Ο κινεζικός λαός χαρακτηρίζεται από σοφία υπομονής, εγκράτειας και εργατικότητας. Εχει βαθιά ριζωμένη μέσα του την αντίληψη ότι «αν τις ηλιόλουστες μέρες αναλογίζεσαι τη βροχή, δικαιούσαι τις βροχερές να σκέπτεσαι τον ήλιο». Η πολιτική δασμών του Αμερικανού προέδρου φαίνεται να εμπεδώνει ακόμη περισσότερο αυτή την αντίληψη. Η Κίνα παρουσιάζεται προετοιμασμένη για τον εμπορικό πόλεμο που έχει ξεκινήσει και προσβλέπει σε πολύ καλύτερες μέρες όταν κοπάσει η καταιγίδα Τραμπ. Οι λόγοι λίγοι, αλλά ουσιαστικοί:
α) Το παραγωγικό σύστημα της Κίνας λειτουργεί με τους όρους της διεθνούς αγοράς, αλλά εσωτερικά είναι ελεγχόμενο σε μεγάλο βαθμό. Μπορεί με τη «διακριτική παρέμβαση» της κυβέρνησης να αλλάξει προσανατολισμό, να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες, να προστατεύσει τις επιχειρήσεις από διακυμάνσεις τιμών των πρώτων υλών και της εξωτερικής ζήτησης. Το σύστημα διατηρεί ενεργές τις «μνήμες» του παραγωγικού συγκεντρωτισμού, όπως και τις αντίστοιχες διοικητικές δομές και μπορεί να τις εφαρμόσει όποτε απαιτηθεί. Σε έναν εμπορικό πόλεμο διαρκείας, οι αντοχές «της Κίνας της παραγωγής» θα αποδειχθούν κατά πολύ ισχυρότερες από τις αντοχές «της Αμερικής της κατανάλωσης».
β) Ταυτόχρονα, η κινεζική κυβέρνηση έχει διεισδύσει σε νέες αγορές, με τις εγγυήσεις που προσφέρει η πολιτική του Δρόμου του Μεταξιού. Η πολιτική αυτή δημιουργεί κυρίως εμπορικές υποδομές (π.χ. λιμάνια, μεταφορικά δίκτυα), επενδύει τοπικά, αναπτύσσει δεσμούς φιλίας και εμπιστοσύνης με ευρύτερη στρατηγική σημασία γεωπολιτικά. Στόχος, η διεύρυνση σε πρώτο χρόνο και η εδραίωση σε δεύτερο του ευρύτερου δυνατού δικτύου αγορών παγκοσμίως. Οι αριθμοί αποδεικνύουν τον ισχυρισμό. Το 2024 οι εξαγωγές της Κίνας προς την Αμερική αποτελούσαν το 14% των ολικών της εξαγωγών. Το ποσοστό αυτό βαίνει σταθερά μειούμενο από το 2018. Επί μία και πλέον δεκαετία πριν ήταν άνω του 20%. Η Κίνα ήδη έχει στρέψει το βλέμμα της στον υπόλοιπο κόσμο. Η Αμερική του Τραμπ, για κάποιον λόγο, εστιάζει σε λάθος εχθρό.
γ) Η Κίνα για περισσότερο από μια δεκαετία ετοιμάζει ένα πιο ασφαλές εσωτερικό οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον. Γνωρίζοντας ότι η χρυσή εποχή της απρόσκοπτης διείσδυσης στην παγκόσμια αγορά θα αντιμετώπιζε τουλάχιστον ημερομηνία προσαρμογής προς μια νέα ισορροπία εμπορικών συναλλαγών, ανέπτυσσε συστηματικά την εσωτερική της αγορά. Δεδομένου του πληθυσμού της, οι προοπτικές αυτές είναι απεριόριστες. Υπολογίζεται ότι ανά πενταετία, όπως αναφέρθηκε στην ετήσια σύνοδο του ανώτερου πολιτικού οργάνου της για πρώτη φορά το 2020, 50 με 80 εκατομμύρια πολιτών της θα περνούν, εν δυνάμει, τη μεγάλη πύλη της μεσαίας τάξης. Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτή την προοπτική. Στόχος, η εσωτερική κατανάλωση να αντικαταστήσει και να εξισορροπήσει τις όποιες μειώσεις της εξωτερικής ζήτησης. Η πολιτική Τραμπ επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.
Το Πεκίνο παρουσιάζεται προετοιμασμένο για τον εμπορικό πόλεμο που έχει ξεκινήσει και προσβλέπει σε πολύ καλύτερες μέρες όταν κοπάσει η καταιγίδα Τραμπ.
δ) Η Αμερική, πρωτίστως, άφησε πολύ χρόνο στην Κίνα να αναπτύξει την παραγωγική της βάση στην ευρύτερη δυνατή γκάμα αγαθών και προϊόντων τεχνολογίας, από καταναλωτικά αγαθά μέχρι βιομηχανικά προϊόντα. Το πιο σημαντικό είναι ότι, με τη συστηματική εξέλιξη του μοντέλου κρατικού καπιταλισμού που εφαρμόζει και τη σχετική απελευθέρωση της αγοράς της, τα τελευταία χρόνια ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις τις δυτικές οικονομίες, όχι μόνο σε επίπεδο τιμών, αλλά και ποιότητας προϊόντων. Η Κίνα έχει περάσει προ πολλού τον ποιοτικό Ρουβίκωνα της σύγχρονης ανάπτυξης. Το κινεζικό προϊόν είναι φθηνότερο, αλλά τώρα είναι και αξιόπιστο. Οι εξαγωγές φωτοβολταϊκών στοιχείων, προϊόντων ηλεκτροκίνησης, μηχανολογικού εξοπλισμού, αεροναυπηγικής, τεχνολογίας του Διαστήματος, τεχνητής νοημοσύνης, micro chips, ημιαγωγών και εκατοντάδων άλλων προϊόντων έχουν διεισδύσει και στις πιο ανεπτυγμένες και ποιοτικά απαιτητικές αγορές. Με αυξανόμενο ρυθμό η Κίνα υποσκελίζει τους ανταγωνιστές της, γίνεται ηγέτιδα των αγορών, θέτει παραμέτρους παραγωγής στους μέχρι χθες μέντορές της.
ε) Οι δασμοί Τραμπ υπονομεύουν τον καθοριστικό ρόλο της αγοράς ως του μηχανισμού που εξισορροπεί προσφορά και ζήτηση, ανταμείβει την ανταγωνιστικότητα και, μεσοπρόθεσμα όπως έγραψε πρόσφατα ο Κρούγκμαν, διορθώνει τις αδικίες ακόμη και σε εμπορικές συναλλαγές. Διοικητικά μέτρα, όπως η επιβολή δασμών, αναδεικνύουν τις ενδογενείς αδυναμίες και τις επιλογές απόγνωσης τελευταίας στιγμής μιας οικονομίας που αδυνατεί να ασκήσει την αυτοκριτική της για το πώς εξελίχθηκε η διαδικασία απώλειας του συγκριτικού της πλεονάσματος διαχρονικά. Οταν κοιτάζεις συνεχώς μπροστά δεν βλέπεις αντιπάλους ούτε ακούς με την προσήκουσα προσοχή και καχυποψία τον θόρυβο αυτών που σε πλησιάζουν. Ακόμη και το ύφος του προέδρου Τραμπ υποδηλώνει την υπεροψία του και την άγνοια κινδύνου για τα αποτελέσματα της πολιτικής του. Ούτε οι σεισμικές χρηματιστηριακές αναταράξεις ούτε οι εκτιμήσεις για επερχόμενη ύφεση, άνοδο των πληθωριστικών πιέσεων και πιθανώς των επιτοκίων πτοούν την εμμονή του Αμερικανού προέδρου στο λάθος.
Ο κ. Γιώργος Στούμπος διετέλεσε καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδος.
