Αν υπάρχει τουλάχιστον ένα ζήτημα που συγκεντρώνει ευρεία αποδοχή στην ελληνική κοινωνία, είναι η ανάγκη εκσυγχρονισμού των Ελληνικών Ταχυδρομείων. Δύσκολα θα βρεθεί κάποιος που έχει χρησιμοποιήσει συστηματικά την υπηρεσία κούριερ των ΕΛΤΑ και δεν έχει να διηγηθεί μια εμπειρία ταλαιπωρίας ή καθυστερημένης παράδοσης. Μπορεί εκ πρώτης όψεως ο μετασχηματισμός της δημόσιας επιχείρησης να φαίνεται εφικτός με μερικές απλές μεταρρυθμίσεις, στην πράξη όμως έχει αποδειχθεί μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία.
Ηταν το 2020 όταν ξεκίνησε η πρώτη συντεταγμένη προσπάθεια που στόχευε να βγάλει τα ΕΛΤΑ από την κρίση. Είχε προηγηθεί ένα παρατεταμένο διάστημα, περίπου δέκα ετών, πτωτικής πορείας και στασιμότητας, με ελάχιστες, αν όχι μηδενικές, διορθωτικές παρεμβάσεις, αφήνοντας τον οργανισμό αντιμέτωπο με σοβαρά ζητήματα, που έθεταν σε κίνδυνο τη συνέχιση της δραστηριότητάς του. Ολα αυτά τα χρόνια, τα αρνητικά ίδια κεφάλαια και οι σωρευμένες ζημίες αποτελούσαν τη μοναδική σταθερά στον ισολογισμό της θυγατρικής του Υπερταμείου.
Εκείνη την εποχή, το οικονομικό «νοικοκύρεμα» βασίστηκε πρωτίστως στην εφαρμογή ενός προγράμματος εθελουσίας εξόδου 2.000 εργαζομένων για τη μείωση του μόνιμου προσωπικού και στόχο την εξοικονόμηση 75 εκατ. ευρώ ετησίως, μια διαδικασία που κόστισε άνω των 112 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, η αρχική απόπειρα ανάταξης σκόνταψε σε μια σειρά από εμπόδια, όπως οι γενικές και τυποποιημένες λύσεις, η περαιτέρω μείωση στα έσοδα, οι αναταράξεις από την πανδημία αλλά και οι αστοχίες σε επίπεδο διοίκησης. Και σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και η κυβερνοεπίθεση το 2022 στα υπολογιστικά συστήματα των ΕΛΤΑ, με τους κυβερνοεγκληματίες να υποκλέπτουν αρχεία στα οποία περιλαμβάνονταν τιμολόγια και εταιρικά έγγραφα, αλλά και προσωπικά δεδομένα πολιτών, ονοματεπώνυμα, τηλέφωνα και διευθύνσεις αποστολέων και παραληπτών. Την ίδια χρονιά, οι ζημίες του οργανισμού εκτινάχθηκαν σε 27,9 εκατ. ευρώ και τα αρνητικά ίδια κεφάλαια σκαρφάλωσαν στα 102,3 εκατ. ευρώ. Σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, η αναθεώρηση του επιχειρηματικού μοντέλου κρίθηκε κάτι παραπάνω από επείγουσα. Το νέο εγχείρημα εξυγίανσης, το οποίο στόχευε να βάλει για ακόμη μια φορά σε τάξη τα ΕΛΤΑ, ξεκίνησε το 2023 και συνοδεύτηκε και από την αλλαγή στο μάνατζμεντ, με τον Γρηγόρη Σκλήκα, γνωστό από τη θητεία του σε μεγάλους πολυεθνικούς ομίλους, να αναλαμβάνει τα ηνία του οργανισμού.
Από τις πρώτες κινήσεις που τέθηκαν σε εφαρμογή ήταν ο εξορθολογισμός του δικτύου καταστημάτων με την κατάργηση 143 ταχυδρομείων σε όλη τη χώρα, επιλέγοντας αυτά που κατέγραφαν περιορισμένη δραστηριότητα. Ανάμεσα σε αυτά και το κατάστημα που λειτουργούσε εντός της Βουλής. Μια κίνηση από την οποία δεν έλειπε και ο συμβολισμός, καθώς η διοίκηση των ΕΛΤΑ επιδίωξε να εκπέμψει το μήνυμα ότι «κανείς δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο».
Από τις πρώτες κινήσεις ήταν ο εξορθολογισμός του δικτύου καταστημάτων με την κατάργηση 143 ταχυδρομείων σε όλη τη χώρα. Πλέον τα σημεία εξυπηρέτησης των ΕΛΤΑ ανέρχονται σε 1.100.
Πλέον τα σημεία εξυπηρέτησης των ΕΛΤΑ ανέρχονται σε 1.100. Στη συνέχεια ακολούθησε η απορρόφηση της θυγατρικής ΕΛΤΑ Courier από τον μητρικό όμιλο προκειμένου να ενοποιηθούν οι δραστηριότητές τους με απώτερο σκοπό τη βελτίωση σε επιχειρησιακό και λειτουργικό επίπεδο.
«Ενα άτομο είμαι, ό,τι μπορώ κάνω»
Πιο περίπλοκο αποδείχθηκε το ζήτημα του ανθρώπινου δυναμικού. Η αποχώρηση έμπειρων στελεχών αποτέλεσε ισχυρό πλήγμα για τον οργανισμό. Παρότι ο αριθμός των 4.800 εργαζομένων σήμερα –εκ των οποίων οι 1.650 είναι μέσω εξωτερικών συνεργατών– μοιάζει επαρκής, στην πράξη δημιουργήθηκε, ιδιαίτερα στην αρχή, σημαντικό έλλειμμα, κυρίως σε θέσεις ευθύνης και εξειδίκευσης. Επιπλέον, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, όταν διατυπώνονται παράπονα πελατών για καθυστερήσεις ή παντελούς απουσίας τηλεφωνικής υποστήριξης, οι εργαζόμενοι συχνά να απαντούν με τη χαρακτηριστική φράση: «Ενα άτομο είμαι, ό,τι μπορώ κάνω».
Παρότι ο αριθμός των 4.800 εργαζομένων –εκ των οποίων οι 1.650 είναι μέσω εξωτερικών συνεργατών– μοιάζει επαρκής, στην πράξη δημιουργήθηκε σημαντικό έλλειμμα, κυρίως σε θέσεις ευθύνης και εξειδίκευσης.
Παρά τις βελτιωτικές ενέργειες, το «αγκάθι» των αρνητικών ιδίων κεφαλαίων παρέμεινε και το 2023 – μάλιστα διευρύνθηκαν σε -132,092 εκατ. ευρώ. Τα έσοδα υποχώρησαν κατά 3%, φτάνοντας στα 243,28 εκατ. ευρώ, ενώ οι ζημίες ανήλθαν σε 10,17 εκατ. ευρώ, μειωμένες σε σύγκριση με το 2022.
Η μακροπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα της δημόσιας επιχείρησης δεν έχει ακόμη διασφαλιστεί πλήρως. Δύο χρόνια μετά την επανεκκίνηση του πλάνου εκσυγχρονισμού, ο δρόμος της εξυγίανσης εξακολουθεί να είναι μακρύς και γεμάτος προκλήσεις. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, τα έσοδα του 2024 παρουσίασαν συγκρατημένη αύξηση συγκρινόμενα με τα μεγέθη του 2023 και διαμορφώθηκαν κοντά στην περιοχή των 249 εκατ. ευρώ. Ο στρατηγικός σχεδιασμός, ο οποίος έχει επεκταθεί και φθάνει μέχρι το 2027, προβλέπει μεγαλύτερη ανάπτυξη για την τρέχουσα χρονιά, με τον τζίρο να ξεπερνάει τα 255 εκατ. ευρώ, με βάση πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της η «Κ».
Το «αγκάθι» των αρνητικών ιδίων κεφαλαίων παρέμεινε και το 2023 – μάλιστα διευρύνθηκαν σε -132,092 εκατ. ευρώ. Τα έσοδα υποχώρησαν κατά 3%, φτάνοντας στα 243,28 εκατ. ευρώ, ενώ οι ζημίες ανήλθαν σε 10,17 εκατ., μειωμένες σε σύγκριση με το 2022.
Οσον αφορά τη μαύρη τρύπα των ζημιών, σύμφωνα με τις εξαγγελίες της διοίκησης αναμένεται να κλείσει και από τις επόμενες χρήσεις να περάσει σε μονοπάτι κερδοφορίας. Σε αυτή την κατεύθυνση θα συμβάλει το επιχειρούμενο «μάζεμα» των εξόδων, τα οποία πέρυσι εκτιμάται ότι άγγιξαν περίπου τα 237 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2025 υπολογίζεται ότι θα κινηθούν περίπου στα 245 εκατ. ευρώ.
Στον στρατηγικό σχεδιασμό των ΕΛΤΑ περιλαμβάνεται και η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας, προκειμένου να εισρεύσουν ζωτικής σημασίας έσοδα στα ταμεία της δημόσιας εταιρείας. Στο πλαίσιο αυτό, πέρυσι ολοκληρώθηκε η καταγραφή και αποτίμηση των ακινήτων που βρίσκονται στην ιδιοκτησία τους σε όλη την επικράτεια. Από τη διαδικασία αυτή προέκυψε ότι διαθέτουν συνολικά 82 ακίνητα, τα οποία είτε ιδιοχρησιμοποιούνται είτε είναι διαθέσιμα προς χρήση, με την εμπορική αξία τους να υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τα 100 εκατ. ευρώ.
Το στοίχημα παραμένει δύσκολο για έναν οργανισμό που δραστηριοποιείται σε μια άκρως ανταγωνιστική αγορά. Με τα έσοδα από την επιστολική αλληλογραφία να συρρικνώνονται διαρκώς κάθε χρόνο, κυρίως λόγω υποκατάστασης από ψηφιακές υπηρεσίες, το κύριο βάρος έχει μετατοπιστεί στο κομμάτι των ταχυμεταφορών. Σε έναν κλάδο όπου αν και λειτουργούν πάνω από 700 εταιρείες, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), εμφανίζει εντούτοις υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης. Είναι ενδεικτικό ότι το 2023 ο μεγαλύτερος όγκος των ταχυδρομικών αντικειμένων (65%) διακινήθηκε από μόλις έξι επιχειρήσεις, στις οποίες αντιστοιχήθηκε το 74% των συνολικών εσόδων της αγοράς ταχυμεταφορών.
