Η μετανάστευση ήταν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της Ιστορίας και της επιτυχίας της ανθρωπότητας. Από πέρυσι, περισσότεροι από 300 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν μετεγκατασταθεί νόμιμα είτε αναζητώντας ευκαιρίες ως μετανάστες είτε για να ξεφύγουν από συγκρούσεις ή φυσικές καταστροφές ως πρόσφυγες. Ο αριθμός έχει σχεδόν διπλασιαστεί από το 1995, κυρίως λόγω της αυξημένης ροής προσφύγων μεταξύ αναδυόμενων αγορών και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Ενώ οι παράγοντες που απομακρύνουν τους ανθρώπους από τα σπίτια τους ποικίλλουν σημαντικά, οι πολιτικές που διέπουν τις μετακινήσεις παίζουν επίσης ρόλο.
Τα εμπόδια στις νόμιμες μετακινήσεις έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια εν μέσω του έντονου σκεπτικισμού απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και των προκλήσεων για την οικονομική ανάπτυξη. Υπάρχουν τέσσερα κανάλια μέσω των οποίων οι περιορισμοί μπορούν να επηρεάσουν τον αριθμό και τη σύνθεση των αφίξεων στις οικονομίες υποδοχής: Υποκατάσταση προορισμού, όπου οι αυστηρότερες πολιτικές στον προβλεπόμενο προορισμό εκτρέπουν τους ανθρώπους σε άλλα μέρη ή τους αφήνουν ακινητοποιημένους κατά τη μεταφορά. Κατηγορική υποκατάσταση, όπου οι αυστηρότερες πολιτικές για μια συγκεκριμένη κατηγορία –νόμιμο μετανάστη ή πρόσφυγα– μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους να αναζητήσουν μια άλλη νόμιμη οδό προς τη χώρα. Καταστολή προέλευσης, όπου οι αυστηρότερες πολιτικές που στοχεύουν πολίτες συγκεκριμένων οικονομιών αποτρέπουν τις εισροές. Και υποκατάσταση προέλευσης, όπου άτομα από μη στοχευμένες οικονομίες ενθαρρύνονται να καλύψουν τα κενά που προκύπτουν.
Αυτοί οι τύποι αναδιαμόρφωσης των νέων αφίξεων επηρεάζουν την προσφορά εργασίας και τη συνολική ζήτηση. Οι πρόσθετες εισροές μπορούν να ενισχύσουν την οικονομική παραγωγή και την παραγωγικότητα της εργασίας, αλλά μπορούν επίσης να δημιουργήσουν βραχυπρόθεσμες προκλήσεις επιβαρύνοντας τις τοπικές υπηρεσίες και υποδομές. Το κόστος αυτό είναι πιθανόν υψηλότερο όταν οι χώρες αντιμετωπίζουν περισσότερες προκλήσεις στην ενσωμάτωση των νεοφερμένων, όπως συμβαίνει συχνά στις αναδυόμενες αγορές και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες που δέχονται μεγαλύτερο ποσοστό προσφύγων και συχνά έχουν περιορισμένη ικανότητα απορρόφησης σημαντικών εισροών. Το κόστος μπορεί επίσης να είναι υψηλότερο εάν οι δεξιότητες των μεταναστών και των προσφύγων δεν αντιστοιχίζονται σωστά με τις ανάγκες της τοπικής αγοράς εργασίας.
Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι οι επιπτώσεις από την υποκατάσταση προορισμού μπορεί να είναι σημαντικές. Πάρτε για παράδειγμα ένα σύνολο οικονομιών που αυστηροποιούν τις πολιτικές για να αποτρέψουν το 20% των εισροών μεταναστών και προσφύγων στις οικονομίες τους. Με τη σειρά τους οι οικονομίες προορισμού που δέχονται αυτές τις εκτρεπόμενες ροές βιώνουν μέτρια κέρδη στην οικονομική παραγωγή κατά 0,2% κατά μέσον όρο στον ίδιο ορίζοντα, με πιο έντονες επιπτώσεις στις προηγμένες οικονομίες. Ταυτόχρονα, όταν μια οικονομία εφαρμόζει αυστηρότερες πολιτικές απέναντι στους νόμιμους μετανάστες, αυτό μπορεί να προκαλέσει την αλλαγή που ονομάζουμε κατηγορική υποκατάσταση και μπορεί να συνδεθεί με μια αύξηση σχεδόν 30% στις συνήθως μικρότερες εισροές προσφύγων κατά τα επόμενα πέντε χρόνια.
Η φιλοξενία προσφύγων έχει κατά μέσον όρο επιπτώσεις στην παραγωγή, αλλά οι δυνατότητες για οικονομικά οφέλη μπορούν να αξιοποιηθούν με ισχυρότερες πολιτικές ένταξης ιδίως μεταξύ των αναδυόμενων αγορών και των αναπτυσσόμενων οικονομιών. Οι περιορισμοί μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην αποδοτικότητα. Ενώ ο περιορισμός των εισροών μπορεί να μετριάσει τις πιο άμεσες πιέσεις στις υποδομές και στις υπηρεσίες, η μείωση της προσφοράς εργασίας υπονομεύει τα κέρδη παραγωγικότητας και η συσσώρευση κεφαλαίου μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μακροπρόθεσμων οικονομικών ευκαιριών.
* Από το ιστολόγιο του ΔΝΤ.
