«Η Ε.Ε. πρέπει να προβάλει δύναμη ισχύος ως απάντηση στα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση των ΗΠΑ εναντίον της Ευρώπης», δηλώνει στην «Κ» η Αράντσα Γκονσάλες, κοσμήτωρ της Σχολής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Sciences Po στο Παρίσι. Κεντρική ομιλήτρια στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, η πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας τονίζει στην «Κ» την ανάγκη η Ε.Ε. να επενδύει συλλογικά, ξεπερνώντας τα στενά όρια των εθνικών κρατών, και να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση του «νέου κόσμου» που αναδύεται στη νέα «εποχή Τραμπ».
– Η «εποχή Τραμπ» έφερε μια αναζωπύρωση των πολιτικών «Πρώτα η Αμερική». Αντιμέτωπη με ένα περιβάλλον απομονωτισμού, η Ευρώπη φαίνεται απροετοίμαστη για μια ρήξη στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Πώς πρέπει να συμπεριφερθεί η Ευρώπη απέναντι στον αμερικανικό αναθεωρητισμό;
– Νομίζω ότι η Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσει τρεις μεγάλες αρχές. Η πρώτη είναι η ενότητα. Η Ευρώπη θα είναι ισχυρή μόνο αν παραμείνει ενωμένη, ενώ οι διαιρέσεις την αποδυναμώνουν. Αν μια χώρα προσπαθήσει να λύσει τα δικά της μικρά προβλήματα μεμονωμένα, τότε θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα στην αποδυνάμωση της Ευρώπης.
Το δεύτερο είναι η «κοινή δύναμη». Η Ε.Ε. πρέπει να προβάλει δύναμη ισχύος, μεταξύ άλλων ως απάντηση στα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση των ΗΠΑ εναντίον της, τα οποία είναι αδιαπραγμάτευτα για την Ευρώπη, όπως η ρύθμιση του ψηφιακού χώρου, που η Ευρώπη θεωρεί ότι αφορά τη δημοκρατία. Το τρίτο είναι οι συμμαχίες με άλλα έθνη. Ας θυμηθούμε ότι δεν πρόκειται για παγκόσμιο πόλεμο. Είναι ένας πόλεμος των ΗΠΑ εναντίον 60 χωρών. Επομένως, θα ήταν πολύ σημαντικό για την Ε.Ε. να αρθρώσει συμμαχίες που θα μπορέσουν να βοηθήσουν, όχι τιμωρώντας τις ΗΠΑ, αλλά λαμβάνοντας μέτρα που θα κάνουν τις ΗΠΑ να υποχωρήσουν σε ορισμένες απαιτήσεις που θεωρούνται υπερβολικές.
Η Ευρώπη θα είναι ισχυρή μόνο αν παραμείνει ενωμένη, ενώ οι διαιρέσεις την αποδυναμώνουν.
– Αρα, θα πρέπει η Ευρώπη να διαπραγματευθεί με τους όρους που θέτει η αμερικανική πλευρά ή θα πρέπει να προσπαθήσει να απεμπλακεί από την αμερικανική εξάρτηση;
– Δεν νομίζω ότι η Ευρώπη πρέπει να εμπλακεί στη διαδικασία απεμπλοκής από την αμερικανική οικονομία, δεν μπορεί. Η Ευρώπη και η Αμερική ανταλλάσσουν καθημερινά 4,4 δισ. ευρώ ημερησίως. Δεν νομίζω ότι πρόκειται να απεμπλακεί και ούτε πρόκειται να αποδεχθεί την υποταγή, δηλαδή να διαπραγματευθούμε με τους όρους που θέτει η αμερικανική κυβέρνηση. Πρέπει να είμαστε αρκετά ισχυροί για να υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας, να είμαστε έτοιμοι να διαπραγματευθούμε, αλλά όχι έτοιμοι να παραδοθούμε.
– Με το μέλλον του ΝΑΤΟ να είναι υπό αμφισβήτηση και η ευρωπαϊκή αμυντική αυτονομία να είναι ακόμη σε εξέλιξη. Ποια είναι τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την ευρωπαϊκή στρατηγική ανεξαρτησία και πόσα χρόνια θα απαιτηθούν;
Εδώ και λίγο καιρό η Ε.Ε. έχει τη φιλοδοξία να γίνει στρατηγικά αυτόνομη και να διαχειρίζεται καλύτερα τις αλληλεξαρτήσεις που έχει με τον υπόλοιπο κόσμο, τόσο οικονομικά όσο και γεωπολιτικά. Αυτό δεν ξεκίνησε σήμερα, αλλά τώρα έχει αλλάξει δραματικά το πλαίσιο, γιατί έχει γίνει σαφές ότι ο σύμμαχος (ΗΠΑ) έχει μετατραπεί περισσότερο σε αντίπαλο.
Επομένως, πρέπει να επικεντρωθούμε στο τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την ασφάλειά μας. Κι αυτό απαιτεί τρία πράγματα, αρχικά να εξετάσουμε σε ποιες ικανότητες έχουμε κενά και πώς μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε έργα, καθώς οι επενδύσεις στην ασφάλεια και την άμυνα δεν αρκούν σε κρατικό επίπεδο, αλλά χρειαζόμαστε επενδύσεις για τη συλλογική μας ασφάλεια – και αυτό σημαίνει πιθανώς κοινό δανεισμό. Και τρίτον, πρέπει να συζητήσουμε τι είδους οργανωτικό σχήμα θέλουμε για την ασφάλεια. Τα καλά νέα είναι ότι οι εργασίες σ’ αυτά τα τρία μέτωπα έχουν ήδη ξεκινήσει.
– Το «Rearm Europe» επιτρέπει δαπάνες άνω των 800 δισ. Είναι αρκετά για να επανεξοπλιστεί η Ευρώπη ή θα χρειαστεί πρόσθετη χρηματοδότηση;
– Πρέπει να ξεκινήσουμε να χτίζουμε το σπίτι με στέρεα θεμέλια και όχι από την οροφή. Ετσι, η συζήτηση για τα χρήματα μπορεί να γίνει μόνο όταν συζητήσουμε πού θέλουμε να επενδύσουμε. Στη συνέχεια, αφού αναλύσουμε πού έχουμε κενά δυναμικότητας και βάλουμε μια τιμή σε αυτά τα κενά, τότε μπορούμε να αποφασίσουμε αν τα 800 δισ. είναι αρκετά ή όχι. Θα ήθελα να σημειώσω, ωστόσο, ότι τα 800 δισ. αποτελούνται από τη χρήση 150 δισ. που απομένουν από το «Σχέδιο Επόμενη Γενιά Ε.Ε.» και τα υπόλοιπα είναι εθνικές δαπάνες. Αλλά οι εθνικές δαπάνες δεν αποτελούν πολιτική της Ε.Ε.
Τεράστια η δύναμη της ενιαίας αγοράς
– Υπάρχει εύλογη ανησυχία ότι ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης και η έμφαση στην άμυνα θα εκτροχιάσουν την οικονομική πολιτική της Ευρώπης και θα οδηγήσουν σε ύφεση. Αναγνωρίζετε αυτόν τον κίνδυνο;
– Το «κλειδί» είναι η πιο ισχυρή ανάπτυξη. Αν αυξήσουμε την πίτα θα έχουμε αρκετά για να χρηματοδοτήσουμε την άμυνα και την ασφάλειά μας και θα είμαστε μια δυναμική οικονομική περιοχή. Γι’ αυτό, κατά την άποψή μου, το «κλειδί» είναι σήμερα να ξεκλειδώσουμε τη δύναμη και την ικανότητα της εσωτερικής αγοράς, η οποία υπολειτουργεί σε πολλά σημεία, συμπεριλαμβανομένου του κρίσιμου σημείου των υπηρεσιών. Θέλουμε λοιπόν μια ενιαία αγορά, πρέπει να εργαστούμε πάνω σ’ αυτήν και η ανάπτυξη είναι αυτή που θα μας δώσει αρκετό δημοσιονομικό χώρο για να επενδύσουμε στην ασφάλεια και την άμυνα.
Η Τουρκία χρειάζεται μια λειτουργική σχέση με την Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ε.Ε. χρειάζεται μια λειτουργική σχέση με την Τουρκία.
– Πρόσφατα δηλώσατε ότι «η Τουρκία είναι απαραίτητη για την Ε.Ε.». Με τον πρόεδρο Ερντογάν να οδηγεί τον κύριο αντίπαλό του στη φυλακή, διατηρείτε την άποψη ότι η Ε.Ε. χρειάζεται την Τουρκία;
– Η Τουρκία χρειάζεται την Ε.Ε. και η Ε.Ε. χρειάζεται την Τουρκία ή τουλάχιστον η Τουρκία χρειάζεται να έχει μια λειτουργική σχέση με την Ε.Ε. και η Ε.Ε. χρειάζεται να έχει μια λειτουργική σχέση με την Τουρκία. Αλλά, ας πούμε ότι αυτή τη στιγμή η κατάσταση δεν είναι πολύ ευνοϊκή για την οργάνωση αυτής της λειτουργικής σχέσης. Εάν εξετάσω την άμυνα και την ασφάλεια, τόσο το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και η Τουρκία είναι σημαντικοί εταίροι στην ασφάλεια και την άμυνά μας και η Ευρώπη είναι σημαντικός εταίρος για την ασφάλεια και την άμυνά τους. Επομένως, πρέπει να είμαστε σε θέση να το ρυθμίσουμε αυτό.
– Είναι η Ευρώπη έτοιμη να δράσει ως ανεξάρτητη δύναμη; Και δεύτερον, διαθέτει την απαραίτητη ηγεσία για να ξεπεράσει τις δυσκολίες;
– Η Ε.Ε. είναι ένα ιδιαίτερο είδος «ζώου» στον ζωολογικό κήπο της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Δεν είμαστε σαρκοφάγο ζώο, δεν είμαστε χορτοφάγο, αλλά είμαστε μια αυτόνομη κατηγορία «ζώου» από μόνο του και αυτό που έχω παρατηρήσει τους τελευταίους μήνες είναι ότι μερικές φορές ο υπόλοιπος κόσμος μάς βλέπει περισσότερο ως «ηγέτη» παρά εμείς βλέπουμε τους εαυτούς μας.
Οπου κι αν ταξιδεύω με ρωτάνε αν η Ευρώπη θα ηγηθεί. Θέλουν η Ευρώπη να είναι μεγαλύτερος «ηγέτης» στον σημερινό κόσμο. Ετσι, πρέπει να πιστέψουμε λίγο περισσότερο στους εαυτούς μας, στην ικανότητά μας να δίνουμε λύσεις και στο άνοιγμα που έχουμε προς τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική στιγμή κατά την οποία χτίζεται το μέλλον και αν θέλουμε να συμμετέχουμε στη διαμόρφωση αυτού του μέλλοντος πρέπει να ξεκινήσουμε πιστεύοντας ότι μπορούμε να το διαμορφώσουμε.
