Το παγκόσμιο εμπορικό τοπίο έχει διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από την άνοδο των πολιτικών προστατευτισμού, ιδιαίτερα εκείνων που προέρχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο παρατεταμένος εμπορικός πόλεμος, που συνοδεύεται από την επιβολή διαδοχικών δασμών και οικονομικών περιορισμών, έχει δημιουργήσει σοβαρές προκλήσεις τόσο για την Κίνα όσο και για την παγκόσμια οικονομία. Ωστόσο η Κίνα αντέδρασε με προσεκτική και στρατηγική στάση, εστιάζοντας στο άνοιγμα των αγορών και στη διαφοροποίηση του εμπορίου. Μέσω της μείωσης φόρων και της χορήγησης δασμολογικών απαλλαγών σε περισσότερες από 40 λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (LDC ή ΛΑΧ), έχει επιδείξει ανθεκτικότητα και ικανότητα προσαρμογής στο ασταθές εμπορικό περιβάλλον. Αντί να καταφύγει σε εκτεταμένα αντίμετρα, η Κίνα έχει εστιάσει στη μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα, ενισχύοντας τους εμπορικούς δεσμούς με ένα ευρύτερο φάσμα διεθνών εταίρων και διατηρώντας μετριοπαθή στάση απέναντι στην εμπορική επιθετικότητα των ΗΠΑ.
Με την πάροδο των ετών, η Κίνα έχει αποκτήσει σημαντική εμπειρία στη διαχείριση εμπορικών διαφορών και στον μετριασμό των κινδύνων που απορρέουν από εξωτερικές οικονομικές πιέσεις. Το ποσοστό των Ηνωμένων Πολιτειών στο συνολικό εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο της Κίνας έχει υποχωρήσει στο 11%, σημειώνοντας μείωση σχεδόν 10 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το ανώτατο επίπεδο του 21,5% το 2002. Παρά τις προκλήσεις που θέτει ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ – Κίνας, η Κίνα κατάφερε να διαφοροποιήσει τις εμπορικές της συνεργασίες και ενίσχυσε τους οικονομικούς της δεσμούς με άλλες περιοχές, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Νοτιοανατολική Ασία και η Αφρική.
Στην πραγματικότητα, η εμπορική σχέση της Κίνας με τις ΗΠΑ παραμένει ισχυρή. Παρά την πίεση των δασμών, ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών αυξήθηκε από περισσότερα από 500 δισ. δολάρια σε πάνω από 600 δισ. – μια αύξηση σχεδόν 20%. Η αύξηση αυτή καταδεικνύει ότι οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, η ζήτηση της αγοράς και η οικονομική αλληλεξάρτηση παραμένουν ισχυρές, παρά τις πολιτικές εντάσεις που διέπουν τις εμπορικές πολιτικές. Υποδηλώνει επίσης ότι ο εμπορικός πόλεμος, αντί να αποδυναμώσει την Κίνα, ώθησε τη χώρα προς πιο στρατηγικές εμπορικές μεταρρυθμίσεις και την αναζήτηση εναλλακτικών αγορών.
Οι ΗΠΑ υιοθέτησαν επιθετική στάση στον εμπορικό πόλεμο, επιβάλλοντας εκτεταμένους δασμούς στα κινεζικά προϊόντα. Αντιθέτως, η Κίνα αντέδρασε με αυτοσυγκράτηση, εφαρμόζοντας στοχευμένα αντίμετρα σε περίπου 100 κατηγορίες προϊόντων και αποφεύγοντας την προσφυγή σε αντίποινα ευρείας κλίμακας. Αυτή η στρατηγική προσέγγιση ανέδειξε μια θεμελιώδη οικονομική αλήθεια: οι εμπορικοί πόλεμοι τελικά ζημιώνουν όλους τους εμπλεκομένους.
Απέναντι στις προκλήσεις που δημιουργεί ο προστατευτισμός, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων οικονομιών για την υπεράσπιση των αρχών του ελευθέρου εμπορίου. Η Κίνα, μαζί με την Ευρωπαϊκή Ενωση, την Ιαπωνία, την Αυστραλία και τα κράτη της Λατινικής Αμερικής, καλείται να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση ενός δίκαιου και ανοιχτού παγκόσμιου εμπορικού συστήματος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) παραμένει ο βασικός θεσμός που διέπει το διεθνές εμπόριο, και η διατήρηση του κύρους του είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση ενός παγκόσμιου εμπορικού πλαισίου βασισμένου σε κανόνες.
Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα έχει ταχθεί σθεναρά υπέρ των μεταρρυθμίσεων του ΠΟΕ και των πολυμερών εμπορικών συμφωνιών. Τον Σεπτέμβριο του 2024, στο πλαίσιο του Δημόσιου Φόρουμ του ΠΟΕ, το Κέντρο για την Κίνα και την Παγκοσμιοποίηση (Center for China and Globalization – CCG) διοργάνωσε σεμινάριο στην έδρα του Οργανισμού στη Γενεύη της Ελβετίας. Στην εκδήλωση, ο Ανταμ Πόζεν, πρόεδρος του Peterson Institute for International Economics, τόνισε τη σημασία της συνέχισης της απελευθέρωσης του εμπορίου και κάλεσε τις παγκόσμιες οικονομίες να μην αναμένουν την επαναπροσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις. Αυτή η θέση αναδεικνύει μια ευρύτερη πραγματικότητα: ακόμη κι αν οι ΗΠΑ επανέλθουν μελλοντικά στις πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες, ο υπόλοιπος κόσμος οφείλει στο μεταξύ να συνεχίσει την πορεία προς την οικονομική ολοκλήρωση και τη ρυθμιστική συνεργασία.
Οι εμπορικοί πόλεμοι δεν ωφελούν τελικά κανέναν. Στο φετινό Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, το θέμα της Βιώσιμης Οικονομίας και Χρηματοδότησης ανέδειξε την επείγουσα ανάγκη να αντισταθούμε στους εμπορικούς πολέμους, να ενισχύσουμε το ελεύθερο εμπόριο και να προωθήσουμε μια παγκόσμια βιώσιμη οικονομία. Παρότι οι πολιτικές προστατευτισμού μπορεί να προσφέρουν βραχυπρόθεσμα πολιτικά οφέλη, λειτουργούν εις βάρος της οικονομικής αποδοτικότητας, της διεθνούς συνεργασίας και της μακροπρόθεσμης ευημερίας. Αργά ή γρήγορα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρειαστεί να αναγνωρίσουν ότι ο προστατευτισμός δεν αποτελεί βιώσιμη στρατηγική και να στραφούν σε μια πιο συνεργατική προσέγγιση στο εμπόριο. Σε τελική ανάλυση, η Κίνα, οι ΗΠΑ και η ευρύτερη διεθνής κοινότητα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για τη διαμόρφωση ενός σταθερού, βιώσιμου και ευημερούντος κόσμου για όλους.
* Ο δρ Χένρι Χιγιάο Ουάνγκ είναι ιδρυτής και πρόεδρος του Κέντρου για την Κίνα και την Παγκοσμιοποίηση.
