ούμε μια περίοδο γεωπολιτικής ρευστότητας και ταχύτατων τεχνολογικών αλλαγών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υιοθετούν έναν πιο εσωστρεφή προσανατολισμό, ενώ η Ευρώπη καλείται να ενισχύσει την αυτοδυναμία της και στο πεδίο των πληρωμών, εκεί όπου –σήμερα– η εξάρτηση από μη ευρωπαϊκά συστήματα υπονομεύει τη στρατηγική της αυτονομία, την ασφάλεια δεδομένων και την επιχειρησιακή ανθεκτικότητα. Μάλιστα, στην Ελλάδα η συγκεκριμένη εξάρτηση στις πληρωμές λιανικής παραμένει σχεδόν καθολική.
Η ψήφιση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τις άμεσες πληρωμές, που τίθεται πλήρως σε εφαρμογή από τις 9 Οκτωβρίου 2025, μεταβάλλει τους κανόνες του παιχνιδιού. Κι αυτό, καθώς κάθε ευρώ θα μπορεί να μεταφέρεται από λογαριασμό σε λογαριασμό σε χρονικό διάστημα μικρότερο των 10 δευτερολέπτων, 24 ώρες το 24ωρο. Οι πληρωμές πλέον δεν αποτελούν απλώς ένα τεχνικό υπόβαθρο, αλλά αντιθέτως βρίσκονται στον πυρήνα της ευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής ατζέντας. Η συμβολή τους στην καθημερινότητα των πολιτών, στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, στην παραγωγικότητα και την κοινωνική ένταξη, τις καθιστά στρατηγική προτεραιότητα. Γι’ αυτό η Ε.Ε. προωθεί ένα οικοσύστημα πληρωμών αποτελεσματικό, διαλειτουργικό, καινοτόμο και ασφαλές, με τις SEPA Instant Payments να ανάγονται σε ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής κυριαρχίας και στον τομέα των πληρωμών.
Η Ελλάδα έχει ήδη πραγματοποιήσει σημαντικά βήματα. Σήμερα, επτά στα δέκα διατραπεζικά εμβάσματα, του IRIS συμπεριλαμβανομένου, εκτελούνται άμεσα μέσω ΔΙΑΣ. Το ποσοστό των instant payments στο σύνολο των μεταφορών πίστωσης έχει εξαπλασιαστεί στην τελευταία τριετία, αγγίζοντας το 24,2% το α΄ τρίμηνο του 2025 υψηλότερα από τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ευρωζώνης (20,9%). Αυτή η πρόοδος δεν είναι τυχαία. Είναι αποτέλεσμα μιας συνολικής εθνικής προσπάθειας η οποία ξεκίνησε με τη διασύνδεση του συνόλου των τραπεζών και της Τράπεζας της Ελλάδος μέσω της ΔΙΑΣ στο (TIPS) κεντρικό σύστημα άμεσων πληρωμών του Ευρωσυστήματος το 2021, ενώ συνεχίστηκε με την πλήρη συμμετοχή και των κυπριακών τραπεζών.
Τα μεγέθη είναι ενδεικτικά: το 2024 οι διατραπεζικές συναλλαγές μέσω IRIS αυξήθηκαν κατά 137%, φτάνοντας τα 57,3 εκατ. και αξία 6,1 δισ. ευρώ. Το δίκτυο χρηστών προσεγγίζει τα 4 εκατ., ενώ περισσότεροι από 565.000 ελεύθεροι επαγγελματίες και 8.000 ηλεκτρονικά καταστήματα έχουν ήδη υιοθετήσει το IRIS στις καθημερινές συναλλαγές τους. Από την 1η Νοεμβρίου 2025, με βάση τη νέα νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κάθε επιχείρηση –φυσική ή ηλεκτρονική– θα υποχρεούται να αποδέχεται άμεσες πληρωμές, τύπου IRIS. Είναι η δεύτερη νομοθετική πρωτοβουλία μετά την αντίστοιχη υποχρέωση για τους ελεύθερους επαγγελματίες το 2024, ενισχύοντας την τεχνολογική και κανονιστική ουδετερότητα του νομοθέτη υπέρ όλων των νόμιμων μέσων πληρωμής.
Ποια είναι όμως η πρακτική σημασία όλων αυτών για την οικονομία;
Ρευστότητα σε δευτερόλεπτα: τα κεφάλαια πιστώνονται άμεσα στον λογαριασμό της επιχείρησης, αντί για ύστερα από μέρες.
Μείωση κόστους: ο ανταγωνισμός ενισχύεται, ιδιαίτερα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που λειτουργούν με περιορισμένα περιθώρια κέρδους.
Η εξάρτησή της από μη ευρωπαϊκά συστήματα υπονομεύει τη στρατηγική της αυτονομία, την ασφάλεια δεδομένων και την επιχειρησιακή ανθεκτικότητα.
Διαφάνεια και ασφάλεια: η ενσωμάτωση επαλήθευσης δικαιούχου (Verification of Payee – VoP) που υλοποιούμε στη ΔΙΑΣ μειώνει δραστικά τον κίνδυνο λάθους ή απάτης.
Παράλληλα, η Ελλάδα με το IRIS αποκτά ευρωπαϊκή διάσταση. Η συμμετοχή της στο διασυνοριακό project EuroPA θα εντάξει τέσσερα εκατ. Ελληνες χρήστες IRIS σε ένα «roaming-τύπου» ευρωπαϊκό δίκτυο 105 εκατομμυρίων πολιτών από δέκα χώρες. Ο Ελληνας τουρίστας θα πληρώνει με IRIS σε ισπανικό εστιατόριο, ο Ιταλός φοιτητής θα στέλνει το ενοίκιό του σε Ελληνα ιδιοκτήτη, με την ίδια αμεσότητα, ασφάλεια και ευκολία.
Τα δυνητικά οφέλη για το Δημόσιο θα είναι εξίσου σημαντικά, καθώς θα εκτείνονται από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και την άμεση είσπραξη φόρων και τελών, μέχρι την άμεση πίστωση μισθών, συντάξεων και επιδομάτων.
Ωστόσο, η επιτυχία των άμεσων πληρωμών δεν είναι προδιαγεγραμμένη. Προϋποθέτει την ύπαρξη των κατάλληλων υποδομών, της ανάλογης εκπαίδευσης και κυρίως της συνεργασίας. Οι τράπεζες καλούνται να τις διαθέσουν μέσα από εύχρηστα ψηφιακά κανάλια, οι acquirers να ενσωματώσουν τα νέα πρότυπα, οι επιχειρήσεις να αναβαθμίσουν τα συστήματά τους, το Δημόσιο να παρέχει «έξυπνα» κίνητρα, όλα με την επίβλεψη της Τράπεζας της Ελλάδος που λειτουργεί και ως διαχειριστής του TIPS στην Ελλάδα. Και η ΔΙΑΣ, από την πλευρά της, να λειτουργεί ως σταθερός πυλώνας διατραπεζικής λειτουργικότητας, ασφάλειας και τεχνολογικής κλιμάκωσης προκειμένου ο πολίτης να επιλέγει τις άμεσες πληρωμές όχι επειδή «πρέπει», αλλά επειδή τον διευκολύνουν.
Η τεχνολογία υπάρχει. Το ρυθμιστικό πλαίσιο διαμορφώνεται. Η Ευρώπη δείχνει τον δρόμο. Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να βρεθεί στην πρωτοπορία της ψηφιακής κυριαρχίας στο καινοτόμο πεδίο των πληρωμών. Δεν είναι απλώς θέμα ανταγωνιστικότητας – είναι θέμα στρατηγικής αυτοδυναμίας σε έναν από τους πλέον κρίσιμους τομείς: την κίνηση του χρήματος.
Το μέλλον δεν περιμένει. Εναπόκειται σε εμάς αν θα το καθυστερήσουμε ή θα το υποδεχθούμε με την αυτοπεποίθηση μιας χώρας που ξέρει να συνδυάζει καινοτομία, θεσμική σοβαρότητα και κοινωνικό όραμα. Οι άμεσες πληρωμές είναι ήδη εδώ – ας τις μετατρέψουμε όλοι μαζί σε καθημερινή επιλογή για κάθε πολίτη και επιχείρηση, μέσω μιας ασφαλούς, διαισθητικής και εναρμονισμένης πλήρως με το ευρωπαϊκό πλαίσιο εμπειρίας.
*Η κ. Σταυρούλα Καμπουρίδου είναι διευθύνουσα σύμβουλος ΔΙΑΣ Α.Ε.
