Είναι η στροφή από την παγκοσμιοποίηση στον απομονωτισμό, είναι η επιστροφή στο 1930, όταν οι ΗΠΑ επέβαλαν τους δασμούς Σμουτ Χόλεϊ , η επιστροφή στην παγκόσμια ύφεση και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι η επαναφορά της αμερικανικής οικονομίας στον 19ο αιώνα, ο επικείμενος αποδεκατισμός του παγκόσμιου εμπορίου και η διάλυση της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Αυτές είναι λίγες από τις σχεδόν εσχατολογικές προφητείες ή τουλάχιστον πρώτες πρόχειρες γνωματεύσεις οικονομολόγων, επιχειρηματιών και επενδυτών.
Προβλέπουν τα χείριστα συνεπεία των δασμών που ανακοίνωσε ο Ντόναλντ Τραμπ την περασμένη Τετάρτη, 2 Απριλίου, την «Ημέρα Απελευθέρωσης» όπως επέλεξε να τη βαφτίσει θεωρώντας ότι οι δασμοί θα απελευθερώσουν την αμερικανική οικονομία από την αιχμαλωσία των διεθνών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου. Ομως οι οικονομολόγοι προεξοφλούν το αυτονόητο, ότι οι δασμοί θα οδηγήσουν σε μαζικά αντίποινα από κάθε κατεύθυνση και διαρκή κλιμάκωση, όπως και σε άνοδο των τιμών και πληθωρισμό, αλλά παράλληλα σε μείωση του παγκόσμιου εμπορίου και πιθανώς παγκόσμια ύφεση ή τουλάχιστον στασιμο πληθωρισμό, τον συνδυασμό υψηλού πληθωρισμού και χαμηλής ή μηδενικής ανάπτυξης.
Απτόητος και απρόβλεπτος
Ο Αμερικανός πρόεδρος, απτόητος και πιο απρόβλεπτος από ποτέ, κωφεύει στις προειδοποιήσεις και διαβεβαιώνει πως η πτώση των χρηματιστηρίων θα λήξει, η οικονομία θα ευδοκιμήσει και θα ευδοκιμήσουν μαζί της και τα χρηματιστήρια. «Βιομηχανίες και θέσεις εργασίας θα επιστρέψουν τρέχοντας στη χώρα μας και βλέπετε πως ήδη συμβαίνει αυτό», ήταν η δήλωσή του, αποκαλυπτική της ανεξάντλητης αισιοδοξίας του. Τη βεβαιότητα αυτή εξέφρασε στον κήπο του Λευκού Οίκου όταν ανακοίνωσε τους δασμούς, στο πλαίσιο μιας καλά ενορχηστρωμένης παράστασης, στην οποία εμφανίστηκε, αυθορμήτως υποτίθεται, και πήρε τον λόγο στο βήμα δίπλα στον Αμερικανό πρόεδρο εργάτης αμερικανικής βιομηχανίας που χαρακτήρισε τον Τραμπ «τον καλύτερο πρόεδρο μετά τον Ρόναλντ Ρέιγκαν». Οι κραδασμοί στα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος της εβδομάδας, αποτυπώνοντας τη διάχυτη πλέον ανησυχία για τις επιπτώσεις ενός εμπορικού πολέμου που προβλέπεται να είναι πολύ πιο θηριώδης από εκείνον της πρώτης θητείας Τραμπ και αναγκαστικά σαφώς πιο γενικευμένος: ένας παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος, ένας παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος.
Οι απαισιόδοξες προβλέψεις για καταιγισμό αντιποίνων από κάθε εμπορικό εταίρο των ΗΠΑ δεν άργησαν να επαληθευθούν, καθώς η Κίνα, δεύτερη οικονομία στον πλανήτη και καίριος εμπορικός εταίρος της υπερδύναμης, έσπευσε από τους πρώτους να ανακοινώσει πρόσθετους δασμούς 34% σε όλες τις εισαγωγές από τις ΗΠΑ. Η στάση της Κίνας, όμως, δεν περιορίζεται σε αντίποινα υπό τη μορφή δασμών, αλλά επεκτείνεται σε ένα πολύ πιο σκληρό μέτρο, την προσθήκη αμερικανικών εταιρειών στη δική της μαύρη λίστα και προπαντός στην επιβολή σκληρών ελέγχων στις εξαγωγές σπάνιων γαιών. Το τελευταίο αυτό μέτρο εγκυμονεί τον κίνδυνο ελλείψεων πρώτων υλών για την παγκόσμια παραγωγή όλων των ειδών σύγχρονης τεχνολογίας. Παράλληλα για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και για πολλές άλλες οι δυσθεώρητοι δασμοί του Τραμπ στις κινεζικές εισαγωγές ενδέχεται να οδηγήσουν σε μια πλημμύρα φθηνών κινεζικών προϊόντων που θα αναζητήσουν αμέσως εναλλακτικές αγορές.
Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν για παγκόσμια ύφεση ή τουλάχιστον στασιμο πληθωρισμό, τον συνδυασμό υψηλού πληθωρισμού και χαμηλής ή μηδενικής ανάπτυξης.
Πολλοί εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ, σημαντικοί ή και απολύτως δευτερεύοντες, παραμένουν εμβρόντητοι και αιφνιδιασμένοι από την ψυχρολουσία, καθώς οι δασμοί που ανακοίνωσε ο Αμερικανός πρόεδρος ήταν χειρότεροι από τις προβλέψεις πολλών, αν και οι οριζόντιοι δασμοί που θα προστεθούν τώρα είναι 10% και όχι 20% όπως είχε φημολογηθεί. Οι σαρωτικοί δασμοί θα επιβληθούν κυρίως σε όσους εμπορικούς εταίρους εκτιμά ο Αμερικανός πρόεδρος πως έχουν «αδικήσει» την υπερδύναμη και της έχουν συμπεριφερθεί άσχημα και σκληρά. Και ανάμεσά τους συγκαταλέγεται και η Ε.Ε., που σημαίνει πως οι δασμοί θα επιβληθούν και στις εξαγωγές όλων των κρατών-μελών της.
Μία άλλη εποχή
Για τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, και μεταξύ άλλων την Ε.Ε. και την Κίνα, η περασμένη Τετάρτη ήταν το τέλος της εποχής του παγκόσμιου εμπορίου και της εύκολης πρόσβασης στην αμερικανική αγορά για όποιον θέλει να κάνει «μπίζνα» με την υπερδύναμη, όπως μάλλον θα έλεγε επιχειρηματικά σκεπτόμενος ο ίδιος ο Τραμπ.
Για τις επιχειρήσεις ήταν η αρχή μιας περιόδου μεγάλης αύξησης του λειτουργικού κόστους, λόγω των δασμών που θα καταβάλλουν όταν θα εισάγουν πρώτες ύλες και εξαρτήματα.
Για τους Αμερικανούς καταναλωτές συνεπάγεται δυσβάσταχτη ακρίβεια σε πολλά προσφιλή είδη. Ανάμεσά τους τα προϊόντα της Apple και ειδικότερα το iPhone, που ενδεχομένως θα γίνει απρόσιτο, καθώς δεν αποκλείεται να φτάσει στα 2.300 δολάρια, εφόσον μεγάλο μέρος της παραγωγής του γίνεται στην Κίνα. Και για τον κόσμο γενικότερα το μόνο βέβαιο ότι την περασμένη Τετάρτη εγκαινιάστηκε μια περίοδος αστάθειας, αβεβαιότητας και ανασφάλειας υπό όλες τις δυνατές έννοιες.
Η «εξίσωση» του Aμερικανού προέδρου δεν βγαίνει
Καθώς η «ημέρα απελευθέρωσης» μετατρεπόταν σε «ημέρα ρευστοποίησης», όπως με λίγο μαύρο χιούμορ επισήμαναν στελέχη της BNP Paribas Wealth Management, και ο Ντόναλντ Τραμπ κώφευε στον κρότο της πτώσης επιμένοντας πως η αμερικανική οικονομία θα εκτοξευθεί στα ύψη, έρχονταν στο προσκήνιο οι αντιφάσεις των επιλογών του. Και οι οικονομολόγοι επισημαίνουν τον παραλογισμό που ενέχουν ορισμένοι από τους στόχους τους.
Πρωτίστως βασικό επιχείρημα του Αμερικανού προέδρου είναι πως οι δασμοί θα οχυρώσουν τις θέσεις εργασίας στον μεταποιητικό τομέα των ΗΠΑ τον οποίο και θα αναστηλώσουν πλήρως επαναφέροντας την παραγωγή σε αμερικανικό έδαφος. Ο ισχυρισμός του βρίσκει αντίθετους τους περισσότερους οικονομολόγους, επιχειρηματίες και αναλυτές όπως τον Αντρέ Γουίντερς, ιδρυτή της HudsonWinters, συμβουλευτικής για τις εφοδιαστικές αλυσίδες, που τονίζει πως «ο εμπορικός πόλεμος δεν αποτελεί κίνητρο για να επιστρέψει μια επιχείρηση στις ΗΠΑ» και προειδοποιεί πως, αντιθέτως, «οι επιχειρήσεις θα στραφούν σε άλλες χώρες που έχουν χαμηλότερους δασμούς και χαμηλότερο εργατικό κόστος προτού σκεφτούν να επαναφέρουν μονάδες τους στις ΗΠΑ».
Με πολύ περισσότερες επιφυλάξεις έχουν αντιμετωπίσει οι οικονομολόγοι τον στόχο των 660 δισ. δολ. που έχει θέσει ο Λευκός Οίκος για έσοδα από τους δασμούς. Σχετική ανάλυση του Πανεπιστημίου Γέιλ καταλήγει στην εκτίμηση πως οι δασμοί θα αποφέρουν 2,5 τρισ. δολ. σε ορίζοντα μιας δεκαετίας αν παραμείνουν πράγματι στα σημερινά επίπεδα. Σε ό,τι αφορά, όμως, την πρόθεση που έχει εκφράσει ο Τραμπ να εξυγιάνει τα δημοσιονομικά μεγέθη της υπερδύναμης με αυτούς τους δασμούς, οι ίδιοι οικονομολόγοι του Γέιλ επισημαίνουν πως το πακέτο φοροαπαλλαγών του Τραμπ αναμένεται να κοστίσει τουλάχιστον 4 τρισ. δολ. σε ορίζοντα δεκαετίας.
Ο Τραμπ έχει υποστηρίξει πως με τους δασμούς θα εξαλείψει τα εμπορικά ελλείμματα της υπερδύναμης από το διμερές της εμπόριο με διάφορες χώρες και πρωτίστως με την Κίνα, που σημειωτέον έφτασε στα 295 δισ. δολ. το περασμένο έτος. Οπως επισημαίνουν οικονομικοί αναλυτές, ορισμένες από τις χώρες στις οποίες επέβαλε νέους βαρύτατους δασμούς παρουσίαζαν ήδη εμπορικό έλλειμμα στο διμερές εμπόριο με τις ΗΠΑ. Από το διμερές εμπόριο με την Αυστραλία, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ παρουσίασαν εμπορικό πλεόνασμα ύψους 18 δισ. δολ. το 2024.
Ισως το ισχυρότερο επιχείρημα των επικριτών του Τραμπ και η σημαντικότερη εγγενής αντίφαση στους στόχους του να είναι η πρόβλεψή του πως οι Αμερικανοί θα στραφούν στα εγχώρια προϊόντα όταν τα εισαγόμενα θα είναι απαγορευτικά ακριβά και έτσι θα διασφαλισθούν οι θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ, θα δημιουργηθούν περισσότερες και θα αυξηθεί η ευημερία του αμερικανικού λαού. Εν χορώ, όμως, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν πως η επιβολή δασμών στον τομέα του χάλυβα πλήττει όλους τους τομείς της βιομηχανίας που χρειάζονται χάλυβα, καθώς θα τον εισάγουν με μεγάλο κόστος για να προχωρήσουν στην παραγωγή τους. Αυτό συνεπάγεται αυτομάτως αύξηση του κόστους παραγωγής σε πολλούς βιομηχανικούς κλάδους, που πιθανώς θα οδηγήσει σε απολύσεις. Προβλέπουν, μάλιστα, ότι εξ αιτίας της ακρίβειας, το μέσο αμερικανικό νοικοκυριό θα χάσει 2.400 δολ. από την αγοραστική του δύναμη.
