Το τελευταίο επεισόδιο στο σίριαλ της απρόβλεπτης και αλαζονικής συμπεριφοράς του Ντόναλντ Τραμπ, και της κρίσης αξιοπιστίας των ΗΠΑ που έχει προκαλέσει ο ίδιος, ήταν η «επίθεσή» του στην ανεξαρτησία της Fed – τον βασικό πυλώνα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και τον ακρογωνιαίο λίθο της εμπιστοσύνης στο δολάριο, το παγκόσμιο νόμισμα αποθεματικών. Αν και ο Τραμπ πραγματοποίησε άλλη μια «μεγάλη υποχώρηση» υπό την ασφυκτική πίεση των αγορών, κανείς δεν φαίνεται να πιστεύει ότι η σύγκρουσή του με τη Fed θα αποκλιμακωθεί, ενώ κάποιοι δεν αποκλείουν ότι πίσω (και) από αυτό κρύβεται άλλο ένα σχέδιο του Αμερικανού προέδρου.
Την περασμένη εβδομάδα ο Τραμπ επιτέθηκε στον επικεφαλής της Fed Τζερόμ Πάουελ, κατηγορώντας τον ότι «άργησε πολύ και έκανε λάθος» σχετικά με τα επιτόκια και προσθέτοντας ότι «η λήξη της θητείας του παραείναι μακριά». Εφτασε να αποκαλέσει τον Πάουελ «τεράστιο loser», διαμηνύοντας πως αν θέλει να τον απολύσει, ««θα φύγει πολύ γρήγορα, πιστέψτε με», όπως είπε. Ωστόσο, μετά την αρνητική αντίδραση της αγοράς τη Δευτέρα, με νέα βύθιση του δολαρίου, το οποίο βρέθηκε σε χαμηλά τεσσάρων ετών έναντι του ευρώ, και νέα εκτόξευση της απόδοσης των αμερικανικών ομολόγων, ο Τραμπ υπαναχώρησε στη συνέχεια λέγοντας ότι «δεν έχει καμία πρόθεση να απολύσει τον Πάουελ», η θητεία του οποίου λήγει τον Μάιο του 2026.
Σύμφωνα με το Axios, η «κωλοτούμπα» Τραμπ ήρθε έπειτα από ιδιωτική συνάντηση που είχε στο Οβάλ Γραφείο τη Δευτέρα το βράδυ με κορυφαίους συμβούλους και τους CEO των τεσσάρων μεγάλων αλυσίδων λιανικού εμπορίου των ΗΠΑ –Walmart, Target, Home Depot και Lowe’s–, οι οποίοι και προειδοποίησαν για το οικονομικό χάος που προκαλούν οι δασμοί και την τεράστια αβεβαιότητα που έχει δημιουργηθεί στις αγορές. Ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διοργάνωση της συνάντησης. Ο ίδιος άλλωστε είχε δηλώσει λίγες ημέρες νωρίτερα ότι η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας είναι ένα «κουτί με κοσμήματα που πρέπει να προφυλαχθεί».
Βέβαια, η κριτική του Τραμπ απέναντι στη Fed συνεχίστηκε με τον ίδιο να δηλώνει στα μέσα της εβδομάδας ότι ο Πάουελ «κάνει λάθος που δεν μειώνει τα επιτόκια».
Ο Αμερικανός πρόεδρος έφτασε να αποκαλέσει τον επικεφαλής της Fed «τεράστιο loser», διαμηνύοντας πως αν θέλει να τον απολύσει, «θα φύγει πολύ γρήγορα».
Φυσικά, αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Τραμπ πραγματοποίησε επίθεση στον Πάουελ. Και κατά την πρώτη θητεία του, όταν μάλιστα ο ίδιος είχε επιλέξει τον Πάουελ να αναλάβει το τιμόνι της Fed, προσπάθησε να τον απομακρύνει, καθώς και τότε θεωρούσε ότι κινούνταν πολύ αργά όσον αφορά τις μειώσεις των επιτοκίων. «Ολοι οι ανόητοι (boneheads) εκεί στη Fed, να μειώσουν τα επιτόκια σε αρνητικό έδαφος», είχε πει το 2019. Η Fed μείωσε εκείνο το έτος επιτόκια, αλλά όχι λόγω της πίεσης Τραμπ, το έκανε καθώς ήθελε να στηρίξει την οικονομία λόγω της μεγάλης αβεβαιότητας που είχαν δημιουργήσει οι δασμοί των ΗΠΑ. Η πανδημία και η πληθωρική κρίση στη συνέχεια ανάγκασαν τον Πάουελ να μειώσει περαιτέρω και γρήγορα τα επιτόκια κοντά στο μηδέν, αποτρέποντας μια άμεση αντιπαράθεση με τον Τραμπ μέχρι τη λήξη της θητείας του το 2021.
Με την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ο Πάουελ ήταν προετοιμασμένος για «ανάφλεξη» της μεταξύ τους κατάστασης. Αλλωστε πριν από τις εκλογές, τον Αύγουστο του 2024, ο Τραμπ είχε δηλώσει ότι «θα πρέπει να έχει λόγο στη νομισματική πολιτική» κατά τη δεύτερη θητεία του. Μετά την εκλογή του Τραμπ τον Νοέμβριο, ο Πάουελ δήλωσε ότι δεν θα παραιτηθεί εάν του ζητηθεί από τον πρόεδρο. Είχε επίσης τονίσει ότι, σύμφωνα με τον νόμο, οι πρόεδροι δεν μπορούν να απολύσουν ή να υποβιβάσουν τον πρόεδρο της Fed.
Το σημαντικό είναι πως ο Πάουελ, αντίθετα με τον Τραμπ, έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών. «Ο Πάουελ έκανε αυτό που λίγοι θα μπορούσαν: έμεινε σταθερός στις απόψεις του υπό ακραία πολιτική πίεση και συνέχισε να στηρίζει τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό και την οικονομία. Οι αγορές τον εμπιστεύονται», όπως σημειώνει ο Νάιτζελ Γκριν, διευθύνων σύμβουλος της deVere Group, από τους μεγαλύτερους οίκους χρηματοοικονομικής συμβουλευτικής στον κόσμο.
Η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών αποτελεί κανόνα για τις αγορές τις τελευταίες δεκαετίες. Δίνει τη δυνατότητα στους υπευθύνους χάραξης πολιτικής να αυξάνουν τα επιτόκια για τον έλεγχο του πληθωρισμού, ανεξάρτητα από τις πολιτικές συνέπειες. Ωστόσο, η πολιτική ανάμειξη στη Fed έχει μακρά ιστορία. Αν και ο νόμος του Κογκρέσου που δημιούργησε τη Fed το 1913 της παρείχε κάποια προστασία από τους πολιτικούς, στην πράξη το υπουργείο Οικονομικών ήλεγχε την κεντρική τράπεζα στα πρώτα της χρόνια. Προκειμένου να χρηματοδοτήσει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Fed συμφώνησε να περιορίσει το κόστος δανεισμού αγοράζοντας κρατικά ομόλογα και διατηρώντας τις αποδόσεις τους χαμηλές.
Οπως παρατηρεί η Allianz, τέτοια πολιτική πίεση στη Fed για χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής όπως η σημερινή δεν έχει παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1970, όταν ο Αρθουρ Μπερνς ηγούνταν του θεσμού, αν και έλαβε χώρα κυρίως κεκλεισμένων των θυρών.
Επιχείρηση «αποδιοπομπαίος τράγος»
Οι οικονομικές συνθήκες στις ΗΠΑ σήμερα δεν δικαιολογούν χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, με τις προοπτικές για τον πληθωρισμό να έχουν επιδεινωθεί λόγω των απότομων αυξήσεων των δασμών. Αν και μια αύξηση των τιμών που προκαλείται από τους δασμούς θα μπορούσε γενικά να θεωρηθεί ως μια εφάπαξ αύξηση, το γεγονός ότι οι μεσοπρόθεσμες προσδοκίες των νοικοκυριών για τον πληθωρισμό έχουν εκτοξευθεί πρόσφατα σηματοδοτεί έναν κίνδυνο αποσταθεροποίησης των προσδοκιών σε σχέση με τον στόχο του 2% της Fed, τον οποίο το διοικητικό συμβούλιο δεν μπορεί να αγνοήσει. Επομένως, οι μειώσεις των επιτοκίων βραχυπρόθεσμα δεν δικαιολογούνται, όπως επισημαίνουν οι αναλυτές.
Τέτοια πολιτική πίεση στη Fed για χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής όπως η σημερινή δεν έχει παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1970.
Οσον αφορά το κατά πόσον μπορεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ να αποπέμψει τον διοικητή της ομοσπονδιακής τράπεζας, το καταστατικό της Fed αναφέρει πως κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί μόνον «όταν υπάρχει ζήτημα» που ερμηνεύεται ως κάποια σοβαρή ατασθαλία. «Ο ισχυρισμός του Ντόναλντ Τραμπ ότι δεν έχει καμία πρόθεση να απολύσει τον Τζερόμ Πάουελ δεν αποτελεί πράξη αυτοσυγκράτησης – είναι αναγνώριση της πραγματικότητας», σημειώνει ο Γκριν της deVere.
Ωστόσο, η επίθεση του Τραμπ στον Πάουελ έχει εγείρει υποψίες μεταξύ ορισμένων αναλυτών ότι η κίνηση αυτή μπορεί να αποτελεί και μέρος ενός σχεδίου, αυτού της δημιουργίας ενός «αποδιοπομπαίου τράγου» σε περίπτωση που η οικονομία των ΗΠΑ γονατίσει, αναφέρει το Fortune. «Ο Τραμπ θα κουνάει το σπαθί του μέχρι την ημέρα που ο Πάουελ θα ολοκληρώσει τη θητεία του», εκτιμά η Threadneedle Ventures.
Η απόλυση Πάουελ δεν αποτελεί πιθανό σενάριο, όπως σημείωσαν οι στρατηγικοί αναλυτές της Macquarie, Τιερί Γουίζμαν και Γκάρεθ Μπέρι. «Οχι μόνο θα αμφισβητείτο η νομιμότητα μιας απόλυσης στα δικαστήρια, αλλά, και νωρίτερα, η πίεση από τις αγορές, ακόμη και από τους οίκους αξιολόγησης, πιθανότατα θα σταματούσε την πολιτική διαδικασία μιας “απόλυσης” εν τη γενέσει της», προσθέτουν. «Ο καλύτερος λόγος που πιστεύουμε ότι ο Τραμπ δεν θα απέλυε τον Πάουελ είναι ότι ο Τραμπ χρειάζεται τον Πάουελ ως κάποιον που θα κατηγορηθεί για οποιαδήποτε οικονομική επιβράδυνση μπορεί να προκύψει. Πράγματι, εάν η Fed μείωνε επιθετικά τα επιτόκια, ο Τραμπ δεν θα είχε καμία δικαιολογία για την ύφεση, εκτός από τη δική του πολιτική ατζέντα».
Συνεπώς, οι επιθέσεις του Τραμπ στον Πάουελ μέχρι στιγμής θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον θεμέλιο λίθο για την επίρριψη ευθυνών από τον Λευκό Οίκο σε περίπτωση οικονομικής επιβράδυνσης. Αλλωστε ο ίδιος ο Τραμπ έχει… φροντίσει να το διαμηνύσει ξεκάθαρα: «Μπορεί να έχουμε επιβράδυνση της οικονομίας, εκτός αν ο Mr. Too Late, ο τεράστιος loser, πρόεδρος της Fed, μειώσει τα επιτόκια τώρα», έγραψε πριν από μερικές ημέρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης…
«Πυροσβεστική» παρέμβαση
Ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ προσπάθησε να ηρεμήσει τις αγορές, τονίζοντας την ανάγκη να διατηρηθεί η ανεξαρτησία της Fed. «Η νομισματική πολιτική είναι σαν ένα κουτί με κοσμήματα – πρέπει να προφυλαχθεί». Οπως είπε, οι συνεντεύξεις των υποψηφίων για τον επόμενο πρόεδρο της Fed θα ξεκινήσουν το φθινόπωρο.
10%
έχει αποδυναμωθεί το δολάριο φέτος με την επίθεση Τραμπ στην ανεξαρτησία της Fed.
Στήριξη από Λαγκάρντ
«Και οι δύο έχουμε συνηθίσει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στην πολιτική πίεση», τόνισε η Κριστίν Λαγκάρντ σε σχόλιό της για την επίθεση Τραμπ στον επικεφαλής της Fed. «Τρέφω μεγάλο σεβασμό για τη δουλειά που κάνει [ο Πάουελ] και για το ότι είναι όσο το δυνατόν πιο επιμελής και πειθαρχημένος στην εκπλήρωση της εντολής του».
4%
μόλις είναι οι πιθανότητες που δίνουν οι αγορές για μείωση των επιτοκίων της Fed στη συνεδρίαση του Μαΐου.
Δεν παραιτείται
Μετά την εκλογή Τραμπ, ο Τζερόμ Πάουελ δήλωσε ότι δεν θα παραιτηθεί εάν του ζητηθεί από τον πρόεδρο. Σε ομιλία του τόνισε ότι η ανεξαρτησία της Fed είναι «θέμα νόμου» και ότι η κεντρική τράπεζα λαμβάνει αποφάσεις «με βάση την καλύτερη σκέψη μας και την καλύτερη ανάλυσή μας» και όχι «οποιαδήποτε πολιτική πίεση».
