το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα της αμερικανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης διαμορφώθηκε στο 6,5% του ΑΕΠ το 2024. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διαμορφώθηκε στο 3,9% και αυτό του ισοζυγίου κεφαλαίων στο 4,2% (εισροή ξένων κεφαλαίων). H μεγάλη απόκλιση μεταξύ της αξίας του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και της αξίας του δημοσιονομικού ελλείμματος οφείλεται στο γεγονός ότι η αύξηση του δημόσιου χρέους και του δημοσιονομικού ελλείμματος καλύφθηκε κατά την περίοδο της τελευταίας δεκαπενταετίας από τις νομισματικές παρεμβάσεις της αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας. Το αποτέλεσμα ήταν και είναι η αμερικανική κεντρική τράπεζα να κατέχει ένα μεγάλο μερίδιο του συνολικού αμερικανικού δημόσιου χρέους (το 24%).
Η νωχελική οικονομική μεγέθυνση στις ανεπτυγμένες οικονομίες και ο αυξανόμενος αθέμιτος ανταγωνισμός που δέχονται όλες οι οικονομίες του δυτικού κόσμου από τις ασιατικές οικονομίες και τις οικονομίες του ΟΠΕΚ+, περιορίζουν τις δυνατότητες της αμερικανικής διοίκησης Τραμπ να αναζητήσει ορθόδοξες οικονομικές πολιτικές με περιοριστικά μέτρα τόσο στη δημοσιονομική πολιτική (αύξηση φόρων) όσο και στη νομισματική πολιτική (αύξηση τραπεζικών επιτοκίων). Επιπλέον, μεγάλο μέρος του δημόσιου χρέους όλων των ανεπτυγμένων οικονομιών κατέχεται πλέον από τις κεντρικές τράπεζές τους.
Σκοπός της οικονομικής πολιτικής της αμερικανικής διοίκησης του προέδρου Τραμπ είναι να μειώσει, αν όχι να μηδενίσει, τα δίδυμα ελλείμματα (έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές και δημοσιονομικό) και να περιορίσει το δημόσιο χρέος. Αυτό επιδιώκεται να επιτευχθεί με την επιβολή δασμών σε πρώτη φάση στις εισαγωγές, δίδοντας άμεσα έσοδα και ρευστότητα στα δημόσια ταμεία. Βασικός στόχος της αμερικανικής διοίκησης είναι να αναζητήσει πηγές εσόδων για τα δημόσια ταμεία και να επιτύχει περιορισμό των εισαγωγών χωρίς να επηρεάσει αρνητικά τα εισοδήματα των Αμερικανών πολιτών. Θα τα καταφέρει; Ισως. Η οικονομία των ΗΠΑ παρουσιάζει ορισμένα σημαντικά θετικά στοιχεία για να τα καταφέρει. Και εξηγούμαι:
Η οικονομία των ΗΠΑ είναι λίγο-πολύ μια αυτάρκης αγορά, που δεν βασίζεται στο διεθνές εμπόριο στον βαθμό που βασίζονται οι άλλες ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες. Και το σύνθημα «America First» δεν είναι πολύ μακριά από την τρέχουσα πραγματικότητα, ανεξάρτητα αν πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο Τραμπ ή άλλος πολιτικός. Η αξία του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών των ΗΠΑ (αξία εισαγωγών + αξία εξαγωγών) καλύπτει μόλις το 25% του αμερικανικού ΑΕΠ. Αναφέρουμε συγκριτικά, ο παγκόσμιος μέσος όρος κυμαίνεται στο 56%, στην Ευρωζώνη στο 93% και στην Ε.Ε. στο σύνολό της στο 96%.
Οι δημόσιες δαπάνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης καλύπτουν το 23% του αμερικανικού ΑΕΠ το έτος 2024. Τα έσοδα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης το 17%. Οι ανεξάρτητες δαπάνες των πολιτειών και των περιφερειών τους καλύπτουν ένα πρόσθετο 14% του αμερικανικού ΑΕΠ. Δηλαδή, οι συνολικές δημόσιες δαπάνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ, των 50 πολιτειών της και των αυτόνομων περιοχών της, δεν υπερβαίνουν το 37% του αμερικανικού ΑΕΠ, το έτος 2024. Συγκριτικά αναφέρουμε ότι στις χώρες της Ευρώπης, ο μέσος όρος των συνολικών δημόσιων εσόδων ξεπερνά το 45% του ΑΕΠ τους και οι συνολικές δημόσιες δαπάνες ξεπερνούν το 48% του ΑΕΠ. Η μείωση των δημόσιων δαπανών μπορεί να επικεντρωθεί με σχετική επιτυχία στην εκλογίκευση των δαπανών. Είναι βέβαιο πως η αμερικανική διοίκηση του προέδρου Τραμπ θα επιδιώξει να επωμιστούν οι πολιτείες και όχι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση τις δαπάνες για την αντιμετώπιση της φτώχειας, για την υγειονομική και τη φαρμακευτική περίθαλψη. Αλλωστε το 40% του αμερικανικού ΑΕΠ διαμορφώνεται από πέντε μόλις πολιτείες από το σύνολο των 50 πολιτειών. Παρ’ όλα αυτά, οι πέντε αυτές πολιτείες λαμβάνουν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση τις υψηλότερες συνολικά χρηματοοικονομικές μεταβιβάσεις για την αντιμετώπιση της φτώχειας στις επικράτειές τους.
Σκοπός της οικονομικής πολιτικής του Τραμπ είναι να μειώσει, αν όχι να μηδενίσει, τα δίδυμα ελλείμματα (έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές και δημοσιονομικό) και να περιορίσει το δημόσιο χρέος.
Η πίεση της αμερικανικής διοίκησης του προέδρου Τραμπ προς την Ομοσπονδιακή Τράπεζα να μειώσει τα τραπεζικά επιτόκια έχει ως στόχο τη μείωση των ετήσιων πληρωμών τόκων που πραγματοποιεί το αμερικανικό δημόσιο για το αμερικανικό δημόσιο χρέος και να ενισχύσει την ετήσια μεγέθυνση της οικονομίας. Η αντίθεση της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας εστιάζει μέχρι στιγμής στην πιθανότητα η μείωση των επιτοκίων να αναθερμάνει τον πληθωρισμό στην οικονομία. Ομως το επιχείρημα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας αντισταθμίζεται από την προσδοκία της αμερικανικής κυβέρνησης, η αύξηση του πληθωρισμού και η οικονομική ανάπτυξη που θα προκαλέσει να προσφέρουν πρόσθετα έσοδα στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό ως αποτέλεσμα του «πληθωριστικού φόρου».
Η διοίκηση Τραμπ κατανοεί ότι το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δεν αποτελεί κατ’ ανάγκην αρνητικό δείκτη σε μια ανοιχτή οικονομία, καθώς το έλλειμμα πιθανόν να εκφράζει μέρος του ελλείμματος του επενδυτικού κεφαλαίου που αντιμετωπίζει η αμερικανική οικονομία λόγω των υψηλών ρυθμών οικονομικών μεγέθυνσής της και της χαμηλής εγχώριας αποταμίευσης.
Η αμερικανική διοίκηση σύντομα θα αντιληφθεί ότι η περιορισμένη οικονομική μεγέθυνση της Ευρώπης δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες για την αύξηση των εισαγωγών αμερικανικών προϊόντων και υπηρεσιών στην ευρωπαϊκή επικράτεια και πιθανόν να διαπιστώσει ότι το εμπορικό έλλειμμα στις συναλλαγές μεταξύ ΗΠΑ – Ευρώπης θα αυξηθεί, λόγω της μείωσης των εισοδημάτων στην Ευρώπη και της κατανάλωσης, και έτσι, να επιδιώξει περαιτέρω διμερείς διαπραγματεύσεις για τη μείωση των ελλειμμάτων μεταξύ ΗΠΑ – Ευρώπης.
Τελικά, η μεγαλύτερη ίσως επιτυχία της διοίκησης Τραμπ θα είναι αν καταφέρει, με την απειλή ή την επιβολή υψηλών δασμών, να μεταλλάξει την Κίνα σε υπέρμαχο του ελεύθερου διεθνούς εμπορίου και αν καταφέρει να αναγκάσει την Ευρώπη να «ενηλικιωθεί» σε θέματα άμυνας, διεθνούς οικονομικής πολιτικής και ανάπτυξης της ελεύθερης αγοράς. Σε αυτή την περίπτωση θα έχει καταφέρει πολύ σημαντικότερα πράγματα από το να ελέγξει απλώς τα ελλείμματα της αμερικανικής οικονομίας.
*Ο κ. Βασίλειος Π. Πανουσόπουλος είναι οικονομολόγος, διεθνολόγος (ΕΕΠ).
