Στην εξέλιξη της Κίνας τουλάχιστον τα τελευταία 40 με 45 χρόνια από όταν ο ιστορικός ηγέτης της, Ντενγκ Σιαοπίνγκ, αποφάσισε να ανοίξει την οικονομία της στην παγκόσμια αγορά και στον κόσμο, αποτελεί εγγενές στοιχείο ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και τα μακρόπνοα σχέδια που υλοποιούνται σε χρονοδιαγράμματα δεκαετιών σταθερά, παρά τις ανατροπές της Ιστορίας. Ομως, η φράση του Ντενγκ Σιαοπίνγκ από το 1987, «η Μέση Ανατολή έχει το πετρέλαιο, η Κίνα έχει τις σπάνιες γαίες», αποδεικνύεται τις τελευταίες εβδομάδες όχι απλώς αποκαλυπτική του μακρόπνοου σχεδιασμού και της διορατικότητας ενός ηγέτη, αλλά προφητική και με μεγαλύτερη γεωπολιτική και οικονομική βαρύτητα από οποιαδήποτε άλλη συγκυρία. Περισσότερο από ποτέ τις τελευταίες εβδομάδες αντιλαμβάνονται οι βιομηχανίες και οι πολιτικές ηγεσίες τόσο της Δύσης όσο και ολόκληρου του κόσμου, από το Τόκιο μέχρι την Ουάσιγκτον, πόσο κυριολεκτική ήταν τελικά η αναλογία ανάμεσα στις σπάνιες γαίες και τον «μαύρο» χρυσό. Το εμπάργκο, που από τις 4 Απριλίου επέβαλε το Πεκίνο στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, για πρώτη φορά προς όλες τις χώρες του κόσμου και όχι μόνο προς τον μείζονα γεωπολιτικό της αντίπαλο, έχει τη δυναμική να προκαλέσει παγκόσμια κρίση ανάλογη με εκείνες του πετρελαϊκού εμπάργκο. Η Κίνα, επανειλημμένως παγκόσμια υπερδύναμη στην Ιστορία, δείχνει τώρα στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και σε όλους την αχίλλειο πτέρνα τους και τη δική της αντίστοιχη ισχύ, που δεν είναι άλλη από την εξάρτηση των οικονομιών από τις σπάνιες γαίες της, καθώς έχει σχεδόν παγκόσμιο μονοπώλιο με ποσοστά από 70% έως 90% σε εξορύξεις, παραγωγή και επεξεργασία τους.
Το εμπάργκο που από τις 4 Απριλίου επέβαλε το Πεκίνο προς όλες τις χώρες του κόσμου έχει τη δυναμική να προκαλέσει παγκόσμια κρίση.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Κίνα περιορίζει τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, των μετάλλων που απαιτούνται για την κατασκευή όλων των ειδών σύγχρονης τεχνολογίας – από τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα, τα έξυπνα κινητά και τις οθόνες τηλεοράσεων, αλλά και για τα ισχυρότερα οπλικά συστήματα, τους πυραύλους και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Το 2010, όταν επέβαλε και μάλιστα ανεπισήμως εμπάργκο στην Ιαπωνία, κατέστησε για πρώτη φορά σαφές ότι η δεσπόζουσα θέση της στην παγκόσμια αγορά σπάνιων γαιών αποτελεί στρατηγικό όπλο της. Αντιδρώντας το 2023 σε απαγόρευση που επέβαλε ο Τζο Μπάιντεν στις εξαγωγές μικροεπεξεργαστών υψηλής τεχνολογίας προς οποιαδήποτε κινεζική βιομηχανία ή κινεζικό οργανισμό, άρχισε να περιορίζει τις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, αλλά μόνον προς τις ΗΠΑ. Αυτή τη φορά, όμως, το παγκόσμιο εμπάργκο έχει αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν ελλείψεις σπάνιων γαιών αυτοκινητοβιομηχανίες στις ΗΠΑ, στην Ε.Ε. αλλά και στην Ινδία και σε άλλες ασιατικές οικονομίες και να προειδοποιούν τις ηγεσίες των χωρών τους πως αν δεν διευθετηθεί το πρόβλημα η διακοπή της παραγωγής τους είναι θέμα εβδομάδων. Ο καθοριστικός παράγων είναι αυτός ακριβώς ο παγκόσμιος χαρακτήρας του εμπάργκο, που στερεί από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη κάθε διαφυγή, κάθε εναλλακτικό προμηθευτή.
Οι στρατηγικής σημασίας βιομηχανίες των ΗΠΑ, όπως οι μπαταρίες και οι μικροεπεξεργαστές, εξαρτώνται από τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία για τα εξαρτήματά τους. Αυτό σημαίνει πως εφόσον το Πεκίνο επιβάλλει εμπάργκο σπάνιων γαιών και σε αυτές τις δύο χώρες, συμμάχους της υπερδύναμης, οδηγεί αμερικανικές εταιρείες στα όρια της ασφυξίας. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η συντριπτική διάψευση των υποσχέσεων Τραμπ πως θα επαναφέρει τις βιομηχανίες στις ΗΠΑ, καθώς η έλλειψη σπάνιων γαιών μπορεί να τις οδηγήσει σε μαζική φυγή από τη χώρα. Ηδη οι τέσσερις μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες –General Motors, Toyota, Volkswagen και Hyundai– εξετάζουν το ενδεχόμενο να μεταφέρουν την παραγωγή τους στην Κίνα, ώστε να έχουν πρόσβαση στις σπάνιες γαίες της. Σε εξίσου δεινή θέση έχουν περιέλθει και οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, με το λόμπι του κλάδου να προειδοποιεί πως σύντομα θα διακοπεί η παραγωγή κάποιων κρίσιμων εξαρτημάτων των οχημάτων λόγω έλλειψης σπάνιων γαιών.
Λόμπι επιχειρήσεων της Ε.Ε. προσέγγισε το Πεκίνο ζητώντας δίαυλο έγκρισης στις εξαγωγές σπάνιων γαιών για ευρωπαϊκές εταιρείες.
Λόμπι των επιχειρήσεων της Ε.Ε. προσέγγισε μέσα στην εβδομάδα το Πεκίνο και συναντήθηκε με στελέχη του κινεζικού υπουργείου Εμπορίου, ζητώντας δίαυλο εσπευσμένης έγκρισης στις εξαγωγές σπάνιων γαιών για τις «αξιόπιστες» ευρωπαϊκές, όπως τις χαρακτήρισε, ή μια «λευκή λίστα», επιχειρώντας έναν διαχωρισμό από όποιες επιχειρήσεις μπορεί να θεωρεί το Πεκίνο εχθρικές προς τα συμφέροντά του. Ο Ευρωπαίος επίτροπος Εμπορίου Μάρος Σέφτσοβιτς προσέγγισε τον Κινέζο υπουργό Εμπορίου Γουάνγκ Βεντάο, χωρίς ωστόσο να έχει σημειωθεί έως τώρα ουσιαστική πρόοδος. Μέσα στις επόμενες ημέρες αντιπροσωπεία επιχειρηματιών της Ιαπωνίας θα επισκεφθεί το Πεκίνο προκειμένου να συναντηθεί με τον Κινέζο υπουργό Εμπορίου. Και ομάδα στελεχών των αυτοκινητοβιομηχανιών της Ινδίας σχεδιάζει επίσης να επισκεφθεί σύντομα την Κίνα για τον ίδιο σκοπό.
Αχίλλειος πτέρνα
Αναφερόμενη στην παγκόσμια κυριαρχία της Κίνας στις εξορύξεις και την παραγωγή των σπάνιων γαιών, η Ναζάκ Νικαχτάρ υφυπουργός Εμπορίου και υπεύθυνη για τους ελέγχους των εξαγωγών στην πρώτη θητεία Τραμπ, υπογράμμισε πως «είναι η αχίλλειος πτέρνα των ΗΠΑ, αλλά και του κόσμου όλου και η Κίνα την εκμεταλλεύεται συνεχώς».
90%
της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών, σχεδόν 200.000 τόνοι ετησίως, προέρχεται από την Κίνα.
Ασκηση πίεσης
Στέλεχος της συμβουλευτικής Trivium China, ο Κόρι Κομπς συγκρίνει τις σπάνιες γαίες ως όπλο της Κίνας στον εμπορικό πόλεμο με τους μικροεπεξεργαστές ως όπλο των ΗΠΑ και διαπιστώνει πως «σε αυτή τη φάση ο μοχλός άσκησης πίεσης που διαθέτει η Κίνα έχει περισσότερη διάρκεια από πολλά όπλα των ΗΠΑ».
30
αιτήσεις για εισαγωγές σπάνιων γαιών έχουν υποβάλει από τις 4 Απριλίου αυτοκινητοβιομηχανίες της Ινδίας και δεν έχει εγκριθεί καμία.
Σήμα κινδύνου
Σκιαγραφώντας πόσο δύσκολη έχει γίνει η κατάσταση με τις σπάνιες γαίες, η επικεφαλής του λόμπι των γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών, Χίλ. Μιούλερ, προειδοποίησε πως «αν δεν αλλάξει άμεσα η κατάσταση θα σημειωθούν σημαντικές καθυστερήσεις στην παραγωγή και δεν αποκλείεται ακόμη και το ενδεχόμενο διακοπής της».
