Εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα, όταν το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ συγκλόνισε την Αμερική και τη βύθισε ίσως στη χειρότερη πολιτική κρίση της Ιστορίας της, το Κογκρέσο ψήφισε σειρά νόμων για να διασφαλίσει ένα μίνιμουμ ηθικής τάξης στην ηγεσία των ΗΠΑ που είχε κυριολεκτικώς εκτροχιαστεί. Μην έχοντας προφανώς πολλούς ηθικούς δισταγμούς, μέσα στις πρώτες εβδομάδες της δεύτερης θητείας του ο Ντόναλντ Τραμπ άρχισε να αποσύρει όλες αυτές τις ασφαλιστικές δικλίδες ηθικής φύσης που είχαν μείνει στη θέση τους επί πέντε δεκαετίες, καθώς απέλυσε πάνω από 10 γενικούς επιθεωρητές και διέλυσε εποπτικά σώματα. Είχε ήδη μετατρέψει τον κρατικό μηχανισμό και τον επιχειρηματικό κόσμο σε συγκοινωνούντα δοχεία έχοντας στελεχώσει την κυβέρνησή του με βαθύπλουτους και επιχειρηματίες, και είχε διορίσει σε διάφορες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό άτομα που στο παρελθόν ήταν μέλη επιχειρηματικών λόμπι. Εν ολίγοις, άτομα που θα είχαν απορριφθεί υπό άλλες συνθήκες ως ακατάλληλα λόγω εξόφθαλμης σύγκρουσης συμφερόντων.
Ο υπουργός των 3,1 δισ.
Για το ευρύτερο κοινό, επιτομή αυτής της ηθικής χαλάρωσης ήταν ο διορισμός του Ελον Μασκ, ιδρυτή και διευθύνοντος συμβούλου της Tesla αλλά και πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο, που ανέλαβε το νεοσυσταθέν υπουργείο Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας, μια υπηρεσία επινοήσεως του Ντόναλντ Τραμπ και με καθήκον να προβεί σε μαζικές απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων. Είναι, όμως, ευρύτερη πρωτοτυπία της δεύτερης κυβέρνησης Τραμπ ότι έχει μέλη της ορισμένους από τους πλουσιότερους ανθρώπους που έχουν αναρριχηθεί ποτέ στην ηγεσία της υπερδύναμης και πολλοί προέρχονται από θέσεις εξουσίας στον επιχειρηματικό κόσμο. Για παράδειγμα, ο Χάουαρντ Λιούτνικ, υπουργός Εμπορίου, με τον καίριο ρόλο του εν μέσω εμπορικού πολέμου, έχει περιουσία ύψους 3,1 δισ. δολ. σύμφωνα με τον σχετικό κατάλογο του περιοδικού Forbes. Ο Λιούτνικ είναι αντιπροσωπευτική περίπτωση της περιστρεφόμενης πόρτας ανάμεσα στον κρατικό μηχανισμό και τις επιχειρήσεις, καθώς καταλάμβανε θέσεις εξουσίας στη Wall Street από τα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει στελεχώσει την κυβέρνησή του με βαθύπλουτους και επιχειρηματίες, που υπό άλλες συνθήκες θα είχαν απορριφθεί ως ακατάλληλοι λόγω εξόφθαλμης σύγκρουσης συμφερόντων.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα μπορούσε να είναι φίλος της εργατικής τάξης παρά το εμφανώς οργανωμένο σόου που έκανε την Τετάρτη 2 Απριλίου, όταν παρουσίασε τους εξωφρενικούς δασμούς και επέτρεψε σε έναν εργάτη να ανέβει στο βήμα και να τον εκθειάζει ως τον καλύτερο πρόεδρο που έλαβε τα σωστά μέτρα για τους εργαζομένους στις αμερικανικές βιομηχανίες. Η πολιτική του είναι σαφώς σχεδιασμένη για να ενισχύσει την ισχύ και τον πλούτο των κροίσων της Αμερικής που τον περιβάλλουν. Το φορολογικό νομοσχέδιο του Αμερικανού προέδρου, το οποίο –αφού πρώτα πρόλαβε να διχάσει ακόμη και το ίδιο το κόμμα των Ρεπουμπλικανών– ψηφίστηκε την Πέμπτη από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, παραχωρεί φοροαπαλλαγές στους πλουσιότερους της υπερδύναμης. Το κάνει σε μια συγκυρία που πολλοί από αυτούς, όπως ο Ελον Μασκ, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ιδρυτής του Facebook, ο Ρομπ Γουάλτον, επικεφαλής της Walmart, και ο μεγαλοεπενδυτής Γουόρεν Μπάφετ έχουν ήδη δει τον πλούτο τους να εκτοξεύεται πέρα και από τη στρατόσφαιρα χάρη σε πολλούς και διαφόρους παράγοντες. Οπως ανέφερε την ημέρα της ψηφοφορίας η οργάνωση κατά της ανισότητας Oxfam, στη διάρκεια του περασμένου έτους οι δέκα πλουσιότεροι Αμερικανοί αύξησαν τον πλούτο τους συνολικά κατά 365 δισ. δολ.
Οικονομολόγοι και αναλυτές έχουν επανειλημμένως επισημάνει πως οι φοροαπαλλαγές στο μεγάλο κεφάλαιο θα κάνουν ακόμη πιο πλούσιους τους κροίσους της Αμερικής, αλλά το χειρότερο είναι πως θα χρηματοδοτηθούν από τις περικοπές δαπανών ύψους 1 τρισ. δολ. που θα γίνουν στον προϋπολογισμό των προγραμμάτων κοινωνικής ασφάλισης, εν ολίγοις από τα χρήματα που θα αφαιρεθούν από τους πλέον ευάλωτους Αμερικανούς. Οπως χαρακτηριστικά σχολίασε η Ρεμπέκα Ριντέλ, στέλεχος της οργάνωσης κατά της ανισότητας Oxfam America, «πρόκειται για μια φορολογική νομοθεσία που θα δημιουργήσει τον πρώτο τρισεκατομμυριούχο στον κόσμο» και έχει στόχο να δώσει χρήματα στους βαθύπλουτους, τα οποία θα πάρει από τους φτωχότερους.
Περικοπές επιδομάτων
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Penn Wharton Budget Model, ανεξάρτητου οργανισμού οικονομικών αναλύσεων που δεν συντάσσεται με κανένα από τα δύο κόμματα του αμερικανικού Κογκρέσου, το πλουσιότερο 10% των Αμερικανών θα επωφεληθεί από το 65% της αξίας που θα προσφέρει στην αμερικανική οικονομία το επίμαχο νομοσχέδιο. Πρόκειται για φοροαπαλλαγές ύψους περίπου 3,1 τρισ. δολ. στο διάστημα των επόμενων δέκα ετών. Αντιθέτως, τα νοικοκυριά που ανήκουν στο φτωχότερο 20% της Αμερικής θα χάσουν το καθένα περίπου 1.035 δολ. μέσα στο επόμενο έτος και αιτία θα είναι οι περικοπές που προβλέπει το νομοσχέδιο του Τραμπ στο πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλισης Medicaid και οι περικοπές ή η πλήρης κατάργηση στα επιδόματα για την αγορά τροφίμων.
Τρέχουν στην αυλή του Τραμπ για να κερδίσουν την εύνοιά του
Οι κροίσοι της Αμερικής, που τείνουν να εξελιχθούν σε ένα είδος συνοδείας του Ντόναλντ Τραμπ, καταβάλλουν κάθε προσπάθεια να κερδίσουν την εύνοιά του. Η εικόνα ήταν σαφής στην πρόσφατη περιοδεία του στη Μέση Ανατολή, όπου τον συνόδευσαν τα μεγαλύτερα ονόματα του επιχειρηματικού κόσμου των ΗΠΑ και όχι μόνον ο Ελον Μασκ της Tesla που θεωρείτο δεδομένος: από τον Γένσεν Χουάνγκ της Nvidia και τον Σαμ Αλτμαν της OpenAI μέχρι τους επικεφαλής των Amazon, Alphabet, Boeing, BlackRock και πολλούς άλλους, συνολικά περίπου 30 επιχειρηματίες και διευθύνοντες σύμβουλοι αμερικανικών κολοσσών που τείνουν να γίνουν μόνιμη συνοδεία του Αμερικανού προέδρου.
Πηγές προσκείμενες στους επιχειρηματίες ανέφεραν στα αμερικανικά ΜΜΕ ότι οι ισχυροί του κόσμου των επιχειρήσεων εγκατέλειψαν κυριολεκτικώς τα πάντα, από υποχρεώσεις που εκκρεμούσαν καιρό μέχρι συσκέψεις διοικητικών συμβουλίων, προκειμένου να συνοδεύσουν τον Τραμπ στις αραβικές χώρες. Και το κίνητρο ήταν, τουλάχιστον για τον Τραμπ, να τονώσουν την εικόνα που προσπαθεί να καθιερώσει, του ισχυρού και επιτυχημένου προέδρου, παρά το γεγονός ότι η αμερικανική οικονομία επιβραδύνεται, η δημοσιονομική εικόνα της επιδεινώνεται και αυξάνεται το κόστος δανεισμού των ΗΠΑ.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν επιπλέον πως η επίσκεψη στον Λευκό Οίκο έχει γίνει πλέον ρουτίνα για τους ισχυρούς και βαθύπλουτους επιχειρηματίες και τους επικεφαλής των επιχειρηματικών τιτάνων των ΗΠΑ, που αφιερώνουν περισσότερο χρόνο από ποτέ για να διασφαλίσουν την εύνοιά του. Στα κίνητρά τους συγκαταλέγεται εν μέρει κάποια απαλλαγή των επιχειρήσεών τους από τις ισχύουσες ακόμη ρυθμίσεις ή προπαντός από τους δασμούς που μπορούν να πλήξουν καίρια την κερδοφορία τους.
Πολιτικοί παρατηρητές εκτιμούν πως ο Τραμπ τους χρησιμοποιεί ως ένα είδος υποστηρικτών του, καθώς προσπαθεί να προβάλει μια θετική εικόνα της αμερικανικής οικονομίας.
Πολλοί από αυτούς, όπως για παράδειγμα ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ του Facebook και ο Τζεφ Μπέζος της Amazon, δώρισαν ένα εκατ. δολάρια ο καθένας για την τελετή ορκωμοσίας του Τραμπ, ενώ πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, δεν τον είχαν υποστηρίξει στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του. Και ο ίδιος έχει αποδείξει ότι ανταμείβει όσους επιχειρηματίες συντάσσονται μαζί του, όπως ο Ελον Μασκ που δαπάνησε 277 εκατ. δολ. για να στηρίξει τον Τραμπ και τους Ρεπουμπλικανούς στην προεκλογική εκστρατεία, ενώ στρέφεται εναντίον όσων δεν τον υποστηρίζουν, όπως είχε στραφεί κατά της Amazon στην πρώτη θητεία του και τώρα κατά των πανεπιστημίων.
Και δεν είναι μόνον οι Αμερικανοί επιχειρηματίες που αναγκάζονται να διατηρούν στενές σχέσεις με τον Τραμπ. Τον επισκέφθηκε την περασμένη Δευτέρα στον Λευκό Οίκο ακόμη και ο Μπερνάρ Αρνό του ομίλου ειδών πολυτελείας LVMH, του οποίου οι μετοχές έχουν γνωρίσει πτώση φέτος προφανώς εξαιτίας των δασμών που κρέμονται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από την κερδοφορία του. Και στο μεταξύ η επιρροή του φαινομένου Τραμπ στην Ευρώπη δεν περιορίζεται στους επιχειρηματίες, αλλά επεκτείνεται στους πολιτικούς με παρεμφερή επιχειρηματολογία και θέσεις. Εκτός από την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία που έτυχε της απροκάλυπτης στήριξης του Ελον Μασκ, υπάρχουν και το εθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας και το ακροδεξιό κόμμα Chega ή Αρκετά της Πορτογαλίας.
Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ του Facebook και ο Τζεφ Μπέζος της Amazon δώρισαν ένα εκατ. δολάρια ο καθένας για την τελετή ορκωμοσίας του Τραμπ.
Πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν πως αιτία της ανόδου αυτών των λαϊκιστικών μορφωμάτων είναι τα κοινά προβλήματα σε όλο τον δυτικό κόσμο, το μεταναστευτικό, η παγκοσμιοποίηση, το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης, η χαμηλή ανάπτυξη, ο προβληματισμός για την εθνική ταυτότητα και η ανισότητα. Αλλά η ανισότητα είναι το πρόβλημα που μάλλον θα επιδεινωθεί στη δεύτερη θητεία Τραμπ.
