Ενας συναγερμός για ένα μέλλον, αλλά και παρόν, με ρίσκα αλλεπάλληλων φυσικών καταστροφών, που δεν ανήκει στη σφαίρα της πρόβλεψης, αλλά της επιβεβαιωμένης πραγματικότητας, ήταν το NatCat Summit που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη, με τη σφραγίδα του Money Review, του οικονομικού site της «Καθημερινής», στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Οι επιστήμονες μίλησαν χωρίς περιστροφές. Ο Χρήστος Ζερεφός, Εθνικός Εκπρόσωπός μας για το Κλίμα, κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στην τελευταία δεκαετία εξέφρασε τον φόβο ότι δεν έχουμε ακόμη αποκτήσει συνείδηση του τι συμβαίνει σε πλανητικό επίπεδο, όπου πια «κάθε χρόνος είναι χειρότερος από τον προηγούμενο». Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η επιθετικότητα των καυσώνων, η διάβρωση των ακτών και η επιδείνωση της λειψυδρίας σκιαγραφούν ένα τοπίο απειλητικό, με τη Μεσόγειο στην «κόκκινη ζώνη» της κρίσης και το συνολικό κόστος για την ελληνική οικονομία δυσθεώρητο. Εκτιμάται ότι θα μπορούσε να φθάσει στα 200 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια – ποσό που μπορεί να μειωθεί σχεδόν στο μισό εφόσον υπάρξει αποτελεσματική προσαρμογή. Μια προσαρμογή απαραίτητη, με τη βιωσιμότητα να μετατρέπεται από αφηρημένη έννοια σε προϋπόθεση ζωτικής σημασίας για την ευημερία και τη λειτουργία των ίδιων των κοινωνιών.
Ο καθηγητής Φυσικών Καταστροφών Κώστας Συνολάκης έθεσε στο επίκεντρο της δικής του παρέμβασης την ολοένα και πιο ανησυχητική κρίση υδάτινων πόρων στην Ελλάδα. Περιέγραψε μια ανησυχητική προοπτική για την αγροτική παραγωγή, με ερωτήματα για το κατά πόσον θα είναι δυνατή η συνέχιση καλλιεργειών σε περιοχές όπου παρατηρείται εξάντληση των υδροφόρων οριζόντων. Ζήτημα στο οποίο αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του ΣΕΒ Σπύρος Θεοδωρόπουλος εξηγώντας τις σοβαρές οικονομικές συνέπειές του. Οσο για το νερό που θα πίνουμε, o κ. Συνολάκης εκτίμησε ότι «θα προέρχεται από τα λύματα και τον καθαρισμό με τις τεχνολογίες που ήδη διαθέτουμε – δεν υπάρχει άλλη επιλογή», προσθέτοντας πως η αφαλάτωση, μολονότι αναγκαία, βασίζεται σε υψηλή ενεργειακή κατανάλωση. «Το ζητούμενο είναι να δούμε πώς όλα αυτά τα κομμάτια του παζλ θα δέσουν μεταξύ τους», κατέληξε, κάτι το οποίο δεν μπορεί να συμβεί παρά μόνο μέσα από τη συνεργασία. Ο Ευρωπαίος επίτροπος, αρμόδιος για την Αλιεία και τους Ωκεανούς, Κώστας Καδής επισήμανε ότι φαινόμενα της κλίμακας και της έντασης που αρχίζουν πια να παρατηρούνται δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν «παρά μόνο μέσα από τη συλλογική δράση».
Η ελληνική πολιτεία έδωσε το «παρών» στο NatCat Summit με σχέδιο και ανακλαστικά σε εγρήγορση. Ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Γιάννης Κεφαλογιάννης περιέγραψε το νέο επιχειρησιακό σχέδιο του κράτους, με drones, αντιπυρικές ασκήσεις και ενίσχυση της Πολιτικής Προστασίας, με μια ιδιαίτερη αναφορά στo πρόγραμμα προστασίας δασών AntiNero, που χρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF). Σημείωσε ότι πλέον η Πολιτική Προστασία διαθέτει την υψηλότερη στελέχωση που είχε ποτέ και τα περισσότερα επίγεια και εναέρια μέσα και εξοπλισμό. Και κυρίως σχέδιο και εμπειρία, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά.
Το ερώτημα πλέον δεν είναι «αν» θα υπάρξει η επόμενη φυσική καταστροφή, αλλά «πόσο έτοιμοι» θα είμαστε όταν έρθει.
Ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Βασίλης Κικίλιας, με προηγούμενα χαρτοφυλάκια το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας αλλά και το υπουργείο Υγείας, επισήμανε την υψηλή ετοιμότητα στην οποία βρίσκεται πλέον η πολιτεία και ανέλυσε τα διδάγματα από τη μέχρι στιγμής εμπειρία από φυσικές καταστροφές, όπως ο τυφώνας «Daniel», οι φωτιές στη Ρόδο και οι σεισμοί στη Σαντορίνη. Η συνεργασία κυβέρνησης, ιδιωτικού τομέα αλλά και περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης και η ατομική εγρήγορση εξελίσσονται πλέον σε μοντέλο διεθνούς βέλτιστης πρακτικής από την Ελλάδα, ανέφερε χαρακτηριστικά. Αυτό προέκυψε άλλωστε και από τη συζήτηση με τη διευθύντρια εταιρικών υποθέσεων της Aegean Μαρίνα Σπυριδάκη και τον επικεφαλής εταιρικής επικοινωνίας της Fraport Greece, Σάββα Καραγιάννη, δύο ιδιωτικών ομίλων που έχουν αναπτύξει πλέον υψηλή εξειδίκευση σε θέματα εκκενώσεων και διαχείρισης κρίσεων.
Ο Παναγιώτης Σταμπουλίδης, εντεταλμένος σύμβουλος του Υπερταμείου και επικεφαλής της μονάδας ωρίμανσης διαγωνισμών στρατηγικής σημασίας όπως το πρόγραμμα ΑΙΓΙΣ της Πολιτικής Προστασίας, ανέδειξε τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα δημόσια επενδυτικά εργαλεία στη θωράκιση της χώρας απέναντι στις φυσικές καταστροφές, επισημαίνοντας «την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα» του συγκεκριμένου χρηματοδοτικού εργαλείου.
Ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρίστος Δήμας σημείωσε ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι «πιο συχνά και με μεγαλύτερη ένταση», πρέπει συνεπώς όλοι να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα. Από την πλευρά του ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου παρουσίασε τεχνολογικά εργαλεία πρόβλεψης ακραίων φαινομένων, όπως το νέο μετεωρολογικό σύστημα με 80 επίγειους σταθμούς και η αξιοποίηση τεχνητής νοημοσύνης και δορυφορικών δεδομένων μέσω του προγράμματος «Δαίδαλος». «Φέτος η Ελλάδα αποκτά το πρώτο της διαστημικό “οικόπεδο”», ανέφερε, με τρεις τύπους δορυφόρων να τίθενται στην υπηρεσία της πρόληψης.
Κατά την τοποθέτησή του, ο Αλέξανδρος Μπρέγιαννης, διευθύνων σύμβουλος της Nova ICT ανέφερε ότι «μέσω έξυπνων λύσεων και τεχνολογιών αιχμής, μπορούμε να προβλέπουμε, να ανιχνεύουμε έγκαιρα και να ανταποκρινόμαστε πιο αποτελεσματικά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και φυσικούς κινδύνους».
Θα είναι όλα αυτά τα μέτρα αρκετά; Το «NatCat Summit» δεν άφησε χώρο για εφησυχασμό. Χαρτογράφησε τα ρίσκα και ανέδειξε τις προκλήσεις: χωρίς πρόληψη, προετοιμασία και ταχεία αντίδραση, το κόστος των φυσικών καταστροφών –ανθρώπινο, οικονομικό, πολιτικό– θα είναι δυσβάσταχτο. Το ερώτημα πλέον δεν είναι «αν» θα υπάρξει η επόμενη φυσική καταστροφή, αλλά «πόσο έτοιμοι» θα είμαστε όταν έρθει.
Αναβαθμίζεται το «112»
Μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται να παραδοθούν οι πρώτες υλοποιήσεις του έργου αναβάθμισης του αριθμού έκτακτης ανάγκης «112», το οποίο έχει αναλάβει ο όμιλος ΟΤΕ. Η σχετική σύμβαση, η αξία της οποίας ανέρχεται στο ποσό των 17,5 εκατ. ευρώ, είχε υπογραφεί στα τέλη του περασμένου έτους ανάμεσα στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας και την ανάδοχο εταιρεία. Η επόμενη γενιά του «112» («112» – Next Generation Emergency Call Management System) θα είναι πιο έξυπνη και πιο ενημερωμένη. «Πλέον αφήνουμε πίσω την εποχή του απλού τηλεφωνικού κέντρου και μεταβαίνουμε σε μια ολοκληρωμένη ψηφιακή πλατφόρμα, η οποία θα προσφέρει διάφορες επιλογές επικοινωνίας, όπως μέσω μηνύματος, βιντεοκλήσης, ακόμη και μέσω ενός silent button σε ακραίες περιπτώσεις, για παράδειγμα ομηρίας», σημείωσε ο Διονύσης Μαντάς, Senior ICT Sales Manager και Head of Smart Cities του ομίλου ΟΤΕ. Παράλληλα, θα διαθέτει καλύτερες δυνατότητες εντοπισμού του πολίτη, ενώ θα γίνεται χρήση του ακόμη και όταν δεν υπάρχει δίκτυο τηλεφωνίας. «Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι μέσα από τη συγκεκριμένη πλατφόρμα θα συντονίζονται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς για έκτακτες ανάγκες, όπως το ΕΚΑΒ, το Λιμενικό, η Πυροσβεστική, η Αστυνομία», σημείωσε ο κ. Μαντάς. Μια ακόμη καινοτομία είναι ότι το νέο περιβάλλον επικοινωνίας θα είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες, οι οποίοι έχουν συμβάλει ενεργά στον σχεδιασμό του νέου συστήματος προκειμένου να ανταποκρίνεται στις πραγματικές τους ανάγκες.
Τι έδειξαν οι πρόσφατες κρίσεις και η σημασία της ασφάλισης
Πώς προετοιμάζεται μια επιχείρηση για ένα γεγονός που δεν έχει προηγούμενο; Και τι σημαίνει ανθεκτικότητα όταν το εργοστάσιο έχει βυθιστεί κάτω από 2,5 μέτρα νερό; Στο «NatCat Summit» του Money Review, οι επιχειρήσεις βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας δύσκολης, αλλά απολύτως αναγκαίας συζήτησης: πώς να επιβιώνουν –και να ανακάμπτουν– σε μια εποχή όπου οι φυσικές καταστροφές, από εξαίρεση, αρχίζουν να μοιάζουν με κανόνα.
Οι μαρτυρίες από την κακοκαιρία «Daniel» ήταν αποκαλυπτικές. Ο Χρήστος Μπραζιώτης, νομικός σύμβουλος της ΑΦΟΙ Παπαγιάννη, περιέγραψε με συγκλονιστικό τρόπο την εικόνα της καταστροφής: «Το εργοστάσιό μας δέχθηκε νερά 2,5 μέτρων. Τα τελευταία στελέχη έφυγαν με βάρκα από τον πρώτο όροφο». Αντίστοιχη ήταν και η εμπειρία της Ιωάννας-Αλεξάνδρας Σαΐτη από την Intercomm Foods, που έκανε λόγο για σημαντικές ζημιές στις γραμμές παραγωγής και την πρώτη ύλη. Κι όμως, η επιχείρηση επανήλθε σε μόλις ενάμιση μήνα – χάρη στην έγκαιρη κινητοποίηση, αλλά και στη σωστή ασφαλιστική κάλυψη.
«Ανθεκτικότητα σημαίνει ότι γίνεται το κακό και σε μια εβδομάδα λειτουργώ», υπογράμμισε χαρακτηριστικά ο Λευτέρης Κυριακάκης από τον όμιλο Interamerican. Για τον ίδιο, η πρόληψη είναι επένδυση: κάθε ευρώ που δαπανάται για προληπτικά μέτρα, εξοικονομεί δέκα στην αποκατάσταση. Στο ίδιο πνεύμα, ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, πρόεδρος του ΣΕΒ, ταξινόμησε τις φυσικές καταστροφές σε τρεις κατηγορίες – εκείνες που διαχειρίζεσαι, εκείνες που μπορείς εν μέρει να προβλέψεις, και τις εντελώς απρόβλεπτες. Οι τελευταίες, τόνισε, είναι και οι πιο επικίνδυνες.
«Το εργοστάσιό μας δέχθηκε νερά 2,5 μέτρων. Τα τελευταία στελέχη έφυγαν με βάρκα από τον πρώτο όροφο».
Σε αυτό το αναδυόμενο τοπίο, η ασφάλιση αναδεικνύεται ως κρίσιμος αλλά υποτιμημένος μηχανισμός προστασίας. Ο Ερρίκος Μοάτσος, CEO της ERGO, ανέφερε πως στην Ελλάδα μόλις το 19% των κατοικιών είναι ασφαλισμένο, με το παγκόσμιο «ασφαλιστικό κενό» να βρίσκεται στο 60%. Και στον επιχειρηματικό τομέα, το επίπεδο ασφαλιστικής προστασίας παραμένει χαμηλό. Παρ’ όλα αυτά, μόνο στην κακοκαιρία «Daniel» καταγράφηκαν πάνω από 7.500 ασφαλισμένες ζημιές – οι περισσότερες από τις οποίες, πάντως, φαίνεται πως διακανονίστηκαν εντός εξαμήνου.
«Η ασφάλιση υποστηρίζει την ανθεκτικότητα, αλλά δεν την υποκαθιστά», ανέφερε ο Αλεξάντερ Αλαμπάστερ, επικεφαλής έρευνας καταστροφών της AON, υπογραμμίζοντας τη σημασία της ακρίβειας στην εκτίμηση κινδύνου. Για την Εμα Γουάτκινς, πρώην επικεφαλής καταστροφικών κινδύνων στη Lloyd’s, η ασφάλιση δημιουργεί παράλληλα τα κατάλληλα κίνητρα για καλύτερη διαχείριση.
Η ανάγκη για θεσμική αλλαγή ήταν επίσης παρούσα στην πλειονότητα των συζητήσεων. Ο Ιωάννης Χατζηθεοδοσίου, πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, τόνισε: «Ο κλάδος της ασφάλισης θα μεγαλώσει μόνο όταν η πολιτεία αντιληφθεί πόσο σημαντικός είναι», ενώ ο Τζον Κρόκερ, αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Μεσιτών Ασφαλίσεων, αναφέρθηκε σε μια σημαντική αλλά απαραίτητη μεταβολή στον τρόπο που αντιμετωπίζει ο επιχειρηματικός κόσμος την έννοια της ασφάλισης: «Οι επιχειρήσεις πρέπει να βλέπουν την ασφάλιση ως επένδυση και όχι ως έξοδο».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε το παράδειγμα της Τουρκίας, όπως το παρουσίασε η Σεπρίλ Γκιουνάλ από το Ταμείο Φυσικών Καταστροφών (TCIP) της γειτονικής χώρας, όπου η υποχρεωτική ασφάλιση κατοικιών μετά τον σεισμό του 1999 οδήγησε σε θεσμική ωρίμανση και ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών. Το Ταμείο βασίστηκε στην ασφάλιση του κινδύνου από σεισμό και πλέον επεκτείνεται παρέχοντας κάλυψη και για άλλα φυσικά φαινόμενα όπως οι πλημμύρες. Οι χώρες που διαθέτουν εθνικά συστήματα εμφανίζουν υψηλότερο ποσοστό ασφαλιστικής κάλυψης που φθάνει και το 45% σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες όπου το ποσοστό των ζημιών που είναι ασφαλισμένες περιορίζεται μόνο στο 25%, επεσήμανε από την πλευρά του ο επικεφαλής Κινδύνων και Χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της EIOPA Δημήτρης Ζαφείρης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη μιας συνεκτικής πολιτικής σε επίπεδο Ε.Ε. που θα ενισχύσει το επίπεδο των ασφαλισμένων κινδύνων, ώστε να υπάρξει επαρκής προστασία από τις φυσικές καταστροφές. Με δεδομένη την ένταση και τη συχνότητα των φυσικών κινδύνων λόγω και της κλιματικής αλλαγής, η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα θεωρείται απαραίτητη για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, υπογράμμισε ο CEO της Εθνικής Ασφαλιστικής Δημήτρης Μαζαράκης, προτείνοντας μέτρα όπως η κατάργηση του φόρου που επιβαρύνει τα ασφάλιστρα προκειμένου να γίνει πιο προσιτό το κόστος της ασφάλισης για ένα μέσο νοικοκυριό στο επίπεδο της ασφάλισης κατοικιών.
